Τρίτη 18 Ιουνίου 2013

Η ΚΑΜΠΑΝΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Η ΚΑΜΠΑΝΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ 


Η Καμπάνα του Πόντου. Ένα επικό ποίημα γραμμένο στην Ποντιακή από το Φίλωνα Κτενίδη. Ο πόνος του Αίματος και του Μεγάλου Ξεριζωμού στην συγκινητική μόρφη του Λόγου του Έμμετρου σε μια Γλώσσα που οι Ρίζες της χάνονται σε χρόνους Μυθικούς. Η σελίδα δημιουργήθηκε από μιαν αγάπη για το έργο κι ένα ενδιαφέρον αυτό να γίνει ευρύτερα γνωστό. Ευελπιστεί σε περισσότερα όμως από την απλή παρουσίαση. Ευελπιστεί στο η Γνώση να φέρει την Αγάπη κι αυτή με τη σειρά της τη Δημιουργία. Το πως ο καθένας θα βιώσει το ταξίδι σε αυτήν είναι ζήτημα ψυχής και κατάθεση καρδιάς κι αφορά το πως τη συγκεκριμένη στιγμή η ψυχή δονείται στους 'Ηχους της Καμπάνας.
ΦΙΛΩΝ ΚΤΕΝΙΔΗΣ


Η Kαμπάνα του Πόντου



Μια συνεργασία του Thalassa Karadeniz και του blog "Πόντος έν', άστρον φωτεινόν" για την διαδυκτιακή παρουσίαση του ποιήματος Ψυχής του Φίλωνα Κτενίδη, "Η Kαμπάνα του Πόντου". Ο Κώστας Π. Μαυρόπουλος μετέφερε την Καμπάνα στο διαδύκτιο και η Λένα Σαββίδου την μετέφρασε και την απόθεσε σε τούτη τη γωνιά, για να χει η Καμπάνα πια, ένα δικό της χώρο. Μικρή κατάθεση καρδιάς σε ένα μεγάλο έργο.




Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 1ο



I


Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν, μαύρον άμον την νύχταν,
ολονυχτίς τριγύριζεν ολόγερα ‘ς σον κάστρεν,
‘ς σον κάστρεν, ‘ς σα καστρότειχα τη μαυρο-Τραπεζούντας,
που έχ’ τα ρίζας ‘ς σον γιαλόν και την κορφήν ατ’ ‘ς σ’ άστρα
π’ είχεν δέκα καστρόπορτας κι ούλα χαλκοδεμένα,
κι απ’ έξ’ ας σα καστρόπορτας, ορμία και ποτάμια,
ντο έδεναν και έλυναν, γεφύρια σιδερένια…

Όλεν ο κάστρεν έλαμπεν, άμον ντο λάμπ’ ο Ήλεν,
και το παλάτιν έλαμπεν, άμον διαμάντ’ ΄ς σον Φέγκον,
τη Βασιλέα το παλάτ’, τοι Κομνηνών, φωλέα,
π’ έτον τρανόν και θαμαστόν, κάστρεν απάν’ ΄ς σον Κάστρεν.

Κάποτ’ εγέντονε σεισμός, κι η γη όλεν εσείεν,
κι έναν Δεκαπενταύγουστον, κι έναν μαύρον ημέραν
επάρθαν τα κλειδία θε, κι ο κάστρεν εκρεμίεν…
‘Πέμναν τα πόρτας ανοιχτά, το Παλάτ’, δίχως θρόνον
και δίχως τοι παλατιανούς, και χωρίς Βασιλέαν
….κι ο Κάστρεν ο θεόρατον εγέντον κοιμητήρι.

Χρόνια έρθαν και ‘δέβανε, καιροί έρθαν και πάγ’νε…
….Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν, μαύρον άμον την νύχταν,
ολονυχτίς τριγύριζεν γύρω τα καστροπόδια,
π’ επέμναν έρμα κι άκλερα γομάτα κολισιάφτρας…
ολονυχτίς τριγύριζεν, με τα φτερά ανοιγμένα,
και επεστάθεν την Αυγήν, κι εκάτσεν σ’ έναν άκραν
μονάκριβου παρασταρί, δίχως επανωθύρι,
απομεινάρ’ τη Παλατί, κιντέας ντ’ εγομώθεν.

Τερεί απάν, τερεί αφκά, τερεί οπίσ’ και έμπρια…
μακρογουλίζ’, καλοτερεί ‘ς σ’ Ανατολήν και Δύσην,
κι αρχινά να φτουλίγεται άμον χέρα γυναίκα,
κι αρχινά να μοιρολογά, μ’ ανθρώπινον λαλίαν…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 2ο






(Πρόσφυγες από την Σαμψούντα καταφθάνουν με κάρα στην Πάτρα)
II

«Εσείν πλακία άχαρα, μάρμαρα απαρδάλια,
»με μονοκέφαλους Αετούς και Μίτρας Βασιλεάδων
»μ’ εγκόλπια Πατριαρχών, με Σταυρούς Δεσποτάδων,
»με τα σπαθία στρατηγών, παντέρας καπετάνων.

»Μάρμαρα, ντο σκεπάζετεν ολόεν έναν έθνος
»αποσκεπάστεν βλαβικά τ’ άγια τα ταφία.
»Το χώμαν θ’ ευκαιρώνει ατο, τ’ ανάλαφρον αέρας,
»ντ’ εβγαίν’ ας σο ανάσυρμαν κι ας σο μαύρον το κλάμαν,
»….ν’ εβγαίνε οι αποθαμέν’, οι ζωντανοί θ’ εμπαίνε…

»Οι ζωντανοί, π’ εφήκανε τον τόπον ντ’ εγεννέθαν
»κι εφορτώθανε τα στενά τα νεκρικά κασέλας
»κι εφόρεσαν τα σάβανα, κι εσέβανε ‘ ς σην στράταν,
»‘ς σην στράταν την αγύριστον, ‘ς ση χαμονής τον δρόμον.

»… Ο Ουρανόν ελίβωσεν, και παραχαμηλώνει,
»αέρας παρεπύκνωσεν κι εγέντον άμον δείσαν,
»τα ραχά εγομώθανε, τα κάμπους και τ’ ορμία
»τα ακρογιάλια τα υγρά και τα ξερά τουμπία,
»καπνόν ας σο θυμίαμαν, λιβάνι μυρωδίαν,
»βοήν Κατάρας και βοήν Θεού παρακαλίας

»Ν’ αϊλί εμέν… εχ‘ κι έρχουνταν… Ν’ αϊλί εμέν… εφάνθαν
»Έμπρια παν οι κοδέσπενες, έμπρια και οι νυφάδες,
»μοιρολογούν νοικοκυρές και κλαίγνε τα κορτσόπα
»και ακλουθάνε οι αγούρ’, οι γέρ’ και τα παιδόπα.

»Σίτ’ κλαίγνε, σίτια ανασύρν’ και σίτια καταρούνταν,
»τα ραχία π’ αντιβοούν, τα κάμπους π’ αφουκρούνταν,
»εθαρείς ‘κι λαΐσκουνταν, εθαρείς λαταρίζ’νε,
»εθαρείς κι εχπάστανε κι εκείνα, και σουμώνε…

»Ν’ αϊλί εμέν, να βάϊ εμέν… Τ’ ομμάτια μ’ ντο ελέπνε…
»Αποθαμέν’ πως πορπατούν κι εφτάγνε λιτανείαν,
»με τ’ Άγια τα ‘ξαπτέρυγα, μ’ αφμένα τα κερία,»με τα ξυλένια τα σταυρά, ‘ς σα λείμψανα ντ’ εβγάλνε,
»μακρέα… μαύρα… και τρανά… ψηλά άμον κυπαρίσσα.»

Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 3ο



(Δρόμος προς το παρχάρι Μετζήτ, 2 Αυγούστου 1911)

III

Ποί’ είν’ ατοίν, π’ εγόμωσαν τη Ζύγανας την στράταν;
κι η στράτα εγέντονε ποτάμ’ ας σα πολλά τα δάκρα
τ’ ελάτα δάκρα έπιγαν κι εγένταν κυπαρίσσα
και γονατίζ’ η Ζύγανα, ‘ς ση καμονής το βάρος…

Άμον γέρος χιλιόχρονος, το Καν το ασημένεν
πάει εμπροστά και ακλουθούν η Χάκαξα κι η Άτρα,
η Χάρσερα, η Χερίανα, η Άρδασα, η Χόπσα
με τα χωρία τα μικρά, με τα κεφαλοχώρα
με τ’ εγκλησίας τα πολλά και με τα Μοναστήρα

Ο Αεσέρτς φυτρών’ ανθρώπς, και το Γουλάτ’ ισκιάδες,
το μαύρον το Καράκαπαν κι άλλο μαύρο εγέντον.
Εμπροδιαβαίνει το ΣΤΑΥΡΙΝ, η Μούζαινα ακλουθά ‘το,
με το Παρτίν, τη Βαρενού και το Λυκάστ εντάμαν,
η Μασούρα και τη Ζαντόν τ’ Αγεργή, το χωρίον,
κι ούλια τα κάστρα και τα τόπς, ολόγερα ντ’ εκείσαν.

Ο Κασκαμπάς εβούϊξεν και το Μετζίτ εσείεν,
και τ’ Άεν Παύλου το ραχίν, τρανόν μπόραν εξέγκεν,
εταρασίγαν τα νερά τη Λιμνή κι εφουσκώθαν
κι εκχύγαν έξ’ κι εγόμωσαν μαύρον νερόν τον τόπον…

Απέσ’ ‘ς σην δείσαν έκλαιεν ο Άεν Ζαχαρέας,
άμον οφιδί σύριγμαν και Κόλασης αέρας
το κλάψιμον, εγόμωσεν ολόγερα τ’ ορμία…
Εγρέθεν ας σο σύριγμαν η δείσα, και εσκώθεν…

Θεέ μ’! Τσ’ είναι π’ εφάνθανε κι εσέβανε ‘ς σην στράταν;
Η Κρώμ’ τη χαράς το πουλίν, τη τραγωδί η μάνα,
μωρού κασέλαν έχτισεν, ας ση λύρας το ξύλον,
εποίκεν φορτωδέματα τη κεμεντζές τα κόρδας,
εφορτώθεν, η άκλερος, το λείμψανον τη ψής ατς…
κι ερχίνεσεν το κλάψιμον και την μοιρολογίαν…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 4ο






IV

Άεν Παύλον εκλείστεν κα, ο Ταύρον εγονάτσεν,
το Μετζήτ εχαμήλωσεν, ο Κασκαμπάς κα έρθεν,
και τα Καμένα τ’ έρημα στέκνε και αφουκρούνταν…
Αφουκρούνταν και θλίφκουνταν, και κλαίγνε, ούλ’ εντάμαν…

«Θέ μ’ δείξον μας την δύναμη Σ’!… Χριστέ μ’ ποίσον το θάμα Σ!
»Ποίσον με πετρένεν κρεμόν, άμον τ’ Αλογοστάρια,
»Ποίσον με πράσινον λειβάδ’ άμον τα Λειβαδία,
»Ποίσον με ασάλευτον ραχίν, άμον τον Άεν Παύλον.
»Να μη ‘πορώ και πορπατώ, ‘ς σον τόπο μ’ να ‘πομένω…
»Έχω κεπία απότιστα, αθέριστα χωράφια…
»Έχω πρόατ’ ανάλμεχτα, κι εγίδια να αλμέγω.
»Τα χτήνα μ’ θέλνε το πλυμίν, ροΐν θέλνε τ’ αρνόπα μ’!
»Τα σκυλία μ’ γουρνιάγουνταν και το μαλέζ’ περμένε…
»‘Φήκα τα πόρτας ανοιχτά, πόρτας και παραθύρια
»Θ’ εμπαίν’ αέρας κι άνεμον και θα βζύν’ την καντήλαν.

»Θεέ μ’! Δείξον τη δύναμη Σ’! Χριστέ μ’ ποίσον το θάμα Σ’!
»Ποίσον με ποταμόπετραν βαρύν τη καταράχτε,»Ποίσον με σπέλιας κατωθύρ’, ‘ς σην γην καταχωμένον,
»Ποίσον με, αν θέλτς, μικρόν λιθάρ’, αν θέλτς, ποίσο με χώμαν.

»Θεέ μ’… ποίσον με ήνταν θέλτς… Μόνον ‘ς σον τόπο μ’, άφς με.
»Άφς με αδά να θάφκουμαι, ‘ς σον τόπον ντ’ εγεννέθα,
»‘ς σο μνήμαν όμπου έθαψα την μάνα μ’ και τον κύρη μ’…»
Σίτα έλεγεν, σίτ’ έκλαιγεν και σίτα ενεσύρνεν,
έρθεν και παραστέκει ατεν η καλοαδελφή ατς,
οικοκυρά η Γίμερα, ας σα κοφρακοφώλια,
ας σον Αγιάννεν ντ’ αρχινούν, κι έρχουνταν ‘ς ση Σαράντων…

Τα δάκρυα ‘τουν ενώθανε, κι εγέντανε ποτάμι…
κι εποταμίγαν ‘ς σο ποτάμ’, ‘ς σην δακροχαλαρδίαν…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 5ο
V


Η χαλαρδία εγρίλεψεν ολόεν την Ματσούκαν,
επέρεν την Λαραχανήν, ς’ ση Κουσπιδή εκχύεν…
Εσείεν το Καπίκιοϊν, η Λιβερά ‘χαλάεν,
έρθεν κα η Δανίαχα και ούλια τα χωρία,
ντ’ ευρίουσαν δεξιά-ζερβά ‘ς σα δύο τα ποτάμια,
… Εκεί έρθεν κι η Σουμελά, κι ο Βαζελώντς Αγιάννες.

‘Σ σην Ζύγαναν που έσανε και ‘ς σο Κουλάτ’ π’ εφάνθαν,
έρθαν και κοντοστάθανε και με τοι άλλτς ενώθαν,
ενώθαν τα κλαψίματα και τα μοιρολογίας,
κι εσκέπασαν τη ποταμί τον βοετόν το άγρεν.

Απ’ έναν έναν σείσκουνταν, απ’ έναν έναν ρούζνε,
τοι χωρίων τα εγκλησιάς και τα καμπαναρία.
Τα καμπάνας ραγίσκουνταν, τα σήμαντρα τσακούνταν…
… Και κρούγνε χίλια σήμαντρα, και μύρια καμπάνας…
Τα ράχα εγκαλιάστανε, τ’ υστερνόν την λαλίαν
ντ’ εφήκανε τα σήμαντρα, ντ’ εφήκαν τα καμπάνας,
και χτύπον έκρυψαν ‘ς σα σπέλα τα βαθέα,
ν’ ακούγν’ σήμαντρα «τη Χριστού» και την Λαμπρήν καμπάναν.

Ο Ήλεν να άφτ, το κερίν, κι ο Φέγγον τα καντήλας,
και τ’ άστρα κι ο Αυγερινόν, ν’ άφνε τα μανουάλια…
να λειτουργίουνταν οι Νέοι, οι Γέρ’ που επεστάθαν
και οι Γυναίκ’ και τα Μωρά, π’ επέμναν και ‘κ’ ετάφαν…
και ούλ’ εκείν’, ‘ς ση χαμονής ‘ς σην στράταν που εχάθαν…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 6ο







VI

Ενώθαν τα κλαψίματα και τα μοιρολογίας,
ενώθαν ούλ’… κι επήρανε τη ποταμί τον δρόμον…
Η στράτα παρεστένευεν και οι διαβάτ’ ‘κ’ εχώρναν.
Σε κάθε βήμαν και ποδάρ’, έρχουσαν κι άλλ’ κι ενούσαν,
ας σα χωρία τα μικρά και τα κεφαλοχώρα
ας σα ψηλά, ‘ς σα χαμελά, και ας σα ποραμάκρα…

Η Σάντα η ‘περήφανος, η δεισοποτισμέντσα,
οπίσ’ ας σην Γαλίαναν μοιρολογά και έρται,
εντάμωσαν την Όλασσαν, ‘ς ση Τρίχας το γεφύρι,
επέρνιξανε το ποτάμ’ και με τοι άλλτς ενώθαν…
Εσκώθεν θρήνος και κλαυθμός την ώραν ντ’ ενταμώθαν…
Τα δέντρα εχαμήλωσαν κι εντούναν τα κλαδία,
τα πέτρας ενεστέναζαν κι έκλαιγαν τα ποτάμια,
κι η Σουμελά κι ο Βαζελώντς κι ο Περιστερεώτας
πάγνε ‘μπροστά και ευλογούν, πάγν’ από πίσ’ και κλαίγνε.

… Κλαίγνε τα τόπς ντ’ επέθαναν, τ’ ανθρώπς π’ εμαυροζήναν.
Έφτασαν απάν’ ‘ς σο Τουμπίν, κι η θάλασσα εφάνθεν…
Ας σο Τουμπίν ως το Γεφύρ’, ο τόπον εγομώθεν.Σταυρά και εξαπτέρυγα χρυσά και ασημένια…
και ‘κ’ έσανε μόνον χρυσά, έσανε και ξυλένια
μαύρα άμον τη Θανατή, τρανά άμον τη Χάρου.

Αντικρύζει ατς η Θάλασσα, κι ανατριχάζ’ το κύμαν,
τ’ αφρούς πίσσα εγέντανε, και το νερόν κατράμι…
Εσκέπασανε το γιαλόν σαντάλια και καράβια,
τα λαλάτσια τ’ ακρογιαλί, και τη γιαλού τα πέτρας,
ούλα ανθρώπ’ εγέντανε κι εκχύαν ‘ς σην Δαφνούνταν,
εκχύαν ‘ς σον Αε-Γοργόρ, και ‘ς σην Αε-Μαρίναν,
και κι άλλο πλαν, ‘ς σην ‘Παπαντήν και ‘ς σο παλέν το Μώλος.

Τ’ Εξώτειχα η θάλασσα, άλλα νουνίζ’ καράβια
άλλα σαντάλια έραξαν ‘ς σ’ έρημον το γιαλόν άτς…
και το φαρδύν και το πλατύν εκείνο περιγιάλι
‘κ’ εφαίνουτον ας σοι ανθρώπς, ντ’ εξέγκαν τα καράβια…

Εκεί άραξεν το Σινάπ, τοι καραβιών η μάνα
εκεί άραξεν το Σαμψόν το θαλασσοδερμένον,
έμπρια έχ‘ την Αμάσειαν κι οπίσ’ έρται η Μπάφρα
με τ’ ούλια τα αρχοντικά τη κάμπου τα χωρία.

Η Ορντού η πεντάμορφη η χρυσονοικοκύρα,
η Ούνγια το θαλασσοπούλ’, η Ούνγια η μικρέσσα,
η Κερασούντα η χλοερή, η λεφτοκαρομάνα,
η Τρίπολη που στέκ’ ψηλά, τη θάλασσας αφέντρια
η Ελεβή το ήσυχον μικρόν θαλασσοχώρι
τα Πλάτανα με το τρανόν και ξακουστόν λιμάνι…

Ούλια ατά τ’ ατίμετα, τ’ άξια χρυσοπούλια,
άμον κορώνας, ντ’ έδεξεν ο λίβας κι η φουρτούνα
έφυγαν, έρθαν, ‘κάτσανε ‘ς σ’ Εξώτειχας ‘ς σην στράταν,
‘ς σην στράταν τη Καστρόπορτας, ντο σύρ’ κι εμπαίν’ ‘ς σον Κάστρεν.


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 7ο




(Γλέντι στα Σούρμενα. 1908)

VII

Ο Άε-Σάββας κρυφοκλαίει, κι Άε-Φίλπον στενάζει
όνταν ελέπ’νε να σουμών’ τ’ άκλερα τα καράβια
π’ είχαν πανία ολόμαυρα, σκοινία οφιδένια,
π’ είχαν κατάρτια άμον σταυρά, μαύρα κι αραχνιασμένα,
π’ έρθαν ας σην Ανατολήν, με θάνατου παντέραν.

Το πορτοκαλολείβαδον, το πράσινον το Ρίζιον,
εφήκεν τα νεράτζια θε, τα χρυσά πορτοκάλια,
ετυλίγεν τα φύλλα τουν, σάβανα μυρωμένα,
κι έρθεν με τ’ άλλτς, έρθεν με τ’ ούλτς, ‘ς σο μαύρον τ’ ακρογιάλι.

Έρθανε και τα Σούρμενα, με τα πολλά καΐκια,
με τοι πολλούς τοι ξενητειάντς, με τοι καλούς ψαλτάδες
έρθανε και εκχύγανε, κι εγόμωσαν τα στράτας,
κι ενώθανε με τ’ αλλουνούς, π’ έρθαν ας σα ραχία…

Ν’ αϊλί εμέν… να βάϊ εμέν… ντο είν’ ατά ντ’ ελέπω!!!
Ούλ’ απέλεκαν τον γιαλόν κι εφήκαν τα τουμπία,
εκείν’ π’ έγκεν Ανατολή, κι άλλ’ π’ έφερεν η Δύση,
εκείν’ π’ έρθαν ας σα ψηλά, κι άλλ’ ας σα θαλασσάκρια,
π’ έρθαν ας σα γειτονοτόπς, και ας σα σιμοχώρια,
ε ν ώ θ α ν ε και έβαλαν ‘ς σην μέσ’ την Τραπεζούνταν…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 8ο




VIII

Η Τραπεζούντα, η κυρά, Βασίλισσα κι αφέντρια
χιλέχρονος νοικοκυρά και πάντα νέϊσα νύφε,
δοξασμέντσα και ξακουστή κι ελεύτερη και σκλάβα,
… τα μαλλία τς εξάσπρισαν, τ’ ομμάτια τς εθολώθαν
την ώραν ντο εντίκρεσεν ατόσα… καμονάντας…

Μαύρα εφόρνεν λώματα, μαύρον μαντήλ’ ‘ς σ’ ωμία τς
μαύρον ζωνάρ’ ‘ς σην μέσεν ατς, και κόκκινα σαντάλια…
Εγκαλιάστεν ατς ουλουνούς, με την ψην και τ’ ομμάτια,
κι αμίλετοι κι εκείν’ κι Ατέ, ‘ς σα κάστρια ανεφόρτσαν.
Εποίκαν τόπον, ένοιξαν κι Εκείνε εμπροδέβεν,
ψηλή, λεγνή, περήφανη, Λαραχανής ελάτη…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 9ο




(Μητροπολίτικός ναός Τραπεζούντος, Άγιος Γρηγόριος)

IX

Από Θεού ερχίνεσαν να κρούγνε τα καμπάνας,
χωρίς Δεσπότ’ διαταγήν και Διάκου συνεργίαν…
Αγέρτς κι η Θεοσκέπαστος και η Αγιά Μαρίνα
ερχίνεσαν με τα μικρά, τ’ ελαφρά καμπανόπα.
Με τα βαρέα, τα τρανά τ’ Εξώτειχα Αγιάννες,
εβρόντεσενΆε-Γοργόρτς, Άε-Βασίλτς βουΐζει,
Υπαπαντή και ο Χριστόν, κι Άε-Γιάννες τη Δαφνούντας…Εξέγκεν λάμψιν θεϊκόν, τ’ Αγιά-Σοφιάς ο τρούλον
ο Άγιος Ευγένιος έλαμψεν άμον Ήλες,
Αστράφτ’ η Χρυσοκέφαλος κι αντιφεγγίζ’ το Κάστρεν,
Άε-Φίλπον λαμποκοπά κι η θάλασσα ασημούται…
Τ’ Ελεούσας, αποθαμέν’, έψανε τα κερία…
και τ’ Άε-Σάββα φώ ταξεν, μονάχον, η καντήλα…
Τα ‘ρημοκλήσια τα μικρά, κι ούλια τα παρεκκλήσια
εφώταζαν… κι εφώτιζαν… ‘ς σην Γην εγένταν άστρα…
Καμπάνας μικρά και τρανά, ούλια έναν εγένταν.
Έναν καμπάναν κρεμαστόν απάν’ ‘ς σην Τραπεζούνταν…
Και κρούει… και κρούει… βροντά… και κλαίει…
‘Σ σ’ έναν Αγοίκον Λείμψανον, αγοίκον κλαίει καμπάνα…
Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 10ο

X

Ακόμαν έτον μεσημέρτς κι ερούξεν η σκοτία
Ούλια μαύρα εγέντανε ‘ς σην γην και ‘ς σα Ουράνια,
εβζήγαν τ’ άστρια τη Νυχτός, και τ’ άστρεν της ημέρας,
και οι ανθρώπ’ εφαίνουσαν φαντάσματα κι ισκιάδες
και νια λαλίαν έκουγες…, συντζίαν…, για ανιάσμιαν…
‘Εφτασαν ‘ς σον Καστρότοιχον… Ερχίνεσαν ν’ εμπαίνε…
Τρανόν φωνήν, τρανόν βοήν, αέρας εγομώθεν.
‘Σ σην αρχήν άμον ντο μουγκρίζ’ν τα βούδια απέσ’ ‘ς σην Δείσαν
υστερνά άμον Θάλασσας βοετόν και φουρτούνα…
άμον τα ράχια ‘ς σον σεισμόν ντο ρούζνε και κυλίουν…

Άμον χίλια βροντέματα και χίλια χαλαρδίας…
Τρανόν βοήν, τρανόν φωνήν…, ανθρώπ’ ωτίν ντο έκ’σεν…εξέβεν και εσκέπασεν, το κλάμαν τη καμπάνας…
Τρανόν φωνήν… Τρανόν βοήν… Οργή… και Παρακάλια…

«Ανοίξτεν νέα μνήματα και παλαιά ταφία,
»ανοίξτεν σιδερόπορτας τη Άδ’, αραχνιασμένα.
»Ανοίξτεν κλειστά στόματα, δίχως γλώσσαν και χείλα
»ανοίξτεν χέρια άκλερα και αγκάλιας στουδένια…
»έχ‘ κι έρται τ’ αίμαν το χουλέν, ντ’ εφέκετεν ‘ς σον κόσμον…
»Ο Θάνατον και η Ζωή, αγκαλιασμέν’ ας κείνταν…
»Μανάδες που εφήκετεν πόρτας καρακωμένα,
»Κυρούδες που περμένε σας, ακόμαν τ’ ορφανά σουν
»Αδελφόπα που κλαίγνε σας, αδέλφια κι αδελφάδες,
»Παιδία που εφέκετεν έκλερους Κύρ’ και Μάναν…
»Άντρα, π’ εφέκες άχαρον και χόραν την γυναίκα σ’
»’κοδέσπενα πη απώλεκες τον σύντροφο σ’ ‘ς σην χώραν,
»Ούλ’ που εσέβετεν ‘ς σην Γην, κι εσέβετεν ‘ς σο χώμαν,
»‘ς σο χώμαν, τη Γενιάς εσουν κτήμαν, καιρούς και χρόνια,
»πάππον προς πάππον, ελαφρόν, γονέον προς γονέον…
»κληρονομία ας σον Θεόν και ας σα γονικά σουν,
»το χώμαν ντ’ επερμένε σας, κι εμας πα επερμένεν…

»Σκωσέστε ατο, με το κιφάλ’ με τα στουδένια ωμία,
»σείστ’ ατο με τα γόνατα, με τη χερί τα στούδια…
»κι εβγάτεν ας σα μνήματα, εβγάτ’ ας σα ταφία…
»Εβγάτεν οι αποθαμέν’… Οι ζωντανοί θ’ εμπαίνε…
»Εγέντονε Συντέλεια, Δευτέρα Παρουσία…
»Εχπάγαν κι εκρεμίγανε τα δέντρα ας σα ρίζας
»η ρίζα εγέντονε κορφή, και η κορφή ‘ς σο χώμαν…
»Απάν’ αφκά εγύρτσανε τα ράχια και τα κάμπους…
»Τα ποτάμια εκλώστανε, πάγν’ ‘ς σα πεγαδομάτια.
»Δέχν’ ας σο σπίτια τουν τ’ ανθρώπς, τ’ Άγς ας σα εγκλησίας
»και νια ‘ς σα σπέλα αφήν’ εμας και νια ‘ς σα ραχορμία,
»νια ‘ς σα ομάλα τ’ ήμερα, και νια σ’ ορμάνα τ’ άγρα.
»Ουρανόν επεδέβε μας, κι η μαύρη Γη ‘κι σκών’μας…

»η Θάλασσα επέμνε μας, το πέλαγος περμέν’ μας…
»Η μαυρο-θάλασσα υγρόν, κι ο βυθόν δίχως χώμαν,
»εκεί ταφίν ‘κι ανοίγεται, μνήμαν ‘κι στερεούται,
»εκεί κερί ‘κι άφκεται, θυμίαμαν ‘κι καίει
»μνημόσυνον ‘κι γίνεται, και σταυρόν ‘κι καρφούται…

»…Κι εμείς θέλομε ‘ς σο ταφίν, άμον κι εσάς να κείμες…
»το χώμαν ντ’ εγκαλιάστε σας, εμάς πα να σκεπάζ’ μας…
»Η βρεχή τ’ Ουρανού εμουν, να ρούζ’ και να δροσίζ’ μας.
»Ο Ήλεν τη ραχί εμουν ν’ εβγαίν’ και να χουλαίν’ μας
»να πρασινίζ’ το κοιμητήρ’ να σκουτουλίζ’ το χώμαν,
»μανουσάκια την άνοιξιν, τουτουγιάδες το Θέρος,
»μάραντα τον Μοθόπωρον, τον Χειμωγκόν λιβάνι…

»Τζίξτε μας Εσείν… Τζίξτε μας… το αίμαν εσουν είμες…
»Βασιλιάδες κι Αρχιερείς, Όσιοι κι Αγιασμένοι
»Ποισέστεν τόπον και ‘ς σ’ εμάς… ν’ εμπαίνομε να κείμες…
»Για ‘βγάτεν και αφήστε μας εύκαιρα τα ταφία.
»Εβγάτεν οι αποθαμέν’… οι ζωντανοί… θ’ εμπαίνε…


Η Καμπάνα του Πόντου. Μέρος 11ο




( Παναγία Xρυσοκέφάλος, μητροπολιτικός ναός της Τραπεζούντας στην εποχή των Μεγαλοκομνηνών.
Mέριμνα Ποντίων Kυριών, Zωντανές Mνήμες Πόντου.)

XI
Ο λόγον ‘κ’ ετελείωσεν και η βοή ‘κ’ εστάθεν,
έστραψεν και εβρόντεσεν και το κάστρεν εσείεν…
Απάν’ ας σον Καστρότοιχον, κι απάν’ ας σο παλάτι,
τη Παναγίας το Ζωνάρ’ τ’ εφτάχρωμον επλώθεν
και έλαμψεν η Θάλασσα, η Γη και τα Ουράνια

Απέσ’ κι απάν ‘ς σα χώματα, ‘ς σην μέσ’ τη φωτασίας
‘φάνθεν η Χρυσοκέφαλος με τον Χριστόν ‘ς σα χέρια.
Μαργαριτάρια έλαμπαν ‘ς σην άκριαν τ’ ομματία τς
ντ’ εγύριζαν και ολουνούς ετέρνανε θλιμμένα
κι ολόγερα τς, επέταναν χίλιοι, μύροι αγγέλοι.
Ερούξαν ούλ’ ‘ς σα γόνατα, κι εποίνανε μετάνοιας
εψάλνανε το «Ωσανά» και το «Τη Υπερμάχω…»
Εντάμαν ψάλνε κι οι αγγέλ’. Και ξαν κρουν τα καμπάνας…
…Κι ακούγεται από ψηλά, ψηλά ας σα Ουράνια,
έναν φωνήν, τρανόν φωνήν, σαν απ’ αγγέλου στόμαν.

»Αποθαμέν’ θα απομέν’ν, αδά όπου εθάφταν
»χιλιάδες χρόνια φύλακες, και μέρες μυριάδες…
»και άλλα τόσα κι αν διαβαίν’ν, θα μέν’ν και θα περμέν’νε.
»Θα αναμένε την Λαμπρήν και το Χριστός Ανέστη…
»Θα αναμέν’ν τον γυρισμόν και τη Ξενητεμένε.

»Εσάς αλλού θα στείλω σας, άλλο λαλεί σας χώμαν…
»άλλο γραμμένον έχετεν, κι η Μοίρα σουν έν’ άλλο.
»Με την ευχή μ’… Με την ευχή μ… και με την ευλογία μ…

»‘Σ σο καλόν και ο δρόμος σουν ομάλ’ και μέλ’ και γάλαν
»ο δρόμον ντο ευλόγησα, η στράτα ντο ευχέθα
»Θα έν’ στράτα και γυρισμού κι Όρωμαν Ξενητέα.
Από Θεού ξαν έρχεψαν να κρούγνε τα καμπάνας,
χωρίς Δεσπότ’ διαταγήν και Διάκου συνεργείαν

Καμπάνας μικρά και τρανά, κρούγνε δοξολογίαν.
Το έναν κρούει και τραγωδεί, το άλλο κρούει και κλαίει
κι ας σ’ όλον το τρανύτερον βαρυαναστενάζει,
ντο ‘κ’ έχ‘ ανθρώπς, ν’ ακούγν’ ατο, ποπάν ν’ εφτάει μετάνοιας.

Χρόνια έρθαν κι επέρασαν, καιροί έρθαν και πάγνε
και η καμπάνα το τρανόν, αναμέν…, δίχως γλώσσαν…
Εμπαίν’ αέρας και βοά, άνεμος και μουγκρίζει
εμπαίν’νε ευχάς και τραγωδεί, μπαίν’νε κατάρας κλαίει,
Εμπαίν’νε και τ’ ορώματα τ’ ημέρας και τη νύχτας,
και κρούει… και κλαίει… και τραγωδεί και θλίφκεται ο Κόσμον…

ΠΗΓΗ  http://thalassa-karadeniz.
Πιστή αντιγραφή για το διαδύκτιο: Κώστας Μαυρόπουλος

Κτενίδης Φίλων


Κτενίδης Φίλων (1889-1963).



Θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, γιατρός. Ήταν ιδρυτής του σωματείου «Παναγία Σουμελά» και εμπνευστής της ιδέας για ανιστόρηση της νέας μονής Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά Βερμίου.
Γεννήθηκε το 1889 στην Τραπεζούντα. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κρώμνη, για αυτό και αναφέρεται συχνά σ' αυτήν. Το 1906 αποφοίτησε αριστούχος από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Από τον ίδιο χρόνο έως το 1909 εργάστηκε ως λογιστής. Παράλληλα ήταν φιλολογικός συνεργάτης της εφημερίδας της Τραπεζούντας «Εθνική Δράσις».
Το 1910 εκδίδει το δεκαπενθήμερο περιοδικό «Επιθεώρησης». Καταδιώκεται από τους Νεότουρκους και κατεβαίνει στην Αθήνα, όπου γράφεται στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου.

Το 1912-13 τάσσεται εθελοντής στον Ελληνικό στρατό και συμμετέχει στις επιχειρήσεις των μετώπων Ηπείρου και Μακεδονίας. Το 1914-15 καταδιωκόμενος από τους Τούρκους, επειδή υπηρέτησε στον Ελληνικό στρατό, καταφεύγει στα ελληνικά χωριά του εσωτερικού της Τραπεζούντας, όπου προσφέρει δωρεάν τις πολύτιμες υπηρεσίες του ως γιατρός. Με την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στην Τραπεζούντα πηγαίνει στον Καύκασο και από το 1915 ως το 1917 υπηρετεί ως γιατρός, διευθυντής του μεγαλύτερου ρωσικού στρατιωτικού νοσοκομείου στα Πλάτανα. Αποστρατεύτηκε μετά την επανάσταση του 1917. Το 1918 υπήρξε πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου των Ποντίων στο Κρασνοντάρ της Ρωσίας. Με πρόταση του, απαλλάσσεται από τα καθήκοντα του προέδρου (για να μπορεί να κινείται ελεύθερα) και πηγαίνει στην Αθήνα, για να ενημερώσει την Ελληνική κυβέρνηση πάνω στο ζήτημα της ανεξαρτησίας του Πόντου. Απογοητευμένος από τη δυσάρεστη τροπή του πήρε το εθνικό αυτό θέμα, φεύγει για το Παρίσι, για ιατρική ειδίκευση.
Το 1920 διακόπτει για δεύτερη φορά τις σπουδές του και σπεύδει εθελοντής στο μικρασιατικό μέτωπο, όπου πιστεύει πως κρίνεται η τύχη του Ελληνικού έθνους. Το 1922 πήγε με την οικογένεια του στη Θεσσαλονίκη. Το 1935 εκλέχτηκε βουλευτής Αθηνών με το Λαϊκό Κόμμα του Τσαλδάρη. Από το 1938 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη ασκώντας το επάγγελμα του γιατρού.
Νοσταλγός της αλησμόνητης πατρίδας, γράφει πολλά θεατρικά έργα, και το 1950 εκδίδει το λαογραφικό περιοδικό «Ποντιακή Εστία». Στόχος του περιοδικού, το οποίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, ήταν η συγκέντρωση καν διαφύλαξη των ιστορικών και λαογραφικών θησαυρών του Πόντου. Παράλληλα κάνει σκληρό και επίπονο αγώνα για την ανιστόρηση στην Ελλάδα, της ερειπωθείσας στον Πόντο ιστορικής Σταυροπηγιακής Μονής της Παναγίας Σουμελά.
Το 1951 θεμελιώνει τον πρώτο μικρό ναό στην Καστανιά. Το λογοτεχνικό έργο του Κτενίδη, που περιλαμβάνει κυρίως ποιήματα, με κορυφαίο συνθετικό ποίημα την «Καμπάνα του Πόντου», είναι ένας ύμνος στις αλησμόνητες πατρίδες. Από τα πρώτα του ποιήματα, που δονούνταν από πατριωτισμό, ως την «Καμπάνα» της νοσταλγίας και το «Λάκριμα Ρέρουμ» (Τα δάκρυα των πραγμάτων) του γκρεμισμένου Κάστρου, οι στίχοι του σαν κελάρυσμα των νερών του Πυξίτη της Τραπεζούντας, σαν κελάηδισμα των πουλιών στα ποντιακά παρχάρια, συγκινούν και θα συγκινούν τους Πόντιους πάντοτε. Δυστυχώς, επειδή όλα τα ποιήματα του είναι γραμμένα στην ποντιακή διάλεκτο, δεν μπορούν να απολαύσουν την ομορφιά τους και οι μη Πόντιοι.
Από την «Καμπάνα του Πόντου» ένα δείγμα της ποίησης του:
«Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν,
μαύρον άμον την νύχταν
ολονυχτίς τριγύριζεν ολόερα 'ς σον Κάστρον
'ς σον Κάστρον, 'ς σα μαντρότοιχα,
τη μαυρο Τραπεζούντας...
Κάποτ' εγέντονε σεισμός
κι η γη όλεν εσείεν κι έναν ημέραν άχαρον,
έναν ημέραν μαύρον,
επάρθαν τα κλειδιά 'θε
κι ο Κάστρεν εκρεμίεν.
Κι ο Κάστρεν, ο θεόρατον
εγέντον κοιμητήριν...».
Τα 17 θεατρικά του έργα, δράματα, ηθογραφίες και κωμωδίες, πολλά από τα οποία δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τα θεατρικά έργα άλλων Ελλήνων και ξένων δραματουργών, απαθανάτισαν τα ήθη και έθιμα του Πόντου, θεμελίωσαν και στέριωσαν το ποντιακό θέατρο στην Ελλάδα. Είναι ο μοναδικός Πόντιος θεατρικός συγγραφέας, που τα έργα του έχουν παρουσιαστεί από τους περισσότερους ερασιτεχνικούς θιάσους, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η Αλεξάνδρα Ιασονΐδου-Αργυροπούλου, σε δημοσίευμα της στο «Αρχείον του Πόντου» με τίτλο «Λαογραφικά στοιχεία μέσα από το θεατρικό έργο του Φίλωνα Κτενίδη», αναφέρει μεταξύ άλλων: «Μέσα στα θεατρικά έργα του Φ. Κτενίδη μπορούμε να παρακολουθήσουμε τη ζωή, όπως κυλούσε στην πατρογονική γη, στον Πόντο. Είναι μια πλούσια πηγή για τα ήθη και τα έθιμα, τις παρα¬δόσεις, την κοινοτική ζωή κλπ.».
Ο Ιωακείμ Σαλτσής, στη νεκρολογία για το θάνατο του μεγάλου Πόντιου ποιητή, σημειώνει: «Υπέροχη -ξέχωρα- πνευματική προσφορά του ποιητή της «Καμπάνας του Πόντου» είναι τα θεατρικά του έργα. Η παραγωγή τους αρχίζει μεταπολεμικώς και συνεχίζεται αργότερα, παράλληλα με την έκδοση του περιοδικού του. Ανεβάζονται στη νεοδημιουργημένη «Ποντιακή Σκηνή» στην Αθήνα, Πάτρα και στις επαρχίες της Β. Ελλάδας κατ' επανάληψη. Πάταγο δημιουργεί και συναγερμό προκαλεί παντού το ανέβασμά τους. Είναι αλήθεια ότι η «Ποντιακή Σκηνή» δημιουργείται ήδη από την Κατοχή. Αλλά πάσχει από έλλειψη έργων. Συμπυκνωτής της αντιλήψεως ότι οι ποντιακοί λαογραφικοί θησαυροί και θρύλοι θ' αποδώσουν αν διδαχτούν από Σκηνής σε ιδιώματα ποντιακά είναι ο Φ. Κτενίδης, ο οποίος προχωρεί στο έργο αυτό της δημιουργίας ακαταπόνητος και αδάμαστος. Όλα του τα έργα (με κορωνίδα τον «Ξενητέαν») είναι εξαιρετικά και δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από την σύγχρονη Ελληνική ηθογραφική πα¬ραγωγή. Δεκαέξι θεατρικά έργα συνθέτει έως το 1958. Ορυμαγδός γονιμότητας και παραγωγικότητας...».
Ο Ιωάννης Εφραιμίδης έγραψε: «Υπήρξε μία διακεκριμένη προσωπικότητα μεταξύ του πνευματικού κόσμου της Ποντιακής οικογενείας. Συγγραφέας αρίστων θεατρικών ποντιακών έργων, δημιούργησε καινούργια ζωή στο καθυστερημένο Ποντιακό Θέατρο και του έδωσε πνευματική πνοή. Ηθογράφος και ποιητής. Χαρίσματα φυσικά. Ήταν ίσως ο πρώτος μεταξύ των Ποντίων όστις μελέτησε-ερεύνησε τον χαρακτήρα και την ζωή του Ποντίου, τις αναμνήσεις από την ζωή της αλησμόνητης Πατρίδος μας και συνέγραψε τα ωραία θεατρικά του έργα, τις ηθογραφίες και άλλες πολλές πνευματικές εργασίες. Δεν επιθυμώ να θεωρηθώ υπερβολικός στην διαπίστωσή μου, ότι με τον Κτενίδη ανυψώθηκε η στάθμη του πολιτισμού του Ποντιακού λαού στο Πανελλήνιο. Γεγονός το οποίο αναγνωρίζεται και από τον γηγενή κόσμο...».
Τα θεατρικά έργα του Κτενίδη είναι τα εξής: «Ο Ξενιτέας», «Ο Μάραντον», «Το Γιάντες», «Το Μαυροκόρτ'ς», «Ο Γκιαούρτς», «Η Προξενεία», «Ο Χωρέτες», «Ο Τελευταίον ο χορός», «Ο Κλήδονας», «Ο Διγενής Ακρίτας», «Οι Πατρίδες», «Σουμελά», «Η γυναίκα του πρωτομάστορα», «Ο Κλήδονας», «Η Αποθήκη της Στοφορίνας», «Η Ανεψιά τη Βέβαια», «Η Δασκαλίτσα», «Υπουργικά βάσανα», και «Ο Ζουρνάς».
Ως δημοσιογράφος άρχισε να γράφει φιλολογικά θέματα στην εφημερίδα της Τραπεζούντας «Εθνική Δράσις», όταν ήταν 20 χρόνων. Φίλος με τον εθνομάρτυρα δημοσιογράφο Νίκο Καπετανίδη και οι δυο τους «δεν ήξεραν αν έγραφαν παίζοντας ή αν έπαιζαν γράφοντας», όπως σημειώνει ο ίδιος στις αναμνήσεις του, στο περιοδικό «Ποντιακή Εστία». Στα 21 του χρόνια εκδίδει το δεκαπενθήμερο φιλολογικό και λαογραφικό περιοδικό «Επιθεώρησις». Σύντομα το περιοδικό ξεπερνά τα σύνορα του Πόντου και κυκλοφορεί και στη Ρωσία όπου έχει και συνεργάτες. Κτενίδης και Καπετανίδης ο ένας πάντοτε κοντά στον άλλον. Εκτός από τα εθνικά τους ενδιαφέροντα, παρακολουθούν και τα φιλολογικά δρώμενα στην Ελλάδα και στην Κωνσταντινούπολη μέσα από τα έντυπα που φτάνουν φανερά ή κρυφά στον Πόντο. Είναι αναγνώστες του περιοδικού του Γρηγόρη Ξενόπουλου «Η διάπλασις των παίδων» και διαβάζουν Έλληνες, Ρώσους και άλλους Ευρωπαίους συγγραφείς. Οι σπουδές του τον αναγκάζουν να πάει στην Αθήνα. Τότε αφήνει την διεύθυνση του περιοδικού του στο φίλο του Καπετανΐδη, ο οποίος εκδήδει τα τελευταία τεύχη. Ο Κτενίδης σημειώνει ότι τα τεύχη που έβγαλε ο Καπετανίδης ήταν τα καλύτερα. Το 1950 προχώρησε στην έκδοση του περιοδικού «Ποντιακή Εστία».
Ο Σταθης Αθανασιάδης (Γεροστάθης), στον προλογισμό μιας τριετίας (της «Ποντιακής Εστίας» τον Ιανουάριο του 1953), γράφει μεταξύ άλλων: «Εγώ τουλάχιστο, παίρνοντας παράδειγμα τα προηγούμενα ποντιακά περιοδικά, τα οποία ύστερα από ένα χρονικό διάστημα έπαψαν να εκδίδονται ή άλλα φυτοζωούν, νόμιζα πως και η «Ποντιακή Εστία» θα 'σβηνε σύντομα, για να παραχωρήσει τη θέση της σε κάποιο άλλο περιοδικό. Το οικονομικό προπάντων ζήτημα ήταν κατά τη γνώμη μου ο σκόπελος, πάνω στο οποίο η «Ποντιακή Εστία» ήθελε να προσκρούσει και να συντριβεί. Πόσο όμως βγήκα γελασμένος...». Ο ίδιος ο Γεροστάθης. στον επικήδειο του για τον Κτενίδη ανέφερε: «...Ανήσυχος νοσταλγός και οραματιστής, εκδίδει, το 1950 το λαογραφικό περιοδικό της Βόρειας Ελλάδας, την «Ποντιακή Εστία». Συγκεντρώνει γύρω του τους κορυφαίους Ποντίους λαογράφους των Επαρχιών και της Αθήνας και επιτυγχάνει τις συνεργασίες των Πανεπιστημίων μας. Και σύντομα η «Ποντιακή Εστία» ανεβαίνει σε περιωπή.
Στις σελίδες της βρίσκουν θεραπεία του νοσταλγημένου ψυχικού, ηθικού και εθιμικού τους κόσμου, χιλιάδες Πόντιοι πρόσφυγες. Αλλά και ποικίλες ιστορικές πληροφορίες από τη συνολική ζωή των πατέρων τους μέσα στην ιστορική διαδρομή 30 αιώνων καταγράφονται σε αυτή. Εξέχουσα θέση μέσα στο περιοδικό κατέχουν πεζογραφήματα του διευθυντή του: Ιστορικά, κοινωνικά, έργα θεατρικά. Μα καταγράφονται και λαογραφικά θέματα σε μορφή εύθυμου διαλόγου και περιγραφής σε ελληνοποντιακό γλωσσικό ιδίωμα, ό¬πως είναι ο «Βεβαίας» και η «Καρτερή». Ποιήματα ολκής και αξίας, όπως είναι «Ο θάνατος τη Δήμο» κ.ά., με κορωνίδα και απαρχή την περιλάλητη ελεγεία «Η Καμπάνα του Πόντου». Λόγος ποιητικός, προορι¬σμένος να ζήσει.
Ο Φίλων Κτενίδης είναι ορμητικός πατριώτης και πατριδολάτρης. Δεν πρόκειται καθαυτό για την έκδοση ενός λαογραφικού περιοδικού. Πρόκειται για κάτι άλλο. Με πόνο ο στοχαστής-εκδότης βλέπει ότι και η ποντιακή κοινωνία αργά αλλά σταθερά, παίρνει τη ροπή προς τη γνωστή -ξενική- διαφοροποίηση και σύγχυση και ανασκουμπώνεται αποβλέποντας με πάθος, ν' αναστυλώσει τις αρχαιόπρεπες παραδόσεις του Πόντου. Όσες είναι γόνιμες, βιώσιμες και άξιες ικανές να διδάξουν. Τα ήθη του Πόντου τα οποία είναι πρόσφορα για μια ανόρθωση, ανανέωση και φυσιολογική εξέλιξη και στερέωση των Ποντίων. Με το λόγο. Ναι με το λόγο. Διότι «ο λόγος είναι μαγεία». Μοχθεί. Μεταβάλλεται σε ασκητή του γραφείου του, μακριά από κοινωνικές συντροφιές. Μόνος του για χρόνια, άγρυπνος ερευνητής, κριτής και ρυθμιστής ύλης, διορθωτής τυπογραφικών δοκιμίων και φύλλων. Μεσάνυχτα περνούν. Έως την 2α και 3η πρωινή ώρα αγωνίζεται με την πένα στο χέρι. «Αντλεί εις πίθον Δαναΐδων»; Στάθηκε ανεδαφικός; Όχι.
Δεκατέσσερα χρόνια περνούν και η «Ποντιακή Εστία» -άθλος διάρκειας χρονικής, αποτελεί ένα θησαυρό και ένα κώδικα λαογραφικής, ιστορικής, εθνολογικής και γλωσσολογικής ύλης. Συγκίνησε και πότισε χορταστικά το δέντρο του πατρογονικού ήθους. Και επηρέασε τις σύγχρονες ποντιακές γενεές: Έδωσε αυτοεπίγνωση και συνείδηση του «είναι», στον Ελληνοποντιακό κόσμο. Και ενέγραψε υποθήκη αναμετάδοσης στις ερχόμενες γενεές του. Μεθαύριο οι τόμοι του περιοδικού θα κινούν την ευγενική περιέργεια, θα συγκι¬νούν, θα οδηγούν, θα επηρεάζουν τους κουρασμένους από την αροθυμία και το ηθικό χρέος επιγόνους...
Η επίσημη αναγνώριση των πνευματικών μόχθων του γιατρού ήρθε πανηγυρική και επίκαιρη. Το 1956 η Ακαδημία Αθηνών βραβεύει την «Ποντιακή Εστία». Χωρίς, ποτέ, να το επιδιώξει ο ίδιος προσωπικά. Το Νοέμβριο του 1950, σε μια διάλεξη του, εμπιστεύεται, εξομολογείται την ορμή της ψυχής του. Ότι τον διαφλέγει ο πόθος να ανιστορήσει το εθνικοθρησκευτικό παλλάδιο του Πόντου, τη μονή της Παναγίας Σουμελά. Η πρόταση ξαφνιάζει, αλλά και επιδοκιμάζεται και ενθουσιάζει. Και το 1951 καταθέτει το θεμέλιο λίθο. Και γίνεται ο κτήτορας της μονής και ο κύριος ρυθμιστής και πρωτομάστορας των παραπέρα δομικών εξελίξεων. Με το τίποτε στην αρχή. Με μόνο βοηθό την πίστη του την ακράδαντη ότι οι Πόντιοι θα σπεύσουν να τον βοηθήσουν υλικά. Και το ένστικτο του δεν τον διαψεύδει. Μια δυο εκκλήσεις του από τις στήλες της «Ποντιακής Εστίας» και οι δωρεές, οι συνδρομές, καταφθάνουν η μια πίσω από την άλλη.
Το 1959 ο Κτενίδης έριξε την ιδέα για σύγκληση παμποντιακού συνεδρίου. Στενό συνεργάτη του στην υπόθεση αυτή έχει το Χρήστο Κουλαουζίδη, δημοσιογράφο, μέλος της διοίκησης της «Παναγίας Σουμελά». Η πρόταση του Κτενίδη δημοσιεύτηκε στην «Ποντιακή Εστία» και έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής. Τα ποντιακά έντυπα άρχισαν να ασχολούνται με το θέμα αυτό. Οι αρθογράφοι επέμεναν στη συμμετοχή στο συνέδριο και των Ελληνοποντίων του εξωτερικού. Έγιναν και πολύ αυστηρές κρίσεις. Η πρώτη επίσημη σύσκεψη για τη σύγκληση του συνεδρίου έγινε στις 16 Αυγούστου 1959 στη μονή της Παναγίας Σουμελά, στο Βέρμιο. Πήραν μέρος 35 εκπρόσωποι 28 ποντιακών σωματείων. Μέλη της Κεντρικής Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου εκλέχθηκαν με σειρά επιτυχίας οι Φίλων Κτενίδης, Ελευθέριος Παυλίδης, Χρήστος Κουλαουζίδης, Νικόλαος Γεωργιάδης, Δημήτριος Σεϊτανίδης, Αγαθή Κογκαλίδου και Αντώνιος Σουρμελής. Επι-λαχόντες ήταν οι Ιωάννης Αβραμάντης, Ευστάθιος Αθανασιάδης, Αντώνιος Τερζόπουλος, Παναγιώτης Τανιμανίδης, Γεώργιος Σακκάς, Ηλίας Σπανάκης και Αθανάσιος Ανδρεάδης. Προσύσκεψη είχε γίνει στις 19 Απριλίου 1959. Θεωρήθηκε το σοβαρότερο βήμα για τη σύγκληση του συνεδρίου. Τελικά, αποφασίστηκε η σύγκληση του συνεδρίου στις 25 Σεπτεμβρίου 1959. Το συνέδριο όμως αυτό δεν έγινε ποτέ.
Ο Κτενΐδης γράφει στην «Ποντιακή Εστία» του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 1959: «...Χωρίς αυτήν την προεργασία, πολύ φοβούμεθα ότι το Παμποντιακόν Συνέδριον, του οποίου η σύγκλησης αποτελεί έκδηλων ανάγκην του συντονισμού των ενεργειών όλων -Σωματείων και ατόμων- που πιστεύουν εις την σκοπιμότητα της καλλιέργειας και διαφυλάξεως της Ποντιακής Ιδέας, θα μείνει ένα από τα πολλά όνειρα που πλάθουν οι ίδιοι... Μόνον όνειρον...».

Πηγή: http://www.panagiasoumela.gr/index.php

Σάββατο 15 Ιουνίου 2013

“Ρώτα τὴν καρδιά σου” (Yuregine Sor )

«Ρώτα την καρδιά σου»  

Ταινία με θέμα τους κρυπτοχριστιανούς της Τουρκίας

image
Η ταινία με τίτλο «Ρώτα την καρδιά σου» (Yuregine Sor) πραγματεύεται ένα θέμα ταμπού για την Τουρκία: Τους κρυπτοχριστιανούς και πιο συγκεκριμένα αυτούς του Πόντου!
Υπόθεση: Ιστορία αγάπης ανάμεσα σε μία Μουσουλμάνα, την Esma και έναν κρυπτοχριστιανό, τον Mustafa. Πώς αντιδρά η μητέρα του Μουσταφά, όταν μαθαίνει ότι ο γιος της θέλει να «κλέψει» την μουσουλμάνα Esma;
Πώς ο μικρός της οικογένειας μαθαίνει ότι η οικογένειά του δεν είναι μουσουλμάνοι όπως νόμιζε, αλλά κάτι άλλο. Πώς ο παππούς, ενώ πηγαίνουν να τον κηδέψουν ως μουσουλμάνο, τελικά καταλήγει σε Χριστιανικό νεκροταφείο.
Όσοι έχουν ρίζες από εκείνα τα μέρη και έχουν ακούσει από τους παππούδες τους και τις γιαγιάδες τους ιστορίες, το λιγότερο θα συγκινηθούν…
Η ταινία είναι παραγωγής 2010, αλλά ακόμα αναμένουμε να την προβάλλουν οι δικοί μας τηλεοπτικοί σταθμοί, οι οποίοι έχουν βαλθεί να παίζουν… μόνο Τούρκικα προγράμματα.
Για το θέμα των κρυπτοχριστιανών έχουν γραφεί και έχουν ακουστεί πολλά. Πρώτη φορά αυτό το θέμα έγινε ταινία, από τον σκηνοθέτη Υusuf Kurcenli. Ο σκηνοθέτης γεννήθηκε το 1947 στη Μαύπαρη της Ριζούντας του Πόντου (και μάλλον αυτό λέει πολλά) και πέθανε τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους.