Τρίτη 8 Ιουλίου 2014

ΣΟΥΦΛΙΩΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ


ΣΟΥΦΛΙΩΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ

Οι λέξεις και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούνταν στο Σουφλί στην καθομιλουμένη λαϊκή γλώσσα, γνωστά σαν Σουφλιώτικο γλωσσικό ιδίωμα  που επέζησαν μέχρι πρόσφατα, λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση αλλά και μίξη από λαούς που πέρασαν από την περιοχή μας (Τούρκοι, Βούλγαροι, Φράγκοι), τείνουν να εξαφανιστούν και να αφανιστούν αν και μιλιούνταν επί εκατοντάδες χρόνια. Σαν λόγους μπορούμε να αναφέρουμε την αλλαγή στη δομή της παραδοσιακής κοινωνίας, την καθιέρωση της νέας Ελληνικής γλώσσας μέσω της γενίκευσης της εκπαίδευσης, της τηλεόρασης, των Μ.Μ.Ε. και της αστυφιλίας. Η γλώσσα φυσικά σύμφωνα με τους γλωσσολόγους αλλάζει ως επιτακτική ανάγκη της καθημερινότητας.
Οι ξεχασμένες αυτές λέξεις είναι το όχημα που μας κάνει να νιώθουμε ένα με τα χρώματα, τις μυρωδιές, τις εικόνες και την ομορφιά του τόπου που μας γέννησε, το όμορφο Σουφλί μας. Πόσες φορές δεν πλημύρισε μέσα μας ένα αίσθημα ανάμνησης και νοσταλγίας, όταν σε ανύποπτο χρόνο ακούγαμε μια λέξη ή μια φράση που μας θύμιζε το Σουφλί;
Για να μην αποκοπούμε από τις ρίζες της παράδοσης, για να θυμηθούμε οι παλιοί και να γνωρίσουν οι νέοι το γλωσσικό μας ιδίωμα που δεν έχει μεγάλες διαφορές από την υπόλοιπη Θράκη, αλλά έχει τα δικά του γνωρίσματα και για να καταγραφούν και διασωθούν ξεχασμένες λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται πλέον, καταγράφονται φωνητικά λέξεις, φράσεις και γενικότερα "μασάλια". Το Σουφλιώτικο γλωσσικό ιδίωμα αποτελεί στοιχείο του λαϊκού πολιτισμού μας και έχουμε χρέος να το διαφυλάξουμε από την επερχόμενη λήθη.
Όλη η γλώσσα μας είναι ενιαία και πρέπει να χρησιμοποιούμε τον πλούτο της από παντού, με τον όρο να προσαρμόζονται αυτά τα στοιχεία που παίρνουμε στη μορφολογία της νεοελληνικής γλώσσας. Χρέος μας λοιπόν είναι να καλλιεργήσουμε και να διδαχθούμε σε βάθος τη νεοελληνική μας γλώσσα και να τη διαδώσουμε προς τα έξω με τον πολιτισμό που να έχει τη δική μας σφραγίδα.

Φυλλαρίδης Νίκος γυμναστής καθηγητής.

Καταγράφονται φωνητικά πάνω από 1000 λέξεις. Στήριγμα στην προσπάθειά μου αυτή στάθηκαν το "ΣΟΥΦΛΙΩΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ" του κ. Αριστείδη Α. Χριστοφόρου, το "ΣΟΥΦΛΙΩΤΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ" της εταιρείας "ΘΕΣΜΟΣ", οι ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΟΥΦΛΙΩΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ του μοναχού Κυρανούδη Παναγιώτη φιλόλογου-γλωσσολόγου (Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης), τα λαογραφικά του δάσκαλου Παπασταματίου-Μπαμπαλίτη Χρήστου, μια σειρά από Σουφλιώτικες λέξεις που μου έστειλε η κ. Άννα Σερέτη και η φυσική μου παρουσία στο Σουφλί μας με όλα τα ακούσματα από το 1951 μέχρι το 1969. Γενάρης του 2013.

1


ανηφέλητους σκάρτος, ακατάλληλος, ανεπρόκοπος

απκάζου καταλαβαίνω, εννοώ, αντιλαμβάνομαι, μπαίνω στο νόημα


αρτσιώνουμι φοβερίζω μαλώνω, απειλώ, τρομάζω

ασγκίνς απείθαρχος, ζωηρός, άτακτος, ατίθασος

αχράνς άξεστος, ανάγωγος, απρεπής, αγενής


αψχώ συμπάσχω, συμπονώ, λυπούμαι, συναισθάνομαι

βουζγκανώ χτυπώ με πάταγο

γιαμάτσ έδαφος με κλίση


γιαρ(ι) πλαγιά, γκρεμός

γιλιντίζου γλεντώ, ξεσκάω, ξεδίνω, ψυχαγωγούμαι

γιουρτ(ι) κήπος, περιβόλι, μπαξές

γκαγκάς λαιμός, τράχηλος

γκαζγκαλώ σκαλίζω, ψαχουλεύω, αναμοχλεύω

γκαλιαρώνου ανοίγω τα μάτια διάπλατα, συγκεντρώνω την προσοχή

γκατζιόλ(ι) γαϊδούρι

γκζαν(ι) μικρό παιδί

γκ΄κ τσιμουδιά (ούτι γκ΄κ ούτι μ΄κ)

γκόλιαβους γυμνός, άντυτος, τσίτσιδος

γκραντίλας μεγαλόσωμος άνθρωπος

γριντιά γερό ξύλινο δοκάρι

δεντ΄ς αυτός-οι δεν υπάρχουν

έκατι σταθείτε

ζαβζάς λαχανικά

ζακαμτσ΄κ εργαλείο, σύνεργο, εξάρτημα

ζακόν(ι) συνήθεια,έθιμο

ζάλαχους θόρυβος από φωνές

ζαμπαράς γυναικοθήρας, μπερμπάντης, γυναικάς

ζατσ(ι) θειικό οξύ

ζήτλαρς ζητιάνος, επαίτης, διακονιάρης

ζιάπκους βάτραχος

ζιούπα ώριμος καρπός δένδρων

θαμάζουμι απορώ, εκπλήσσομαι, σαστίζω

θάματ(ι) μήπως,

ιστιάχ(ι) όρεξη, διάθεση

κακμάς κατρακύλισμα, πτώση, σώριασμα

καμπάδκου μαλακό, εύθραυστο

καντίζου παραδέχομαι, αρκούμαι

καπτώ αρπάζω, αδράχνω

κιρτίκ(ι) σημάδι, χαρακιά, εγκοπή

κ(χ)΄κι κουκί

κόθαρους κύρτωμα, καμπή

κόντσκα μακρύ ξύλο για τα κρεβάτια των κουκουλιών

κουϊρούκ(ι) η πλατιά ουρά στα πρόβατα

κουϊτής υπήνεμο μέρος, απάγκιο

κουμ(ι) άμμος

κουνουσμάς κουβέντα, συζήτηση, διάλογος

κουπάϊ κυνηγητικό σκυλί

κουπαρντώ αποσπάζω, σπάζω,αποχωρίζω, αποκολλώ


κουπάτσ(ι) κομμάτι ξύλου, κοντόξυλο

κουσιάζου τρέχω, φεύγω

κουσιώρα μεγάλο καλάθι χωρίς χερούλια που φόρτωναν συνήθως τα γαϊδούρια

κουσκλούδκα σβέλτα, γρήγορα


κουσκλούς ευκίνητος, σε εγρήγορση, σβέλτος


2



κρμσάλ(ι) χιονόβροχο από παγοβελόνες

λάκρους σβέρκος

λ΄γκρ-λ΄γκρ γρήγορο βάδισμα

λελέμς χαζός, κουτός, ελαφρόμυαλος, κουτεντές, σκερβελές

λέλιακας πελαργός

λιάγκα η πράσινη ύλη που εμφανίζεται στα στεκούμενα νερά

λόζιατου σκουπίδι

λ΄τζεν(ι) η απόφυση σταχιού

λυγγιάζου έχω λόξυγγα

μάμους παιδική λέξη για απειλή

μαντέκα πονηρός, καταφερτζής, καπάτσος, κατεργάρης, πανούργος

μάξους επίτηδες

μαργιά γερασμένο θηλυκό πρόβατο

μάρτσα ο ποταμός Έβρος

ματάς σουγιάς με δόντια, κλαδευτήρι

μάτσιαγκους υποταγμένος, σιωπηρός, υπάκουος

μικίκ(ι) λουκουμάς

μόρτι έχω την αίσθηση, νομίζω

μουζντές φιλοδώρημα για ευχάριστη είδηση

μουλίτσ(ι) σκόρος, σαράκι

μουσάντρα εντοιχισμένη ντουλάπα

μουστιρής πελάτης

μπαγρντίζου φωνάζω σπαρακτικά

μπακρτσδ(ι) μικρό δοχείο με χερούλι που έβαζαν συνήθως γάλα

μπαρσάκ(ι) κοιλιά

μπάσπαρμάκ(ι) αντίχειρας ή το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού

μπασιάκ(ι) ο καρπός του καλαμποκιού

μπασιαρντίζου πετυχαίνω, καταφέρνω, κατορθώνω

μπαστιάρκου φυτρωμένο φυτό από μόνο του

μπέτκιους άσχημος

μπιζάηζς υφασματοπώλης

μπιζιαρνώ βαριέμαι

μπιλμπίλ(ι) αηδόνι

μπίμπα χήνα

μπιντιαβά δωρεάν, τζάμπα

μπιτιούνκους ολόκληρος, συνολικός, ολοκληρωμένος

μπλιούγκα λάκος με νερό

μπλούντα κάμπια

μπόντους το κεντρί της μέλισσας

μπουλαστώ αρχίζω κάτι δυνατά , με ορμή (να τρέχω, να δέρνω κ.λ.π.)

μπουμπόλ(ι) βώλος, ρόγα

μπουνάκς κουτός, γεροξεκούτης

μπουρντίζου ευνουχίζω, συστρίβω, αθετώ

μπουρσούκ(ι) ασβός, κοιλαράς

μπντακ(ι) ρόζος

μπούχνια μούχλα

νειριάζουμι ονειρεύομαι

νένιους παπάς, ιερέας (παιδική λέξη)

νιρουπάπαλ(ι) ελαφρώς λυωμένο χιόνι

νορ τυροκομικό προϊόν

νουρέτσκα η τελευταία μοίρα της σπονδυλικής στήλης

ντάβανους μεγάλη μύγα

νταλ(ι) κλαδί, κλωνάρι


3


νταλντώ μπαίνω, εισβάλλω

ντάμκα κηλίδα

νταμουζλκ(ι) για σόϊ

ντάρμα-ντουμάν(ι) άνω-κάτω

ντιβανές κουτός, βλάκας, ανόητος

ντιβιρντώ αναποδογυρίζω

ντικιντίζουμι επιμένω

ντικντικινέ κατακόρυφα

ντικς αμετάπειστος, ισχυρογνώμων, πεισματάρης, επίμονος

ντιξνιέρ(ι) τσεκούρι με δύο κόψεις, η μια για κόψιμο ξύλων και η άλλη για σχίσιμο

ντιουντιούκα σφυρίχτρα

ντιρί-ντιρί ζωντανό, σπαρταριστό, "ντιρί-ντιρί ρίχνουντι" διαλαλούσαν οι ψαράδες

ντουλμάς λάσπη, ιλύς

ντουρούκ(ι) παραγεμισμένο

ντριμσ'ιζ παράξενος, ιδιόρρυθμος

ξιαναφαλίζουμι βγαίνει ο αφαλός μου από την υπερπροσπάθεια

ξιαρίζου καθαρίζω το στάβλο από τις κοπριές

ξιαφ(ι) κομπόστα

ξικαχτώ ξεσπυρίζω κυρίως τα καλαμπόκια

ξινουμώ διώχνω, θέτω εκτός νομής, "μη ξινουμάτι τ' αρνίθια"

ξιπατώνου ξεριζώνω

ξισκανιάρς ζηλιάρης

ξισρντίζου ξεφλουδίζω, απολεπίζω, τραβώ και λύνω, αποσυναρμολογώ

ξκς τρελός

όλιλε ωχ, επιφώνημα πόνου

όπλατα μπαλωματιά

ουλτάς αγγίστι, πετονιά

ουμπλή πατημασιά

ουρταλκ(ι) σύμπαν

όχα προσφώνηση των βοδιών που είναι ζεμένα να σταματήσουν

πάϊαγκας αράχνη

πάϊντους διάλειμμα, ανάπαυλα

παϊτιάκς αυτός που βαδίζει λοξά

παρδάγγαλου εξογκώματα στο λαιμό ή στις μασχάλες, συνήθως μετά από ίωση

παρλαντίζου καταξεσκίζω, ενεργώ βιαίως

παταγούρ(ι) απότομο κρύο, κρύο νερό

πατέκα μονοπάτι

πατλατζιάν(ι) μελιτζάνα

πατσιούδ(ι) αποτσίγαρο, γόπα


τα πίπκα μπρούμυτα


πιρτσιά χτένισμα με χωρίστρα

πίστρα κάλυψη της πλάτης με πλήρες τύλιγμα της κουβέρτας ή του παπλώματος

πλιακανώ ανοιγοκλείνω (συνήθως τα μάτια)

πλιατσκώνου καπακώνω, επικαλύπτω, συγκαλύπτω

πόστα κατσάδα

πουγάλια σιγά

πουρτσαλώ πιτσιλίζω

πούρτσιους τράγος

πρέκνα οι φακίδες

ριτσέλια βραστή με πετιμέζι φλούδα από καρπούζι ή κολοκύθα

ρόποντους θόρυβος βημάτων, γδούπος

ρουγγαλίζου ρεύομαι





4


ρουκώνουμι χώνομαι ο ίδιος μέσα

σαβργκν(ι) χιονοθύελλα

σαγανάκ(ι) για λίγο, πολύ μικρή χρονική διάρκεια

σάκαργκας ζωύφιο, παράσιτο

σαϊάς σκεπαστό μαντρί με κλαδιά και χόρτα

σακάς γλάρος

σαμπού επικριτικός χαρακτηρισμός που σημαίνει "μαϊμού"

σαραλκ(ι) ίκτερος

σαρμπέζκιους όμορφος, εμφανίσιμος, ευπαρουσίαστος

σαρπς σκληρός και δυνατός

σαρσάκας απεριποίητος, ατημέλητος, ακατάστατος, ανοικοκύρευτος

σιουρσούρα το τελευταίο ξέπλυμα του κεφαλιού στο λούσιμο

σατρ(ι) μπαλέτα, πλατύ μαχαίρι με ξύλινη λαβή ειδικό για κλάρισμα μορεόφυλλων

σατσ(ι) πέτρινος δίσκος όπου ψήνονταν οι λαγγίτες


σγκούλουμα στρίμωγμα, στοίβαγμα

ζκραμπατζώνου γρατσουνίζω με τα νύχια


ζκράμπια σαρανταποδαρούσα

σι επιφώνημα για να σταματήσει το άλογο

σιαπ(ι) ασθένεια βοοειδών

σιάρβα βρώμικη, σιχαμερή γυναίκα


σιασιρντίζου τα χάνω, σαστίζω

σιμπώ και σιουμπώ αναζωπυρώνω τη φωτιά

σιου παρά ταύτα, κι όμως

σιούμπλια παλιό χριστιανικό έθιμο με ομαδική συνεστίαση στη γειτονιά

σιουρντέν(ι) το παχύ έντερο

σιτζίμ χονδρός σπάγγος


σκλαντζήθρα σπίθα

σκλέντζα ξυλαράκι με μύτες στα δύο άκρα για το γνωστό παιδικό παιχνίδι

σκρίπνια τσιγκούνης, σπαγγοραμένος, τσιφούτης

σουμούν(ι) ολόκληρο το ψωμί

σουρίκ(ι) μακριά ξύλα 4-7 μέτρα που αποτελούσαν εξάρτημα της βοϊδάμαξας

σουρουντίζου μακρηγορώ, καθυστερώ

σπιλνί πόμολο, χερούλι πόρτας


σαργκί εκθέματα σε αγορά

στούμπους γουδοχέρι, οποιδήποτε χονδρή άκρη


στρικλιάζου πανικός στα ζώα μετά από τσίμπημα εντόμου


συμπουτά άλμα σε μήκος χωρίς φόρα

τακμ(ι) είδος

τάλπα χονδρό μαδέρι εξάρτημα βοϊδάμαξας

ταμαχκιάρς άπληστος, εργασιομανής

ταράσ(ι) συλλογή καρπών μετά τη συγκομιδή απο΄τον ιδιοκτήτη

τέκκου μονό

τζάφτις αερολογίες

τζέρτζιλου μικρό βερύκοκο

τζιαβίδα στρείδι


τζιαραβάκια αποδημητικά πουλιά, γερανοί

τζιοπ(ι) κοντό χοντρό κομμάτι ξύλου

τζιουμάκα βέργα


τζιουντζιούνα σούσουρο

τζιντζβές καφεμπρίκι

τιαφ(ι) θειάφι

τόϊ αποβλακωμένος

τουρτούρα τριγώνι


5



τράχουμα χρήματα που έδινε η νύφη στο γαμπρό

τσάκνου κλωναράκι ψιλό και ξερό


τσαρπάλια ξερά μικρά κλαδιά

τσέργα κουρελού

τσιαΐρ λιβάδι με αυτοφυές χόρτο

τσιακμακάει αστράφτει

τσιακτίζ(ει) λαμποκοπά, λάμπει

τσιαμ(ι) πεύκο

τσιαμασ(ι)ρ εργαλείο, σύνεργο

τσιάρδα στάμνα

τσιαρδάκ(ι) κιόσκι

τσιαρπτίζου χτυπώ ξυστά

τσιατσιανίζου συνθλίβω, ζουλώ, συμπιέζω, καταπλακώνω

τσιάτσκα φλιτζάνα

τσιαφ(ι) τσουχτερό κρύο

τσιγνές γνάθος, αντιρρησίας

τσιμ-τσιτσί ολόγυμνο

τσινί πορσελάνη

τσιντζίκουμα στενοχώρια

τσιόκους σφυρί

τσιουκανάρα κουδουνίστρα

τσιουρβάς σούπα

τσιουτεύου κλέβω

τσιπουλτάρα δρυοκολάπτης

τσιτίνς σκληροτράχηλος, δυνατός και γρήγορος

τστω μπήγω, αγκυλώνω

τφαν(ι) χιονοθύελλα


φλιατσκανώ μπατσίζω

φουκάλ(ι) σκούπα

φουρκή το μήκος όσο το άνοιγμα αντίχειρα και δείκτη

φουρλαντίζου ξεφυτρώνω, ξεπετάγομαι


φουσκή αποφάγι κουκουλιών, ξεραμένα κλαδιά

φτίτσια μανιτάρια

φυλλουρά φλούδα από κλαδί δένδρου

χαβάν(ι) μπρούντζινο γουδί

χαβούζαλης ποικιλία σταφυλιού

χαϊνέτς ιδιόρρυθμος

χαϊντούτς ανυπάκουος

χάϊτας αυτός που περιφέρεται άσκοπα, αλήτης

χαλεύου γυρεύω, ζητώ

χάμουργκας τυφλοπόντικας


χαμούτια παροπίδες αλόγου

χαρέτσ(ι) στέγαστρο κουκουλοαγοράς

χαρχάλ(ι) στο πάνω μέρος του κεφαλιού του πετεινού είναι το λυρί και στο κάτω το χαρχάλ(ι)

χαρχαλιάζουντι δέρνονται, καυγαδίζουν

χάσ(ι)κου άσπρο

χασ(ι)μούρα άσπρο αφράτο ψωμί

χζ(ι) ορμή, ζωηράδα, ενεργητικότητα

χλιούμπους χονδροκομμένος άνθρωπος

χντζια-χντχια γρήγορα

χόπτηρης ελαφροκίνητος, ελαφρόμυαλος

χούι ελάττωμα, συνήθειο, έξη


χουιάζου διώχνω, φοβερίζω, τρομοκρατώ

χουλ(ι)κό σπυρί, καλόγερος

χουτζιούμ(ι) προσπάθεια, απόπειρα

χούχλους το κόχλασμα του βρασίματος

χρούμπα χοντρό γερασμένο κούφιο δένδρο

ψκέφαλου μαξιλάρι

ψχος ψυχοσάββατο

ώδιδώ εδώ ακριβώς


6
αβανάκς κουτός, ανόητος

αβγαντίζου αυξάνω, επεκτείνω

αβλαντίζου κρυφοβλέπω, αγναντεύω

αβτζής κυνηγός

αγιάκτστους αδέξιος, άγαρμπος

αγιάρς πονηρός, κατεργάρης, καταφερτζής

αγιργιάρκους δροσερός

αγκλαντίζου καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι, εννοώ

αγρντίζου στραμπουλίζω, εξαρθρώνω

άζαπου ατίθασο, ανήμερο

αήκς ξεμέθυστος

αϊλιάκς άνεργος

αλιγραίνου ανοίγω το μαλλί

αλματζίκια μασχάλεςς, πλευρά

αναίρουχτα χωρίς χρονοτριβή, αμέσως

ανασκαίνουμι σιχαίνομαι

ανέγρηκους αδέξιος, ατζαμής

αντρουκαλιά δενδρογαλή

απτάλ(ι)ς κουτός, ανόητος

αραδίζου πηγαινοέρχομαι

αραθμώ νοσταλγώ, λαχταρώ

αρίσ(ι) το μακρύ ξύλο στις βοϊδάμαξες

αρκντάκ(ι) κοντό ξύλο για υποστήλωμα πανιού στα κρεβάτια των κουκουλιών

αρπατζίκ(ι) ο σπόρος του κρεμμυδιού

αστριχιά μέρος του οικοπέδου ίσο με το σιατσιάκ(ι) (η στέγη που εξέχει από τον τοίχο)

ατου(ι)ά νάτο

αφανίζουμει επιδίδομαι επίμονα

αχαμνός αυστηρός, τραχύς

βαΐζου γέρνω, κλίνω

βίρβιλου κουρέλι, φθαρμένο

βούγκρους παράσιτο ζώων

βουινιά κόπρανα μεγάλων ζώων, αγελάδα, βόδι, μοασχάρι

βούλιαρ(ι) χόρτο που όταν τα ζώα έτρωγαν πολύ φούσκωναν

βουρδουνιάζου κοκκινίζω

βρούσαμ λέγονταν στο παιχνίδι με τις μπίλιες

γανιάζου θυμώνω

γιαβάνς άνοστος

γιαγκν(ι) πυρκαγιά

γιαγν πυκνό πλήθος

γιακ γύψος

γιακά-πατσιά αρπάχτηκαν, τσακώθηκαν στο άψε-σβήσε

γιακλής αρραβωνιαστικός

γιακσκάνς επιδέξιος

γιαλαμάς πληγή στα άκρα των χειλιών

γιαμούκκ κακοσχηματισμένο

γιαμπουρλούκα κάπα συνήθως με κουκούλα

γιαπρακτσής εργάτης στη σηροτροφία

γιαρμάς ταή βοοειδών, χοντράλευρο

γιατάκ(ι) φωλιά

γιέσκους σκαντζόχοιρος

γιλάσια αγριοχουρμάδες

γιλιντίζου διασκεδάζω, γλεντώ

γιόμπγιους το πύον


7


γιουβάνς απολίτιστος, κοντός

γιουγκάς καρούμπαλο

γιουρούκ(ι) άτομο χαμηλής νοημοσύνης

γιούσκα καρούμπαλο

γίσκιουμα εφιαλτικός ύπνος

Γκαγκαβούηζς Τουρκόγλωσσοι Μικρασιάτες πρόσφυγες

γκαζγκαλιάρς ταραχοποιός, φασαριόζος

γκάσγκα χάσμα, τρύπα

γκαλέτσ(ι) τσόκαρο

γκανταλώ γαργαλώ

γκιουμ(ι) μεταλλικό δοχείο με χειρολαβές για τη μεταφορά του γάλακτος

γκιρντίζουμι τεντώνομαι

γκλότζιανου ριζοβολβός

γκόρτσα αγριοαχλάδια

γκουζγκουνάρα κουκουνάρι

γκουλιαφίζου λερώνω

γκουμπούζα πήλινη κρασόκουπα

γκουστιρίτσα σαύρα

γκρίμπα ραχιτικός,κουλουριασμένος

γκρλίτσα ασθένεια των γουρουνιών που αλλοιώνει τη φωνή τους

γκρούντα αδιαμόρφωτο κομμάτι συνήθως τυριού

γκτζιουν(ι) γουρούνι

δίσαλου σκούρο, μαύρο

δουλιψή εργασία, ο κόπος

ζαβγιά ζαβολιά

ζάκατου αντικείμενο

ζαμπούνς καχεκτικός

ζαπ υποταγή, χαλιναγώγηση

ζάπαρους ζέστη με άπνοια

ζατσανώ μαχαιρώνω, μπήγω

ζεύλα η σιδερένια βέργα που κρατούσε τα ζώα στο ζυγό

ζιούμπλιακας μικροκαμωμένος

ζλίγου συμπιέζω, ζουπώ

ζντραν(ι) εξάρτημα, εργαλείο

ζουρλαντίζου ζορίζω, πιέζω

θ΄μαίν(ει) πρήζεται, ζωηρεύει

ισιάν(ι) ίσιωμα, ευθεία

καβαδάτους πασχαλινό αυγό βαμμένο με διάφορα χρώματα

καβάκ(ι) λεύκα, κυβίστηση, ονομασία πλατείας στο Σουφλί

καβαλίκα δωρεάν μεταφορά με ζώο ή κάρο

καγκρντίζου στραγγαλίζω

καϊνάκ(ι) πατημένο σκληρό έδαφος

καλπαζάνα κρασόκουπα

καλπς τεμπέλης

καπίστ'ρ ιπποσκευή, χάμουρο

καραμανλδκα ακαταλαβίστικα

καραμπάτσ(ι) κρανίο

καργκν(ι) εκχείλισμα ποταμού στον παραπόταμο

καρλαμαντάν απερίσκεπτα στα τυφλά

καρλαντίζου εκτιμώ, λογαριάζω

καρκατσιλιά το επάνω Σουφλί

καρσί απέναντι

κασκαβάλ(ι) κασέρι


8


κασνάκ(ι) παραπέτο

κατσιάκ'κου παράνομο, λαθραίο

κατσιαμάκ(ι) πρωϊνό από βραστό καλαμποκάλευρο

καφτά-καφτά γρήγορα

κάχτρα είδος μυρμηγκιού που τσιμπάει

κελεμές χέρσο, αδούλευτο

κιουλέκ(ι) παραώριμο καρπούζι

κιριστές χονδρή ξυλεία γαι οικοδομή

κιρπιντέν(ι) πένσα

κ(χ)΄κί κουκί

κόλ(ι) μακρύ ξύλο του κάρου

Κόλιας Νικόλας

κόντζ(ι) πάνινο μποτάκι

κόσιους τρέξιμο

κουκούδ(ι) πληγή που κλείνει

κουκουνίτσα γυαλιστερή πέτρα συνήθως από ποτάμια

κουλιάστρα το πρώτο γάλα μετά τη γέννατης αγελάδ.

κουνουστίζου κουβεντιάζω

κούσιτου καναβούρι

κ΄τκου λειψό, λιγοστό

κτμ΄ρς τσιγκούνης

λαγ΄μ(ι) όρυγμα

λαγούδ(ι) μικρός λαγός

λάϊους ξανθός και άσπρος

Λίτσιους Χρήστος

λουιάζου βλέπω, παρατηρώ

λουκμάτσ(ι) άψητο φαγώσιμο (κυρίως ψωμί)

μαϊασ΄λ(ι) αιμορροΐδες, ζοχάδες

μαϊμουντζιλ(ι)κ θεατρινισμός

μανέλα σιδερένιος λοστός

μαρμάγκαλους αράχνη

μασάλ(ι) κουβέντα χωρίς ουσία

Μάτια Σταμάτα, Σταματία

Μάτιους Σταμάτης

μέρσαμ κι όμως

μέρι σάμπως, μήπως

μέστ(ι) πάνινο σοσόνι

μιζαβιρλ΄κια κουτσομπολιά, διαδόσεις

μιιντάν(ι) ξέφωτο

μιλέτ(ι) φάρα, φύτρα

μιλούρα φυτόψειρα

μισάλα στενόμακρο ύφασμα για την πινακοτή

Μ'κ'κ'ς Σουφλιώτικο επίθετο Μοκαΐκης

μοίρα κομμάτι κρέας

μόρτι νομίζω, θαρρώ

μουμούδ(ι) σκουλικάκι, μαμούνι

μουνίστ(ι) χάντρα

μουργκιάζ(ι) νυχτώνει

μούρσα όνομα υψώματος στο Σουφλί

μουτάφς σακκοποιός

Μουτένς Δημοσθένης

μουχάν(ι) το φυσερό του σιδερά

μπαϊνάκ(ι) βίαιο ξάπλωμα


9


μπακ'ρα χάλκινο καζάνι

μπάλιαβους άτριχος, γυμνός

μπάλιους άσπρο βόδι, μπαλιούδα=άσπρη αγελάδα

μπλντ'ρ(ι) γάμπα

μπαμπαλιώρα πελώρια, τεράστια

μπάμπου γιαγιά, Χριστουγιαννιάτικο φαγητό

μπάντης μεγαλύτερος αδελφός

μπάριμ τουλάχιστο

μπαρσάκια τα εντόσθια

μπατρντ'ζου βουλιάζω, φουντάρω

μπερντάκ(ι) ξυλοδαρμός, ξυλοφόρτωμα

μπέσα πάχυνση οικόσιτου ζώου

μπ(γ)ιάλια περισφύριο, πάνινη γκέτα

μπιζάσκου υφασματοπωλείο

μπιλέμ μάλιστα

μπιλ'κ(ι) πλήθος, μπουλούκι

μπιμπέτας στριμμένος, ανάποδος

μπιμπιρίτσα βρεγμένη φέτα ψωμιού με δυόσμο και αλάτι

μπιντένα μακρύ γυναικείο πανωφόρι

μπιτίζου τελειώνω



Δευτέρα 7 Ιουλίου 2014

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γλωσσάρι


Γλωσσάρι
ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ


Ο Sot Arachnoid B δημιούργησε έγγραφο.

Α
αβατσνιά = βάτος.
αβτζής = κυνηγός, αβτζηλίκ(ι) = κυνήγι.

αγκίρτσα = στραμπούλιξα.

αδράχτ’ (το) = αδράχτι.

αϊλιάκ’ς ή αγλιάκ’ς = χασομέρης.

αληθνός = αληθινός.

αλώνι = το μέρος που αλώνιζαν. Αλώνι φεγγαριού = κυκλικό νέφος γύρω από το φεγγάρι.

αμπάρια = αποθήκες σιτηρών.

ανσκαίνουμαι = σιχαίνομαι, ανασκαμένος (ο) = σιχαμένος.

άντα = όταν.

αντάης –σίνα = φίλος –λη.

αντίδερο = αντίδωρον.

αντίκρυ = απέναντι.

αντραλιάζουμαι = τα χάνω, ζαλίζομαι

αντροκαλιά (η) = το φίδι δενδρογαλιά.

αξεκούμπουτους,η,ο = ξεκούμπωτος,η,ο. Ομοίως αξυπόλητος,η,ο, αγλείφω, απόθανα (πέθανα), απόεμα (απόγευμα) κλπ.

απάν απανωτός = ο ένας επάνω στον άλλον. Απάν = επάνω.

απκάζω = απεικάζω = από–εικάζω = εννοώ, καταλαβαίνω, μπαίνω στο νόημα. Άπκασες; = Μπήκες στο νόημα;

απόμκει = έμεινε.

απόρριξε = απόβαλλε (συνήθως για ζώα).

απόσωσε = τελείωσε.

αράδα = σειρά, παραδ. πέτα μ’ τ’ν αράδα = πέστα με την σειρά.

αραμπατζίδ’κό = μαστοράδικο αραμπάδων (=κάρων). Εμείς στους Ψαθάδες τα κάρα τα λέμε αμάξια.

αράπς = αράπης = άνθρωπος σκούρου δέρματος.

αργαλειός = εργαλειός. è εξαρτήματα: Καλάμισμα = μάζωμα του καλαμιού του στημονιού. Γίδιασμα = ίσασμα στη διάστρα = ισιάστρα. Αντί = ξύλο κυλινδρικό όπου τυλίγεται το στημόνι. Δύο αντιά μεταχειρίζονται. Βγαίνει από την λέξη εντείνω=τραβώ, απλώνω και τανύω=τανώ (τεντώνω). Μιτάρια = τα νήματα τα οποία στηρίζονται σε 2 ξυλαράκια. Χτένι = οδοντωτό κατασκεύασμα με αγκίδες καλαμιού και περνούν τα νήματα του στημονιού. Κομπόδεμα = το κομπόδεμα του στημονιού. Μασούρι και Μασουριάζω = μαζεύω σε μικρά καλαμάκια το υφάδι. Σαΐτα = το εργαλείο που περιλαμβάνει το υφάδι για ρίξιμο. Απλουτάρ = το ξύλο που στηρίζει το αντί το οπίσθιο. Το μπρόσθιο λέγεται ζάναζου (στο Αμόριο). Καρούλια = τροχαλίες. Πατή(θ)ρες = ξύλινοι μοχλοί που πατά η υφάντρια (και εναλλάσσονται τα μιτάρια) για να ανοίγει το στιμόνι. Τσιμπάρια ή προγκίδια = είδος πήχη με τσιμπίδες στο άκρο, με το οποίο τεντώνουν στον αργαλειό το υφαντό: μονά υφάσματα, δίμιτα, μαρμαροδίμιτα, ψηφωτά, καραμελωτά. Στιμόνι λέγεται το φελεμένι προφανώς από το έλασμα από του οποίου δένεται το δέμα. Η συκευασία δηλ. του νήματος. Ρίχνουν το ύφασμα με 1 κλωστή στα 6 δηλ. 6 κομμάτια. Το νήμα το διαπερώμενο από μιτάρι με μία θηλιά λέγεται κοτυλέτσι. Tώρα όλα αυτά τα κεντημένα (-υφαμένα) όνειρα μιας ζωής, τυλιμένα στους μποχτσάδες (= ύφασμα προστατευτικό περιτυλίγματος προικιών) λείψανα καταχωνιασμένα στα μπαούλα.

αργιάνι = το αποβουτυρωμένο γάλα, το ξυνόγαλο.

αρέζουμαι (αόρ. αρέστηκα) = μου αρέσει (όμοιο με το αρέσω και αρέζω)

αρίζι (το) = η ξύλινη κατασκευή που ενώνει το ζυγό με το κάρο.

αρμούτι = αχλάδι.

αρνίθ(ι) = πετινός (βλ. πέκνιους), π.χ. λάλσαν τα αρνίθια = λάλισαν οι πετινοί.

αρτένουμει = τρώγω μη νηστήσιμα φαγητά.

αρχεύω = αρχίζω.

ασημκά = άργυρά αντικείμενα.

ασημογκιόρντανα = γυναικεία περιλαίμια, ασημένια (διάφοροι τύποι) δώρο του γαμπτού προς τη νύφη (Καβακλί- Μ. Γέφυρα - Μεταξάδες).

ασημοζούναρο ή Κορώνα=Γυναικεία νυφική επισμαλτωμένη ζώνη. Στη μέση, τις καθημερινές, φοράνε μάλλινο ζωνάρι και τις γιορτές πάντα ασημοζούναρο, δώρο του γαμπρού προς τη νύφη που είχε τη θέση δαχτύλιου αρραβώνα, αγορασμένο από τους κουγιουμτζήδες (χρυσοχόους) του Διδυμοτείχου.

Ασ-λού = εν γένει.

αφεντάκης = πεθερός.

αφέντης = κουνιάδος.

αχαμνός = κακός, κακόβουλος, ανοικονόμητος. Αχαμνά (=επίρρημα) τρώει δηλ. πολύ τρώει, άσχημα τρώει.

αχταρτίζω = ανακατεύω.

Β

βασλεύω = βασιλεύω.

Βούλγαρ’ς (ο) = Βούλγαρος, η Βουλγάρα = Βουλγάρσα.

βουνιά = η ακαθαρσία της αγελάδας, πληθ. βουνιές.

Γ

γάβρα (τα) = ένα από τα άκαρπα δένδρα, το ονομαζόμενο στο Καβακλή θράψου (τό), τουρκιστί γκολγκέν.

γαϊτάνι (το) = το γαϊτανάκι, φρ. ...σαν γαϊτανι θα παένει.

γανιάζω = στενοχωρούμαι.

γδί = γουδί, μεγάλη ξύλινη κατασκευή για το κοπάνισμα των σπόρων.

γερλεστίζω = τακτοποιώ

γιαλάκι = γούρνα πέτρινη για το πότισμα οικιακών ζώων.

γιαμουρλούκ(ι) = κάππα.

γιαουκλής = αραβωνιαστικός.

γιαρμάδες = ζωωτροφές = χονδρό άλεσμα με σιτάρι, καλαμπόκι κλπ

γιαχανάς = σουσαμόμυλος, από το σουσάμι παρήγαγε σουσαμιέλαιο και κούσπα = ίδος ζωοτροφής.

γιουμπλίκια (τα) = παχνία – φάτνες.

γκ(ι)ζεράω = γυρνάω σε διάφορα μέρη. Γκζερνώντας = γυρίζοντας. Παρόμοια λέξη είναι το αραδίζω = βαδήζω.

γκαβός ή κιόρς = τυφλός.

γκαγκαρέντζες = γενικά η ακαθαρσίες, ιδικά δε των γιδιών και προβάτων.

γκάιντα = άσκαυλος, λαϊκό μουσικό όργανο.

γκατζιόλι = μουλάρι.

γκέντις = το δίχαλο κόκκαλο του στήθους της κότας.

γκζάν(ι) ή ουλιάν(ι) = μικρό παιδί

γκιμπέρτσει = ψώφισε

γκιμπρίτια = σπίρτα

γκιόζι ή σβανάς = κλαδευτίρι.

γκίολα = μικρή λίμνη με στάσιμο νερό (έλος), (βλ. γούρνα).

γκιουρλούκια = σκουπίδια.

γκιουρντάνι = (βλ. ασημογκιόρντανα)

γκουγκουστέρα = σαύρα.

γκουλιόπτα = πίττα με κολοκύθι με ένα μόνο χονδρό φύλλο στρωμμένο κατω.

γκουρτσιά (η) = αγριοαχλαδιά (δένδρο), καρποφορεί κάτι μικρά και σληρά αχλάδια = τα γκόρτσα.

γκουτζούϊκια = κολοβή

γκρέμσα = έπεσα, γκρεμάω = πέφτω.

γκρούλι = αποδιμητικό λευκό πουλί (αγνοώ την επιστημονική ονομασία του), λέγεται γκρούλι από τον ήχο (γκρού – γκρού) που βγάζει, πληθ. γκρούλια.

γλέπω = βλέπω.

γλήγουρα = γρήγορα.

γλιντάω = διασκεδάζω, γλιντζές = αυτός που του αρέσουν οι διασκεδάσεις, που διασκεδάζει συνεχώς.

γνέμα = νήμα, ψιλή λινή κλωστή.

γνεύω = κάνω νεύμα, έγνεψα = έκανα νεύμα.

γόνα = γόνατο.

γούρνα = τρύπα με στάσημο νερό (βλ. γκιόλα), Β) δεξαμενή εκ μονολίθου, χωρητικότητος 1 περίπου κυβικού μέτρου ή βάθους 5 εκατοστών του μέτρου, χρησιμεύουσα δια να πλύνουν εν αυτή τα ρούχα. 

γριντιά = ξύλινα δοκάρια της στέγης (καδρόνια).

Δ

δάχλο = δάχτυλο.

δγε = δές, κοίτα.

δε = δεν.

δικός,ή,ό μ’ = δικός,ή,ό μου. Ομοίως, αντί για μ’ = μου, σ’ = σου, τ’ = του ή ντου = του, ντους = τους, ντης = της ή τ’ς =της κλπ.

δικράνι = δίκρανον, γεωργική περόνη ξύλινη με 2 οδόντας, ή σιδηρά με 2 ή και περισσοτέρους.

δκός = δικός σου.

δλειά = δουλειά, δλέβου = δουλέυω, δλέψει = δούλέψε. δλέψ = δουλέψει, να δουλέψεις.

δριπάνι = δρεπάνι, απαρέτητο εξλαρτημα θεριστού.

δρουτσλέοι == τα ιδρώα εξανθήματα (του ιδρώτα τα σπυριά).

δω = εδώ. Παραδ. δω δγε = εδώ κοίτα, δωπέρα = εδώ πέρα, σ’ αυτό το μέρος.

δώθε = από εδώ, όχι από πέρα. Αντίθ. λ. κείθε

Ε

έδεκει = ακριβώς εκεί, επιτότου.

Εικονοστάθ’ = εικονοστάσι.

εμέν ή αμέν = ξαφνικά, απρόοπτα.

Ζ

ζαμπακόνω = παραγεμίζω, παραφουσκώνω.

ζαμπούνα = αυλός (φλογέρα) από το στέλεχος κρίθης ή βρώμης.

ζαπώνω = καταλαμβάνω αυθαιρέτως.

ζμπούλι = ζουμπούλι = υάκινθος.

ζνάρ = λωρίς μαλλίνου υφάσματος, μήκους 2–5 μέτρων προς περιτύλιξιν της οσφύος, επάνω από το πατούρι.

ζορλαντίζω = δυσκολεύω.

ζουρνάς = ξύλινο λαϊκό μουσικό όργανο.

ζρουφλίνγκα = επίρραπτο διακοσμητικό με σκόρδο, νόμισμα και γαλάζια χάντρα, σύμβολα αποτρεπτικά, λ χ. σε σκούφια παιδική.

Η

ηύρα = βρήκα

Θ

Θάμα (το) = αντί ’θαύμα και ρήμ. θαυμάζου === θαυμάζω και θαυμάζομαι.

Θάματις === ως φαίνεται : θάματις θα βρέξ κλπ.

Θαμπό = αμυδρό.

Θαναΐς και Θουδώρς== Αθανάσιος και Θεόδωρος.

Θανατικό == λοιμός, πανώλη, φρ. Στου μεγάλου θανατικό...

Θαρρώ == voμίζω. Τι θάρσεις του λόγους; == Τι ενόμισες;

Θαφτικά (τα) = οι οίκογενειακοι τάφοι.—Που έχτι τα θαφτικά σας;

θέλει = πρέπει, π.χ. θέλει να γίν’ αυτό = πρέπει να γίνει αυτό.

Θέλου λέγεται καί φέλου, συνωνυμον έχει το χαλεύου π. χ. τσάι μου θέλς γιόκσαν καϊβέ χαλεύς == Τι αγαπάτε κύριε ;

Θεραπευμέν και ξετιναγμέν == εύσωμος, ευτραφής. Έξαφνα πιτάχκη ένας λαγώς θεραπευμένος. θεραπευμένος άνδρας == μεγαλόσωμος. Ξετινάχκη = επάχυνεν, εμεγάλωσε.

Θέρμη και θιρμασιά == ο πυρετός.

Θημουνιά (ή) == ο σωρός των σταχυών.

Θηρίο (το) == θηρίου, β') ως έπιφ. θηρίου! ==σκληρέ και αιμοβόρε άνθρωπε, θηριό μουνάχου == γενναίος ως ο λέων, έγεινι θηρίου == εξηγριωθη.

Θιρίζου == θερίζω, θέρους, θερισταδες. 2) Mι θέρσι την καρδιά == μοι επροξένησε βαθειαν λύπην.

θλίκοσα = το πέρασα θηλιά, π.χ. θλίκουστο έτσ’ = πέρασέ το θηλία έτσι.

Θουλός == θολός , ουχί καθαρός. 2) Τα πράματα θόλουσαν ή είνι θουλουμένα == ουχι ευχαρίστα, προμηνύουν καταστροφήν. Του νερό όσου δεν θουλώσ’ δεν καθαρίζ == ιvα επέλθη βελτίωσις εις την κατάστασιν, πρέπει να καταντήσουν είς το έσχατον σημείον της εξαχρειώσεως καί διαφθοράς. Ό μουλουχτός ου άνθρουπους μοιάζει θολό, πουτάμ == εγκρύπτει δηλ. όλεθρον.

Θουμάς == ο Θωμάς, β`) ο έχουν την ιδιότητα του εν λόγω αποστόλου :—Εγώ είμι απ’ του Θουμά του σόϊ = δηλ. δύσπιστος.

Θουρειά (ή) == θεωρεία, χρώμα. Έχσι την θουρειάτ, κάθι ώρα αλλάζ θουρειά, ή θουρειάτ ήρτι στουν τόπο της.

Θρέμμα (το) == συνημμένον πάντοτε με το γέννημα προς εκδήλωσιν του ιθαγενούς στοιχείου. Είνι γέννημα θρέμμα απ’ κει.

Θρουνίζουμι === θρονίζομαι, καθημαι επί θρόνου. Κύτταξι που πήγι κι θρουνίσκι === έκαθισε δηλ. επί θέσεως μη ανηκούσης.

Θυμητικό == εvθυμητικόv, μνήμη. Μεγάλου θυμητικό ή δυνατό θυμητικό == έπι του εχοντος ισχυράν μνήμην.

Θυμιάμα (η) === το θυμίαμα. Δεν δίν στουν διαβουλου θυμίαμα, φρ. λεγομένη επι των άκρως φυλαργύρων.

Θυμιατό (το) = Θυμνιατήριον. β') Τί εχ και τι δεν εχ ο θυμιατός θά του δείξ’ = ο θάνατος.

Θύρα (ή) == ή θυρα εν τοις χωρίοις, παρ’ ημιν πόρτα.

Θωρώ εκ του θεωρώ κατά συγκοπήν το ε == βλέπω. Συλλογισμένουν σε θωρώ θέλου να σε ρουτήσου, αν είνι άπ’ τουν έρουτα να σι παληγουρήσου.

Ι

Ίγκα == εγενόμην, αόρ. του γίνουμι.

Ίδγιους == ο ίδιος, ίδγιους κ’ απαράλλακτους.

Ίδρους και γίδρους == ο ιδρώς και γιδρόνου == ίδρώνω. Για να μάθη καλά πρέπ να ιδρώς ο πισηνός.

Ίληά (ή) == α`) ή έλαια το δένδρον, β') ο καρπός, γ') σημειον του σώματος έχων σχήμα και χρώμα ελαίας. Παροιμ. Τούν έδοσα της ιληάς, του μέσα κι τ' αυγού του οξω === τίποτε.

Ινγκέ == ή θεία = σύζυγος του αδελφού του πατέρα και ειναι τουρκ. λέξη. (βλ. και τέτι).

Ίσιαζω == κάμvω τι ίσιο, διευθετώ, τακτοποιώ.

Ίσιους == ευθύς, τουναντίον, στραβός, β') ίσιος άνθρωπος == ο αγαπών την ευθύτητα, την ίσιάδα. Την ίσιάδα να σε πώ==τήν αλήθεια. Επίσης με την ίδια ένοια είχαμε και τη λέξη ντούϊσκα, φρ. να παέντς ντούϊσκα = να πηγαίνεις ευθία, ίσια, όχι στραβά.

Ίσκιους (ο) === ή σκιά, τον έπιασε ίσκιους, β’) ή χάρη το επαφρόδιτον (ιδ λ. αέρα) : αυτός δεν έχ ίσκιου η είνι αισκίουτη == άχαρις, γ`) έχ βαρύν ισκιου == άνθρωπος βαρύς, επιβλητικός, δύσκολος.

Κ

καβάκι = λεύκα (δέντρο), γι’ αυτό και το Καββακλί ονομάστηκε έτσι, από τα πολλά καβάκια που είχε η περιοχή.

καβαλίκια = καβάλα

Καββαδάτο (τό) == λέγεται το ωον του Πάσχα, όταν δι' οξέος εργαλείου σχηματίζωσιν επί του φλιού διαφορά σχήματα.

Καζί (το) ή κάζα (η) = αποδιμητικό σκουρόχρωμο πουλί (αγνοώ την επιστημονική ονομασία του), πληθ. κάζες ή καζιά.

Καθήκ (το) και αγγείο ίδ. λέξ. β') Τι καθηκ πού εισι=πρόστυχος, ελεεινός.

Καϊβές (ο) === ο καφές και β’) το καφενειον, όπερ όμως λέγεται και καιβενές και καϊβετζής καί βραδύτερον καφετζής ο καταστηματάρχης. Εις τον εισερχόμενον πελατην ο υπάλληλος λέγει : τσιαϊ μου θέλς, καϊβέ μου χαλευ .

Καίνουργιους == καινός νέος. Καινούργιου κόσκινου, που να σι κριμάσου, φρ. επί των προφύλασσαντων τα ενδύματα αυτών όταν είνε νέα.

καϊσιά = βερύκοκκα με γλυκόν πυρήνα.

Κακιά (ή) ρημ. κακιόνου == ή δυσαρέσκεια, δυσαρεστούμαι.

Κάκου εν Σουφλίω == ή γραία , β') ή κυρία, ή λέξις φαίνεται Σλαυϊκή, γ') του κακού έπίρρ. == εις μάτην . Του κακού πήγες κλπ. == είς μάτην.

Κακουψύχ (τό) === ή εγκυμοσύνη, οταν έκδηλουται δι' εμετού ή άλλων διαταραξεων και ρήμα κακοψυχώ =έχω κακοψύχ.

Καλάθ (το) == α') κάλαθος, β`) είνι ένα καλάθ δηλ. χωρίς μυελό, αυιός έπλιξι του καλάθιτ == εξησφαλισε καλώς τα συμφέροντα του.

Καλαμάδραχτους (ό) == η άτρακτος, εν η θέτοντες τα μεγάλα πινία περιτυλίσσομεν εις αυτά ανά έν πασμα του μέλλοντος να χρησιμεύση ως στήμων νήματος.

Καλαμίδια (τα) == τρεις κάλαμοι χρησιμεύοντες δια την εξύφανσιν του πανιού.

Καλαμπούκι == αραβόσιτος , λέγεται παρ` ήμιν μισίρι, ιδ. λ. βλαχοστιαρου .

Καλιβόνω και καλιγόνω == πεταλώνω , β’) Άπατώ. Τουν καλίβουσα == τόν ηπάτησα, συνών. τουν πέρασα κιουλιαφ.

Κάλλια === καλλιον. Κάλλια πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτερεί.

Καλουπιάνω == περιποιούμαι τίνα, προσπαθώ ινα εξευμενίσω αυτόν εάν τον είχον δυσαρεστήσει, ή να προσεταιριστώ.

Καλούτσκους == θωπευτικώς αρκετά καλώς, β’) ωραίος.

καλπαζάνς = τεμπέλης

καλπάκι = καπέλο

Κάλτσα (ή) == τό βαμβακερόν περιπόδιον, ενώ το μάλλινων λέγεται τσιουράπ. Β`) Είνι του διαβόλου κάλτσα == άvθρωπως τετραπέρατος.

Καλώ == προσκαλώ εις την φρ. Είνι καλεσμένος. Μένα δεν με κάλεσαν στην χαρά.

κάμαρα (ή) == δωμάτιον, λεξις ευπρεπεστέρα εκ του Ιταλικού, αντί του συνήθους odas.

καμάρα (ή) === αψίς. Του γεφύρ εχ πέντε κάμαρις.

καμαρώνω == σοβαρεύομαι. Η νυφ καμάρων, τουν καμάρων τουν γιοτς = εναβρύνεται βλέπουσα τον υιόν της.

καματηρά (ή) == εργάσιμη ημέρα, εις τα χωρία = καθημερνή.

κάμμουσαν τα μάτια μ’ == εκάμμωσαν, ήρχισαν να κλειούν από ύπνου, εν τοις χωρίοις ή φρασις, παρ’ ήμιν : σφάλσαν τα ματιά μ`.

κάμνου (καμς, καμ, καμουμι, καμτι, κάμνουν. Παρατ. Έκαμνισκα, έκαμνισκις, έκαμνισκι, εκαμνισκαμι, εκαμνισκιτι εκομνισκαν == ποιώ. Θα τα κάμου άπου πάνουμ και θά λερωθώ == θα χεσθώ.

καμόνουμι == προσποιούμαι, φρ. Να σι καμουθή και να σκάϊς === έπι των θελόντων να δικαιολογήσωσι παραλειψιν καθήκοντος, διότι δήθεν έκαμον κατί.

καμπάτκο = μαλακό, απαλό.

καμώματα (τα) == προσποιήσεις. Β`) Άταξίαι και βιαιοπραγίαι. Τι κάμωματ' είνε τούτα.

κανακάρης (ο) και θηλ. κανακαριά = μοναχογυιός, μονογενής. Μας κάμνει κανακαριές = φέρεται όπως τα πολύ χαιδευμένα κανακαρικα.

κανάτ(ι) (τό) == λ.τ. πτερό, β') το παραθυρόφυλλο, όπου σήμερα λέγεται παντζιούρι, αλλά και η σανίδα των πλαϊνών του κάρου, γ') πήλινο δοχείο των παραλίων της Θράκης.

κανέλλα == το κινάμωμον, β') ή βρύση των βαρελιών, λέγεται δε και κάνουλλα.

καντήλα (ή) === η κανδήλα, β’) φρ. Αγάλια την καντήλα, υβριστικώς επί των τυφλών.

καπίστρ (τό) == ή σέλλα του αλόγου, ξικαπίστρουτους = αυθαδης και ελεεινός μη γνωρίζων μήτε τι λέγει, μήτε τι πράττει.

καπλαντίζω = σκεπάζω.

καπτίζω = αρπάζω, κάπτσα = άρπαξα.

καράβ (το) == πλοίον, β’) χαμένου καράβ και χαμένου ρούχου και χαμένου κουρμί συνώνυμα === ανόητε.

καραβάνα (ή) === τό γνωστόν χαλκινον σκεύος του μαγειρείου εν ω τίθεται φαγητόν δια πολλούς ανθρώπους, στρατιώτας λ.χ. β’) τα πλατέα βρακία ως τα των νησιωτών, γ’) ανάξιος λόγου η προσοχής π.χ. Αυτά είνι, λόγια της καραβάνας = ανάξια πίστεως.

καραβίδα == είδος μικρού ποταμίου αστακού, κάμμαρος.

καραγάτσι = (δεντρο).

καρακάξα (ή) == ή κορώνη, β') ή φλύαρος γυνή.

καραπιλέκι = καλαθιά (δένδρο), δεν καίγεται, έχει πολύ δύσκολη καύση.

κάργκα = πουλί, πληθ. καργκιά.

καρδάρ(ι) (το) = ξύλινο δοχείο για εξαγωγή βουτύρου από το γάλα.

καρδιοχτύπ (το) == οι βίαιοι παλμοί προερχόμενοι εκ σφοδρός συγκινήσεως.

καρέκλα (η ) == καρέκλα, το σκαμνίον όταν έχη ερεσίνωτον.

καριόλα = κρεβάτι.

καρπούζ (τό) === το καρπούζι, καί καβούν (καούνι) το πεπόνι.

καρτάλι = αετός.

καρτιρώ == καρτερώ, περιμένω, αναμένω. Καρτέρ == ή ενέδρα.

κασέρ και κασκαβάλ = κασέρι, είδος κεφαλοτύρου.

κάσσα == το χρηματοκιβώτιο, β’) ο ταμίας, αυτός είνι η κάσσα, αλλά και γ’) το φέρετρο.

κάστρου == το φρούριον, β’) το άστυ, ή πόλις, καστρινός == ό αστός.

κατακωριάζου == ή ηρεμία εις ην διατελώ μετά την τιμωρίαν.

κατεβγάζω == Κατεβάζω. Κατέβγη του γάλα μ’ === ήρχισε να έρχηται, κατέβκαν τα νερά = ή πλημμυρά έπαυσε, κατέβκαν τα κατσίκια === έπαυσεν ο θυμός.

κατσιβελειά (ή) == ή φιλαργυρία, πληθ. κατσιβέλ, κατσιβιλαργειό == πλήθος αθιγγάνων.

κατσίβελους == ο αθίγγανος και θηλ. κατσιβέλα, β') φιλάργυρος.

τσιπουδιάζω = τσαλακώνω, π.χ. θα σε τσιπουδιάσω = θα σε τσαλακώσω, δηλ. θα σε περιποιηθώ καταλλήλος.

κατσουρντάω = μου γλιστρά από τα χέρια λόγω απροσεξίας.

καύκαλου (τό) == όστρακον της χελωνης και των λοιπών οστρακόδερμων β’) νους, μυελόν., Πετεινουκαύκαλος == χωρις νουν, ηλίθιος.

καυκί (τό) == μικρό ποτήρι (φλιτζάνι του καφέ), το μεγαλύτερο λέγεται κούπα ή μπιλιούρ και όταν είναι από χαλκό ή από λευκοσιδήρο μαστραπάς. Η κούπα είναι από πορσελάνη, το μπιλιούρ από γυαλί.

καχίρ (τουρκ.) = ντέρτι, καϋμός

κεί = εκεί, παραδ. κειπέρα =εκεί πέρα, κειπάν = εκεί πάνω κλπ.

κεραμαριό = κεραμοποιείο, κεραμάρς = κεραμοποιός.

κινά = χρώμα κόκκινο

κιρπίτσα (τα) = πλίθοι (αντί τούβλων, τα οποια δεν υπήρχαν παλιά).

κλιά (ή) == ή κοιλία. Είχι μια κλιά, τέτοια.

κόμ = μόριον συγκρίσεως, κομ καλός = ακόμη πιο καλός.

κόνεψε = στάθηκε

κόρα (ή) == ή εξωτερική επιφάνεια του άρτου, ή ξηρά, β') το επουλωμα της πληγής.

κόρζα (η) == ο κοριός.

κορώνω = ανάβω, βάζω φωτιά. Κόρωσα = α) κάηκα, β) έκαψα.

κόσα (η) = θεριστικό δρεπάνι με μακρυά λαβή, μήκους 2 μέτρων, κατάλληλο για κοπή χόρτου.

κοσί = δρόμος ταχύτητος ή αντοχής, κόσιατει μουρ’ χωριανοί = τρέχτε μωρέ χωριανοί.

κουγιουμτζήδες = χρυσοχόοι.

κουκούλι = μεταξοσκόλυκας.

κουλί(κά)κια = μικρά κουλουράκια σε σχήμα πλεξούδας.

κουλτούκ(ι) = μασχάλη.

κουμπλιά (η) = η κορομηλιά (δένδρο).

κουντουστέκομαι == διακόπτω συχνά την πορεία και στέκω.

κουπάνα (η) = λεκάνη – σκάφη μπανιαρίσματος.

κουρκούτ(ι) = χυλός, πολτός νερού και αλεύρου.

κουρμπάνι = θυσία.

κουρουτζής = αγροφύλακας

κουρσίμ(ι) = μεταλική σφαίρα (βόλος), πληθ. κουρσίμια.

κουσκούσια = είδος ζυμαρικού.

κουτρουμπάν(ι)(το) = λαθρεμπόριο, κουτρουμπατζής = λαθρέμπορας.

κουτσουμύλ(ι) = νερόμυλος

κουτσουριάζουμει = κάθησα νωχελώς σαν το κούτσουρο. Τι κουτσουριάσκεις κι δεν σκώνησει να δλέψ (=δουλέψεις).

κρένω == ομιλώ, έκρενα = μίλησα.

κυράτσα = κουνιάδα.

Λ

λα(λι-)μπαντέ = κοντός γυναικείος μανικωτός επενδύτης κεντημένος με πούλιες (απλώς, το παλτό στους Ν.Ψαθάδες)

λάλος == θείος == αδερφός του πατέρα.

λάλτσει = λάλησε, φώναξε, φρ. λάλτσαν τα πικνιάρια = λάλησαν οι πετινοί.

λείπεται (μου) = μου λείπει, π.χ. «Να με λείπεται το βύσσινο»

λέλιακας ή λελέκι = πελαργός, πληθ. λελιακαίοι ή λελέκια.

λιάζω = ηλιάζω, αποξηραίνω στο ήλιο.

λιανός = λεπτός, αδύνατος, μικρός

λινίτσια (τα) = άγριοι λελέδες αγριολούλουδα.

λόϋρα = ολόγυρα = πέριξ.

λούφαξα = σιώπησα, κατάπια την γλώσσα μου.

Μ

μακροσκοινίζει = τον δένει με μακρύ σχοινί σε πάσαλο, όπως τα ζώα.

μαλαματένια = χρυσά αντικείμενα.

μανίτσα = γιαγιά, λέγεται όμως και μπάμπου(-ω).

μάξως = επίτηδες.

μασάλι = παραμύθι.

μασιά = τσιμπίδα για το τζάκι ή τη σόμπα, β) Σιδερένιο μουσικό λαϊκό όργανα· ο κορμός του αποτελείται από 2 σκέλη που καταλήγουν σε κλώνους με ζιλια (κύμβαλα).

μαστραπάς = (βλέπε καυκί)

μαχαλάς = γειτονιά, φρ. στουν πέρα μαχαλά = στην άλλη γειτονιά.

μεϊντάνι = πλατεία.

μεντεμπούρ’ς (ο) = ψεύτης.

μερεμέτια = επιδιορθώσεις.

μεσάλα = τραπεζομάνδηλο.

μεσάλι = χειρόμακρον, πετσέτα.

μέστια = υφασμάτινα παπούτσια.

μετζί = όταν κάποιος έκτιζε το σπίτι του τον βοηθούσαν οι συχωριανοί του με πολύ χαρά, αυτός κερνούσε φαγητό και κρασί.

μετσίτια = μάλλινο κάλυμμα ποδιών (σαν μακριά μέστια).

μισιά (η) = ο μεσές (δένδρο).

μουμούδια = ζωΰφια.

μουρνταρεύω = βρωμίζω, μουρντάριδες = βρομιάρηδες. Ξέρς τι μουρντάρς είνει; = ξέρεις τι βρομιάρης είναι;

μούτκου = αμίλητο, άφωνο, φουβό.

μοχαέρι ή τερλίκι = νυφικός γυναικείος μανικωτός επενδύτης κεντημένος με ελαφροκλωσμένο βαμβάκι. Μεγάλο Μοχαέρι ή Τερλίκι μανικωτός γυναικείος επενδύτης που τον φορούσαν τις Απόκριες.

μπαϊράκι = Γαμήλιο λάβαρο που αποτελείται από γαλάζιο και άσπρο ύφασμα, μ' ένα μήλο και βασιλικό στην απόληξη του κονταριού και διακοσμείται με σταφίδες και καλαμπόκι περασμένα σε κλωστή. Η χρήση των καρπών στο μπαϊράκι ταυτίζεται με τη γονιμότητα της νύφης.

μπακράκι = μικρή μπακήρα = χάλκινο δοχείο με κινητή κυρτή λαβή απ’ επάνω, μπακιρτσόξυλο = ξύλινη κατασκευή που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για την μεταφορά νερού από τα πηγάδια με "μπακράτσια" = μπακίρια, μπακ-ηρκά = χάλκινα σκεύη.

μπαλκαμπάκι = κίτρινο γλυκό κολοκύθι.

μπαλντούζου = κουνιάδα

μπαλτάς = τσεκούρι.

μπαλτνούρα = πόδι.

μπαντέμια = αμύγδαλα

μπαξίς = φιλοδώρημα.

μπασιάς = γαμπρός, συζυγος της αδερφής

μπάτης = μεγάλος αδερφός

μπαχτσές = κήπος, πληθ. μπαχτσέδες.

μπαχτσιαβάντς = κηπουρός.

μπελιά = μπελάς – βάσανο.

μπερεκέτ = ευλογία, μπερεκετλίδικος = εύφορος, ευλογημένος.

μπιζέρσα = βαρέθηκα.

μπιλτζίκια = βραχιόλια, δώρα γάμου προς τη νύφη.

μπισίκι = παιδική κούνια και πιλένια (παιδική κουβέρτα).

μπιτίζω = τελειώνω

μπογιατζίδικο = βαφείο, ρήμα μπογιάτζα = έβαψα. Βαφικά υλικά: Μπλοστούρια – θράψος (βλ. γάβρα) - Ρούδι ή Τιτιρές.

μπόζαρικ = φίδι

μπόντσα = με πήλινο καπάκι, ταψί για ψήσιμο πίτας.

μπορδούκλωμα = περδίκλωμα (περδικλώθει = μπουρδουκλώθηκε)

μπόρσε = μπόρεσε, π.χ. δε μπόρσει = δεν μπόρεσε.

μποτίνια = μακρυές γαλότσες.

μπουγανίκια = τραπέζι που παρατίθεται σε αίσια γέννηση νεογνού. Σημαίνει ίσως τα επινίκεια. Νίκη του μπουγά=ταύρου.

μπουγάτσια = ψωμί

μπουκλούκι = κοπριά, σπαναιότερα δε αντί της λέξης μπουκλούκι = κουπριά πληθ. κουπρές.

μπούλα = μεγάλη αδερφή.

μπουλάκιμ = μακάρι, λ.χ. μπουλάκιμ να βρέξ = μακάρι να βρέξει.

μπουλάσια (τα) = αγριόχορτα πλατύφυλλα

μπουμπόσαρους = καρνάβαλος. Μεταμφίεση του Δωδεκαήμερου που γίνεται μέχρι σήμερα στο Ρήγιο Διδυμοτείχου. Κάτω από διαφορετικό όνομα (Ρουγκάτσια - Μπαμπαλιαροί -Ντυλίγαροι) συναντούμε τις μεταμφιέσεις αυτές σ' όλη τη Θράκη και τη Μακεδονία. Το έθιμο συνδέεται με την ευτηρία και τη γονιμότητα της γης και των ανθρώπων.

μπουμπούνιτο = βροντή, παράγεται από τον ήχο της, δηλ. το μπουμ-μπουμ.

μπουντούτς = στάμνα.

μπουσμπουντάκι(το)= η οξιά (δένδρο).

μράζω = μοιράζω, διανέμω.

Ν

νόρι (το) = τυρόγαλο βρασμένο.

νούνους –να = νουνός –νά.

νταβραντώ = γίνομαι καλά.

νταής == θείος, σύζυγος της αδερφής του πατέρα και β’) άδρας == υποκ. νταΐκος = ανδράκι.

νταϊρές (ντέφι) = λαϊκό μουσικό όργανο με ζίλια.

νταλώνομαι = ζαλίζομαι, ναρκώνομαι. Νευριάζω.

ντάμι = σταύλος.

νταούλι = μεμβρανόφωνο λαϊκό μουσικό όργανο.

ντβάρ(ι) = τοίχος.

ντερέμπεης = (μεταφ.) αυτός που κάνει ό,τι του αρέσει, δίχως να δείνει λογαριασμό.

ντιάν(ι) = τηγάνι.

ντιζένι = σκεύος.

ντιλιμπάις-άισσα = τρελός –λή.

ντίμπιντουζ = εντελώς.

ντιπ = καθόλου, φρ. Ντιπ για ντιπ = καθόλου μα καθόλου.

ντιρλίκουσα = έφαγα πολύ με απληστεία. Παντζαρώθ(η)κα = χόρτασα πολύ. Πρίστηκε η κοιλιά μου απ’ φαΐ. Λιμάζω = δεν χορταίνω, αχόρταγος, λιμαγμένος.

ντολμάς = εμπροσθογεμές όπλον κυνηγίου, β) φουρνιστό αμπελόφυλλο, γεμιστό με ρύζι.

ντουκάνα = ξύλινο γεωργικό εργαλείο για το αλώνισμα, δενόταν με το τσιβγάρι, ένα ξύλο που σέρνει πίσω του το ζευγάρι.

ντουνταλιά = συκαμηνέα ή ασκαμνιά ή μουριά (δενδρο). Ο καρπός της νουνταλιάς (λεξη τουρκική) λέγεται μούρα ή ντόνταλα ή ντουντούνες ή ζούλες γιατί ευκολα ζουλίζονται.

ντουντούκα = μουσικό πνευστό όργανο.

ντριμόνι = μεγάλο κόσκινο με το οποίον κοασκινίζουν τα γεννήματα στο αλώνι, ντρεμονίζω=κοσκινίζω.

ντροβάνα = ξύλινο δωχείο για παρασκευή βουτύρου.

Ξ

ξ(ι)άλη (η) = αξίνα = βέργα, μυτερή από τη μια για τα ζώα, και σπάτουλα από την άλλη για όργωμα και αλώνισμα. Λέγεται και φκέντρα (βουκέντρα), αλλά σ’ εμας έτσι λέγεται η ξιάλη χωρίς τη σπάτουλα με την οποία καθαρίζουν το υνί, σπάζουν τα τιζέκια κ.ά.

ξανεμίζω = λιχνίζω.

ξεθαρρεύουμει = ξανοίγομαι, φέρομαι απερίσκεπτα.

ξεκλαδεύω = τελειώνω το κλάδεμα, ομοίως ξεσπέρνω, ξεοργώνω, ξεμπολιάζω κλπ.

ξέφλιζα = ξεφλούδιζα. Ξέφλιζαν το καλαμπούκ=ξεφλούδιζαν το καλαμπόκι.

ξιάρισμα (το) = το καθάρισμα του στάβλων από τις κοπριές των ζώων, ρήμα ξιαρίζω.

ξίικο = ανισόρροπο, ανόητο, χαζό.

ξινόμ’σα = έδιωξα, απομάκρυνα τα ξένα κοτόπουλα

ξιψιρίζω = ξεψειρίζω, καθαρίζω μία κεφαλή από τις ψείρες.

ξυλοπνάκα = μεγάλη ξύλινη γαβάθα για διάφορες οικιακές χρήσεις.

Ο

οκνά = πάθησις (νομίζω των χειρών).

ουρταλούκι = κόσμος – ντούνιας

όχτρα = εχθρα, εχθρότης, οχτρός = εχθρός.

Π

παϊτόνι = μικρό κάρο με δύο τροχούς και ιπποζύγιο.

παλαγγιά (η) = ο ιστός της αράχνης.

παλαμαριά = ξύλινη λαβή με εσωχές (τρύπες) όπου έμπαινάν τα δάτυλα για να πιάνουν τα στάχυα στο θέρισμα.

παλικάρ(ι) = άγαμος ανδρας.

παπάρα = άρωτρο.

πεισμώνουμει = θυμώνω.

πέκνιος = πετινός, πληθ. πικνιάρια, υποκορ. πικνιαράκι.

πελέκι = απόκομμα ξύλου διά σκεπαρνιού ή μαχαιρίου.

πελιαβάντ’ς = παλαιστής.

πιρτσιά = τσουλούφι.

πισ-μανεύω = μετανοώ.

πκάμσο = εσωτερικό γυναικείο ρούχο, γενικά όμως το πουκάμισο

πλαδίτσα ή πλάδα = κοτοπουλίτσα, μικρή κότα.

πλάστρης = ο ξύλινος ράβδος που είναι απαρέτητος για το πλάσημο πιτών.

πλέξες = ταινίες με επιίρραπτα ασημένια νομίσματα.

πλεξούδα = αρμαθιά σκόρδων (εκτός τις ένοιας που της δίνεται).

ποδήματα = τα μέχρι γονάτων υποδήματα.

πόσι = μαντίλα.

πουσπουρίζω = λέω κάτι στο αυτί. Ψυθιρίζω.

πουτούρια = το παντελονι της ανδρικής ενδυμασίας.

προβόδ(η)σε = έστειλε και ξεπροβόδσε=ξαπόστειλε

προσφώλι = το αυγό που αφήνουν στην φωλιά για να προσελκύσει τις όρνιθες.

πρου(-ω)τόψωμο = Ψωμί του γαμπρού και της νύφης ζυμωμένο από 3 πρωτοστέφανες γυναίκες. Χορεύεται τελετουργικά πριν από το γάμο. Μ.Γ.

προυσκέφαλου = προσκέφαλο (σκέφαλο = μαξιλάρι)

πυροστιά με "ούτοι"= μεταλλική κατασκευή εστίας με πέτρινη λεία επιφάνεια για το ψήσιμο φύλλων πίττας - "αλλαγκίτες" (είδος κρέπας).

Ρ

ρακοκάζανο = καζάνι για την παρασκευή του τσίπουρου (ρακί) με πλάγια σωληνωτή έξοδο.

ρμάνια (τα) = δάση.

ρόκες = υφαντικά εργαλεία με ιδιότυπη καθιστή μορφή για το κλώσιμο βαμβακερής ή μάλλινης κλωστής.

Σ

σα = πρός, σα παν =προς τα επάνω.

σαγιά = μαντρί.

σάζ(ι) = υδρόβιο φυτό, από το οποίο κατασκευάζονται οι ψάθες.

σαλβάρ(ι) = φαρδιά βράκα, το τοπικό παντελόνι.

σάλια = μεγάλες βάρκες με τις οποίες γινόταν η επικοινωνία των από πέρα του Έβρου χωριών με το Διδυμότειχο και οι οποίες μπορούσαν να μεταφέρουν από την μία όχθη άλλη ώς και τρία βοϊδάμαξα. Ναυπηγείο που κατασκέυαζε «σάλια» υπήρχε στην ακροποταμιά μεταξύ Μάντρας και Λαβάρων. Το χειμώνα σαν πάγωνε ο Έβρος και τα «σάλια» ακινητοποιούνταν, τα κάρα περνούσαν πάνω από το παγομένο ποτάμι.

σάλτσα = άπλωσα το χέρι μου να αρπάξω κάτι.

σαν είναι = αν είναι – πρέπει, σαν είν’ να ’ παένει θα παένει = αν πρέπει να πηγαίνει θα πηγαίνει.

σαντίρ = σεdίρ τουρκιστί = ο καναπές.

σαπλαντίζω = μαχαιρώνω, σαπλάτσα = μαχαίρωσα.

σάτσι = πέτρινη κατασκευή με λεία επιφάνεια για το ψήσιμο αλλαγκίτας (είδος κρέπας), (βλ. πυροστιά με "ούτοι").

σβάρνα = ξύλινο εργαλείο γεωργικό με πλεκτές βέργες, για σπορά σουσαμιού. Αυλακοστρώστης (βλ. τουρμούκι).

σγραμπούλα = σανίδι κοφτερό στην άκρη που έχει καρφομένη κάθετα μακρύα λαβή και μ’ αυτό μάζεύαν τους σπόρους στο αλώνισμα.

σερσεμλεντίζουμαι = παραλογίζομαι, παλαβόνω, σερσέμδες = παράλογοι, παλαβοί.

σιακεί = κατακεί και σιαδώ = καταδώ . 

σιαλβάρα = παντελόνι τοπικής ένδυσης.

σιάπς = μεγάλο φαρμακερό σαυραϊδές.

σιγύρισει = στριφογυρίσει.

σισ(ι)έ = μπουκάλι.

σιώμαι = κουνιέμαι.

σκαρπίνια = παπούτσια.

σκαφίδα = σκάφη.

σκεπάρι (το) = σκεπάρνι.

σκουντηξιά (η) = σπρωξιά.

σμαζώνητει = συμμαζεύεται, συχνάζει.

σνίκι = μεταλλικό δοχείο 7,680 κιλών (μονάδα βάρους) για το μέτρημα του σταριού, καλαμποκιού κλπ. Η ξύλινη κατασκευή από μονοκόματο κορμό δέντρου (σέσουλα) λεγεται ξύλινο σνίκι.

σουρτουκεύω = περιέρχομαι προς αναψυχήν.

σουφράς ή σνί = τάβλα, είδος πολύ χαμηλό ξύλινο τραπεζιού.

σταροδέρμονο = κόσκινο μεγάλο με δέρμα για το καθάρισμα των δημητριακών ή άλλων σπόρων.

στερνός, η, ο = τελευταίος, α, ο. Στα στερνά τ’ πισμάνεψε = στα τελευταία του μετανόησε.

στριβώλια = αγκαθερά κόκκοι μεγέθους μικρου ρεβυθιού.

στχίζω = προσλαμβάνω εις την υπηρεσίαν μου αντί ορισμένου μισθού. Προσλαμβάνομαι εις υπηρεσίαν.

σύβραση = το κάψιμο του λαδίου.

σύ μέλετει = πας γυρεύοντας (μεταφ.)

συνουρίζουμει = τα βάζω με κάποιον. Παρεξηγώ.

σύρτς = σύρτης, αμπάρα.

σφαλίζω = κλείνω καλά, κλειδώνω.

σφοντύλια = υφαντικά εργαλεία για το κλώσιμο της μάλλινης και βαμβακερής κλωστής.

Τ

ταβάς = είδος μεγάλου χάλκινου ταψιού.

ταχιά = αύριο

τεζέκες = χονδροί βολβοί χώματος.

τέντζερες = κατσαρόλα, χύτρα.

τερζής = ράφτης και κεντηματάς ρούχων, πληθυντ. τερζήδες.

τέτι = θεία = αδερφή του πατέρα.

τζ(ι)ντάν’ = πορτοφόλι.

τζιαμπλάκι = βάτραχος, πληθ. τζιαμπλάκια.

τζιγέρι = σικότι.

τζιουμάκα = μαγκούρα.

τλούμ = ασκός.

τοίρα = όρα (αρχ.) = δες, κοίτα.

τουμπελέκι = πήλινο μεμβρανόφωνο, λαϊκό όργανο.

τουρμούκι = σβάρνα (βλ. λέξη) εργαλείο γεωργικό για τη σπορά δημητριακών.

τρανός = μεγάλος, τράνιψει = μεγάλωσε.

τραχανάς,τσιορμπάς= είδος ζυμαρικού, όταν βράσει λέγεται τσιορμπάς.

τραχηλιές = κόρφος, κεντήματα κόρφου.

τριάρι (μπράντος) = μηχανή για τη διαλογή καλαμποκιού ή σπόρων.

τροχούλι (το) = η ρόδα, ο τροχός. Τροχλιά = ροδιά (η), το ίχνος του τροχού στο χώμα.

τσάκια = δισάκια υφαντά, αντί της λέξης χιμπέδες (τουρκιστί) που λέγεται σ’ άλλα χωριά

τσάκνο = ξυλαράκι.

τσαντήλα = σάκκος λινός ή ύφασμα για το στράγγισμα τυριού ή γάλακτος.

τσεβρές = κέντημα λεπτό δουλεμένο με ατλάζι.

τσεκίτς = σφυρί

τσεμπέρ = φακιόλι.

τσενές = σαγώνι.

τσέργα = ύφασμα (τύπος τέντας) που κάλυπτε καμαρωτή κατασκευή, στο κάρο που πήγαινε η νύφη.

τσεσ-μές = βρύση.

τσιαΐρι = χωράφι με χόρτο που μαζεύεται για να φαγωθεί από τα οικόσιτα ζώα το χειμώνα.

τσιάκος = σουγιάς.

τσιαλί = αγκάθι, ακανθώδης θάμνος. Πάτσα τσιαλί = πάτησα αγκάθι.

τσιανάκα = πιάτο.

τσιαταλωτός = διχαλωτός.

τσιάτσα = βρήκα, φρ. βρε μπελιά που τσιάτσα = βρε μπελά που βρήκα, β) έραψα

τσιγκέλι = κατεργασμένος κλάδος δέντρου για ανάρτηση αντικειμένων.

τσιουράκι = υπηρέτης.

τσιράπια = κάλτες.

τσιρπούλι = σπουργίτι.

τσίτσα = τρύπισα.

τσιτσιδώνουμει = γυμνώνομαι, τσιτσίδι = γυμνός, η, ο.

τσιτσιλιάγκος = πουλί (μάλλον ο δρυοκολάπτης).

τσιφτές = δίκανο.

τσούκνα = φόρεμα της γυναικείας ενδυμασίας.

τύφλιακας = φίδι (τυφλό).

Φ

φκιάν’ = κάνει

φλάουμει = φυλάγωμαι.

φουκάλι (το) = σκούπα και φουκαλάω = σκουπίζω, β) είδος χόρτου το οποίο μαζευόταν για να φτιαχτεί φουκάλι=σκούπα .

φούντα = τελετουργικό αντικείμενο γάμου που κατασκευάζεται από βασιλικό και χάρτινα πολύχρωμα λουλούδια, επικολλημένος στο κέντρο, καθρέφτης.Φούντα μικρή=βασιλικός δεμένος με πολύχρωμες κλωστές και κορδέλες, μοιράζονταν στους συγγενείς ως προσκλητήριο.

φράχτς = φράχτης, περίβολος από πασσάλους και αγκάθια.

Χ

χαϊβάν(ι) = ζώο.

γλωσσάρι: καμπάκω = χωρίς κέρατα, τσελέκω = μ’ ένα κέρατο, γκουτζούϊκια = κολοβή, χωρίς ουρά, καραγκιόζα = έχει μαύριμα πάνω από τα μάτια, μπέλα = άσπρη, αλατζιάδκο = σταχτί, καραμπάσκο = παρδαλό-ασπρόμαυρο ιδίως στο κεφάλι, μαργιά = γερασμένο θηλυκό, τουκλιά ή μπλιόρια = νεαρά, σαμάλια = τα γεννημένα, ξ(ί)ρκα = τα στείρα, γιαρμά = αλεσμένο σιτάρι ή καλαμπόκι (ζωοτροφή). Θηλαστικά: πράματα = αγελάδες, μπβάλια = βουβάλια, γκατζιόλι = γαϊδούρι, κότσ(ι) = κριάρι, πούρτσιος = τράγος, ταουσιάν = λαγος, γρούν(ι) = γουρούνι (χοίρος). Πτηνά: οδρέκ(ι) = πάπια, μπιμπίνι = γαλοπούλα, κουκουμάους = κουκουβάγια, καζί = αγριόχηνα, καρτάλι = γεράκι, τσιρπούλ(ι) = σπουργίτης. Ερπετά-αμφίβεια: τζιαμπλάκ(ι) = βάτραχος, γκουγκουστέρα =σαύρα, αντρουκαλιά = δενδρογαλια

ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΣΤΑ ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ

ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΣΤΑ ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ


ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ ΜΑΣΑΛΙΑ
Αρχέτι Στρατής π του Καφινείου του βράδδ...
- Αγγέλου....εχχ τίπτα να φάμι....?
- Τίπτα Στρατή μ...αμά εχχ ένα καρπούζζ μεσ στου πχάδδ....άμα ιρέβς....πήινι βγάλτου κι φέρτου....
Παέν Στρατής , φιγγάρρ είχι αμά του καρπούζ δε φαίνουνταν....! Μση ώρα πιδέφκι μι τουν κουβά...ταμάν τόβαλνι μέσα , άηντι κι του κατσιουρντούσι.....!
Αγγέλουουου....φέρι του φακώ....!
Ήρθι Αγγέλου , τώφικσι , μνιά - δγυιό βλες τώβγαλαν... Ήρθαν κι τσ δγυιό τα παλικάργια , έκατσαν ούλλ καταή στου σνι , τοα μπαμπαλάτσαν....
Του προυί , πέρν Αγγέλου τς φλούδις , τς πήει στου γρούν , κείνου άμα τς ούδι γκουντούρτσι....
Σι δικαπέντι λιφτά του ντιρλήκουσι.....!


ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ ΜΑΣΑΛΙΑ

Η Ληνιώ γιόρταζι. Παέν Κουμπάρα τς η Δέσπου τ απόημα για τα "χρόνια πουλλά" . Εκατσαν στου σαηβάνν, ήπιαν του καφιτσκάκ τς. Βγανν Δέσπου π την τσιάντα τς ένα βάζου κι τς του δινν.
- Ουουου Κουμπάρα μ , σ ιφχαριστάου π την πσχη μ........τ ίνει τούτου απ έχχ μέσα....?
- Σύκου γλυκό Ληνάκι μ , τώφκειασα μι τα χιρούδγια μ..... Χουράτιπσαν κάνα δγυο ώρις, σκώθκι Δέσπου να παέν...Αη κι του χρονν Κουμπαρίτσα μ.....
Τουν Αη Δημήτρη , γιόρταζι ου Κουμπάρους, τς Ληνιώς άντρας...Ματαπαένν Δέσπου....
- Κουμπάρα μ να τουν χαίρισι τουν χαηδγιάρ σ....
- Ιφχαριστώ Κουμπάρα μ...κι συ τουν φκο σ....κι φέρν να κιράσσ....
Φουκαργιάρα , αστουχίθκι, κ έφιρι π του γλυκό απ τς όφιρι Δέσπου ζ γιουρτή τς....Γιόμσι ένα πχιατάκκ μι γλυκό σύκκου...τς του βάνν μπρουστά τς.... Του τράει Δέσπου, του μυρίζζ κι τς λιέει τς Ληνιώς :
- Τούτο δεν είνι...κείνου απ σ όφιρα ζ γιουρτή ς...
Μύρσ του Κουμπάρα μ...σάπσι... Τ άνκσις φαίνιτι , πήρι αέρα κι χάλασι.....
Ληνιώ κουκίνσι, πρασίνσι.....
- Να μη σχουρέης Κουμπάρα μ........να δγεις τι φκειαν ου κιρός μπρεεεεε.....!


masalia apou toun maxala
Τώρα που σας ήβρα θα σας πού ένα μασάλ ανάμισα σι μπάμπου κι ουγγουνιά...:
μπάμπου: Νταβίντς κι Γουλιάθς, γυρέχτσαν μουραμπέτ,
σαβουρντάει Νταβίντς μια τσικλντάκα,
μπρούμτσει Γουλιάθς μες στν γκιόλα....!
ουγγουνιά: Πνίθκει μπάμπου;
μπάμπου: Πνίθκει πιδούδι΄μ. Τουν πήρει Θειός για να έν τρανός ου Νταβίντς.
ουγγουνιά: Τράνιψει Νταβίντς μπάμπου;
μπάμπου: Ίιιιιιιι! Μόν τράνιψει!; Βασλιάς ίνκει!
ουγγουνιά: Άμα μπαμπού... να σαβουρντίξου μια τσικλντάκα στουν αδηρφό΄μ τν Μουτιό να τρανέψου κι γω!;;;
μπάμπου:................ 


 SOTIRIS PETROPOULOS-Sot Arachnoid B

Πάει η θειά η Μαρίγια μι τουν μπάρμπα τουν Γιωρ' στουν γυνιαικουλόγου.
Μπαίν' η θειά η Μαρίγια μέσα και τν' ρουτάει ου γιατρός αν έχ' οργασμό.
-"Δε ξέρω καλιέ μ' ...κατσι να ρουτήσου τουν άντρα μ'..."
κι φουνάζ' τουν μπάρμπα τουν Γιώρ' :
-"Γιωρ' , έχουμι ουργασμό;"
κι απαντάει ου μπάρμπας Γιώρς .
-" Οχι μαρή, ΟΓΑ έχουμι πε τουν γιατρό"


Δυο φιλοι απο τον Εβρο ξεκινησαν να πανε με το αυτοκινητο στην Αθηνα. Καπου εξω απο την Αθηνα χτυπησαν κατα λαθος εναν πεζο, κατεβαινουν, του ριχνουν μια ματια και φευγουν παλι με το αυτοκινητο. Πλακωνουν αστυνομια, ασθενοφορα και τον συνεφερουν τον ανθρωπο. Μολις συνερχεται λιγο τον ρωτανε αν ξερει ποιος το εκανε.
- Τι να σας πω, δεν καταλαβα και πολλα,αλλα πιστευω οτι ηταν γερμανοι.
- Πως το καταλαβατε αυτο? Καταφερατε να δειτε πινακιδες?
- Οχι αλλα οταν με χτυπησαν ηρθαν απο πανω μου, με κοιταξαν και ειπαν " Ασφλαουσαν"....


Σήμιρα δα σας κάμου κι νια ινημέρουση ια να μην αστουχιούμιστει. Του Σαββάτου στις 1 τ' Φλιβάρη δα νάχει ετήσιου χουρό η σύλλογους Ανατολική Ρωμυλία Γιαννιτσών, που αού, στα Γιαννιτσά στου κέντρου Διόνυσου κατ' σ' ιννιά η ώρα του βράδυ δα χιρίσει η χουρός κι του γλέντι. Ζαρμπουζάνια δα νάχει, γάϊντις, ακκουρντιόν, καβάλις, νταούλια μέχρι κι μακιδουνίτκα κλαρίνα κι χάλκινα δα νάχει. Η Νικόλας Παπαδημητρίου, η Γιώργης Δρικούδης, η Γιάννης Μαυρίδης, η Γιώργης Νταβλιάκος κι νια δυό πουλύ καλές ικπλήξεις που δα μι πιτρέψτει να μη τς που. Αυτησά δα σ' ιδούν όσοι δα ναρθν να γλιντήσν μι τι μας. Ια ταύτου σας προυσκαούμι ούλοι, καώς να έρθτει, σας καϋτιρούμι ια να ρουπουτθούμι μέχρι σαμπάλια, έουατι δα χάστει μόνι δα κιρδίστει που δαύτου του γλέντι. Καλή αντάμουση πρώτα η Θιός.

Αμπέ άσι του σκλι να γκαβγκαλάει.....
Ντιάντους κατσιούρτσι τα γυαλιά τ στου πχαδδ κι πέρασι τ γναίκα τ για 
την κουμπάρα κι τσ τσάκουσι τουν κώλου.....Ικεί να δγεις σιαμάρις...!


γκιουρλενταω
Κάνεις Κάτι με υπερβολή =Γκιουρλεντηξες πια!!
εφαγις χοριψις ιπχις, ιπχις τουντσ γενκις


απ του κιντι μεχρ τ'χαραη κουντουρτσει ν'αλιχταει καντζιουδα μας αχαμνο σκλι τσταει κι τα τζιγκλατ ντικι ντικινε ..
αμα καμς πως διακωφς απ' τουν κισε χερ χερ συ περν χαμπαρ μιαφρα ντιακωθκει ενας νταηκους στουν πλουκο ..
ερε κι τουν λοιασει τουν αρπαζ μι τουν τζιαβαν τουν ζαμακουσει ουλου τουν τσινετ μες στα κουλιατ κομα μπαουρτιζ 
κι πιαλαει για'λλους τουν παρλατσει συ λεουυυ!!


Κι να μην παένς πουλύ βαθειά...! Εχς να ζαμακώης Ουζάκια ικεί....οχχ α κάτσεις να πατλαντήεις....καλά φκειανς....


 Η νέα "γλώσσα" του fb, αποκλειστικά για τα "μασάλια απου τουν μαχαλά"MASALIA APOU TOUN MAXALA









Googoos & Gotsa Airlines (Greek parody) Αίγυπτος Απρ 2013

Για όσους από εσάς, σκέφτεστε σύντομα να ταξιδέψετε με αεροπλάνο, χρήσιμες οδηγίες για ασφαλές ταξίδι από την Γκουγκος και Γκότσα airlines. Τα μέλη του Πολ.Συλλ. Νέας Βύσσας "Στεφ. Καραθεοδωρής" σε μία διασκευή της πρώτης ιδέας, που είχε πραγματοποιήθεί 10 χρόνια νωρίτερα σε ιδέα του Δ.Τ. στην ίδια χώρα.