Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2013

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ


ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 
ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΜΟΥ ΧΡΟΝΩΝ


Χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις δικές μου αλλά και για όσες και όσους πέρασαν την ηλικία των πενήντα!



Οι Χριστουγεννιάτικες εμπειρίες της ζωής μας, μοιάζουν σαν σταλαγματιές που πλουτίζουν τη μνήμη μας με εικόνες από τα περασμένα. Γεμάτες αγάπη, θρησκευτική ευλάβεια και θαλπωρή. Άλλες μοναχικές, άλλες φτωχικές, άλλες πονεμένες. Όλες-μα όλες όμως-γλυκά αποτυπωμένες στο νου και την καρδιά μας.
Δεν ξέρω εάν εμείς οι παλαιότεροι είμαστε τόσο ρομαντικοί ώστε να βλέπουμε τα περασμένα πάντα καλύτερα και ποιοτικότερα, συγκρίνοντάς τα με τα σημερινά. Ίσως η ''φευγάτη νιότη μας'', ίσως οι σκιές της ζωής που γέρνουν στην αυλή μας-με ό,τι αυτό συνεπάγεται-να μας κάνουν να βλέπουμε νοσταλγικά τα περασμένα, περισσότερο τούτες τις Άγιες ημέρες της Χριστιανοσύνης, αφού ξέρουμε πως δεν θα γυρίσουν ποτέ πια πίσω.


Χριστουγεννιάτικες σταλαγματιές στο χωριό, τέλη της δεκαετίας του '60 αρχές '70.


Ξεχωριστή λοιπόν γιορτή και ημέρα τα Χριστούγεννα.
Ημέρα των παιδικών μας αναμνήσεων και των παιδικών μας χρόνων. Καθώς η ψυχή βυθίζεται στο πέλαγος των αναμνήσεων, γεμίζει από μια γλυκόπικρη κι ανάλαφρη νοσταλγία όταν θυμάται εκείνον τον καιρό που μικροί και μεγάλοι περίμεναν τα Χριστούγεννα με λαχτάρα και ανέβασμα ψυχής. Τότε που η ημέρα αυτή συγκέντρωνε στο τραπέζι ολόκληρη την οικογένεια, ακόμα και αυτούς που βρίσκονταν στα πέρατα της γης κι έκαναν ότι μπορούσαν να βρεθούν εκείνη την ημέρα κοντά στα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Η σχολική γιορτή ήταν μια δροσερή δροσοσταλιά στον πυρετό της προετοιμασίας για την ημέρα των Χριστουγέννων, που σήμαινε και το τέλος των μαθημάτων.


Έφτασαν τα Χριστούγεννα λοιπόν. Χαράς ευαγγέλια.
Έκλεισαν τα σχολεία για 15 ημέρες.
Τι καλύτερο για ξεκούραση και ανέμελο παιχνίδι με τους φίλους και την παρέα.
Πρωί-πρωί αχάραγα με την πρώτη καμπάνα όλοι στην εκκλησία. Είπαμε, μεγάλη γιορτή τα Χριστούγεννα. Αδιανόητο να λείπει κανείς από την εκκλησία του χωριού. Εκτός των άλλων, έπρεπε και να κοινωνήσουμε. Η νηστεία τόσων ημερών μεγάλωνε τη λαχτάρα να βρεθούμε στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι το οποίο μπορεί να ήταν φτωχικό μεν, πλούσιο δε από φίλους, συγγενείς και κυρίως αγάπη. Πραγματικά και αληθινά και τα τρία τότε.


Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο σε μιαν άκρη του σαλονιού. Μη φανταστείτε κανένα θεόρατο πλουμιστό έλατο. Ήταν μια κορφή από κέδρο ή πεύκο. Δεν ξέραμε καν τι είναι το έλατο-και που να το βρίσκαμε στην τελική. Αυτοσχέδια τα στολίδια του. Μερικά σπιρτόκουτα τυλιγμένα με το χρυσόχαρτο που είχαν τα πακέτα με τα τσιγάρα κρεμασμένα για δώρα, τούφες-τούφες βαμβάκι για χιόνι, ένα καρτ ποστάλ που μας είχε στείλει κάποιος μακρινός συγγενής και που απεικόνιζε την Γέννηση του Χριστού για φάτνη, άντε και κανένα αστέρι για κορυφή. Μερικά φτηνά στολίδια της εποχής, χωρίς λαμπάκια και μουσική. Αυτό ήταν το φοβερό Χριστουγεννιάτικο δέντρο μας, κι εμείς το καμαρώναμε.
Δώρα δεν αλλάζαμε τότε. Εκτός του ότι δεν υπήρχαν χρήματα, δεν ήταν και έθιμο τότε. Περιμέναμε να μας δώσουν κανένα δίφραγκο, οι γονείς μας ή η νονά να τρέξουμε στο μαγαζί για καραμέλες.


Ναι, επιτέλους ήρθαν τα Χριστούγεννα και η χαρά μας ήταν πολύ μεγάλη.
Τα Χριστούγεννα τα θυμάμαι με πολλή νοσταλγία στ' αλήθεια. Τα κάλαντα ξεκινούσαν από τα ξημερώματα της παραμονής, αφού είχαμε κάνει την κατάλληλη προετοιμασία, οργανώνοντας την ομάδα που θα έλεγε τα κάλαντα και που απαρτίζονταν από 2-3 άτομα ή και περισσότερα μερικές φορές. Για αμοιβή μας έδιναν αυγά, μήλα, σύκα, πορτοκάλια, φουντούκια, καρύδια, γλυκίσματα και αν ήμασταν τυχεροί και μερικές δεκάρες. Βγαίναμε νωρίς -νωρίς και κρατούσαμε στο χέρι ένα κουτί από σοκολατάκια καλυμμένο με λαδόκολλα, από το παντοπωλείο-καφενείο του χωριού-στο οποίο υπήρχε μια τρύπα για να ρίχνουν τα κέρματα. Όταν το μεσημέρι το ανοίγαμε όλο χαρά, βρίσκαμε δεκάρες και εικοσάρες περισσότερο, άντε και κανένα πενηντάλεπτο. Τα "καλά" σπίτια-όπως τα λέγαμε-μας έδιναν μία ή και δύο δραχμές. Τάλιρο ή δεκάρικο έπαιρνες μόνο από σπίτια συγγενών, αλλά εκεί έπρεπε να πας μόνος σου να πεις τα κάλαντα, ολόκληρα, όχι τα μισά, όπως τα λέγαμε στα περισσότερα σπίτια. "Και ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια χρόνια να ζήσει". Πάντοτε είχα την απορία γιατί το λέγαμε αυτό, αφού κανείς δεν μπορεί να ζήσει τόσα πολλά χρόνια.


Ανήμερα τα Χριστούγεννα ξυπνούσαμε το πρωί, φορούσαμε τα καλά μας και μετά την πρώτη καμπάνα, πηγαίναμε όλοι οικογενειακώς στην Εκκλησία. Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι στρωνόταν μετά το σχόλασμα της εκκλησίας και όχι μεσημέρι όπως γίνεται σήμερα. Το γεύμα απαρτίζονταν από το χοιρινό που είχε σφαγεί τις προηγούμενες ημέρες για το σκοπό αυτό. Το θυμάμαι ακόμα.
Ολόκληρη ιεροτελεστία η σφαγή του γουρουνιού, που μεγάλωνε κάθε οικογένεια, κάπου σε μια γωνιά της αυλής του σπιτιού. Η σφαγή, το γδάρσιμο, ο τεμαχισμός. Τι χρόνια κι αυτά. Όλα, μπροστά στα έντρομα παιδικά μάτια μας.
Και άρχιζε το ψήσιμο, με χορούς και τραγούδια. Ψητά στα κάρβουνα, μπριζόλες, λουκάνικα, καβουρμάς στο τηγάνι με τα απαραίτητα συνοδευτικά: τηγανιτές πατάτες, σαρμαδάκια, τυρί, ελιές και σαλάτες εποχής. Οι μεγάλοι έπιναν ούζο, ρετσίνα και μπίρα. Εμείς τα παιδιά, πορτοκαλάδα, γκαζόζα και coca cola στο γυάλινο μικρό μπουκάλι. Μόλις είχε πρωτοεμφανιστεί και έκαμνε θραύση. Είχαν ήδη έρθει τα ξαδέλφια και οι θείοι από Θεσσαλονίκη, Αθήνα ή όπου αλλού ζούσαν τον υπόλοιπο χρόνο.
Μελομακάρονα δεν υπήρχαν τότε. Κάτι καρυδόπιτες θυμάμαι, κολοκυθόπιτες γλυκές, σοκολάτες, καραμέλες, χαβίτς με μέλι και κάτι περίεργα γλυκά που τα έλεγαν "φοινίκια". Κάτι σαν τα σημερινά μελομακάρονα. Είχαμε και τα μη εξαιρετέα "φοντάν", κριμένα πάντα στο ντουλάπι-ένας Θεός ξέρει από πότε-για τους καλεσμένους. Εμείς τα παιδιά τρώγαμε λαίμαργα και βιαστικά. Έπρεπε να φύγουμε, να έχουμε περισσότερο χρόνο για παιχνίδι.
Η μεγάλη επιτυχία των Χριστουγέννων ήταν, όταν αυτά συνοδευόταν και από χιόνι. Ξέρετε, χιονάνθρωπος, χιονοπόλεμος και τα σχετικά. Ξέγνοιαστα χρόνια. Αλλά; Ούτε μια φωτογραφία από τα χρόνια εκείνα. Α, ρε και να ΄χαμε τότε κινητά! Θα αναστέναζε σήμερα το Facebook.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, περιμένοντας να ακούσουμε από το ραδιόφωνο την αλλαγή του χρόνου-πού τηλεόραση τότε-παίζαμε με τη σβούρα "πάρτα όλα", φυσικά όχι με λεφτά αλλά με καρύδια, φουντούκια ή φασόλια. Οι μεγάλοι το 'ριχναν στην "ξερή" και την "εικοσιμία". Για το καλό του χρόνου, έλεγαν. Το δωμάτιο μοσχοβολούσε από τις φλούδες μανταρινιού που καίγονταν πάνω στην ξυλόσομπα η οποία έκαιγε στο φουλ, λόγω της ημέρας. 30 βαθμοί μέσα, -5 έξω. Τα τζάμια των παραθύρων ιδρωμένα από την μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας, μέσα και έξω από το σπίτι. Παίζαμε ζωγραφίζοντας με με το δάχτυλο, διάφορες Χριστουγεννιάτικες φιγούρες στο τζάμι. Ο Άγιος Βασίλης δεν ερχόταν τα χρόνια εκείνα, αν πρώτα δεν είχαμε κοιμηθεί. Νόμος απαράβατος. Διαφορετικά δεν θα βρίσκαμε το πρωί το δώρο μας. Μη φανταστείτε κάτι σπουδαίο ή ακριβό, σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα. Κανένα παντελόνι, μια μπλούζα, παπούτσια στην καλύτερη περίπτωση. Σπανιότατα δε, κανένα παιχνίδι, που έπρεπε να το διατηρήσουμε καινούριο όλο το χρόνο, να μη το χαλάσουμε, γιατί δεν θα μας ξανάφερνε ο Άγιος Βασίλης. Τρελά, περίεργα, γλυκά και αγαπησιάρικα ταυτόχρονα, χρόνια.


Όσο για την κοπή της βασιλόπιτας η χαρά της προσμονής ήταν απερίγραπτη. Ζούσαμε με την ελπίδα και την αγωνία να κερδίσουμε το φλουρί. Περισσότερο, όχι να αποδείξουμε πως ήμασταν οι τυχεροί της χρονιάς, αλλά γιατί το φλουρί συνοδεύονταν πάντοτε από χαρτζιλίκι. Όλο και κάποια κομπίνα σκαρφιζόμασταν για να μας πέσει το φλουρί.


Τα Χριστούγεννα γενικά, είναι μια γιορτή που σηματοδοτεί τον μικρόκοσμο των παιδιών για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Τα Χριστούγεννα-και η Πρωτοχρονιά βεβαίως- συσχετίζονται με τις σχολικές διακοπές, και μάλιστα τις πρώτες μεγάλες διακοπές από την έναρξη της σχολικής χρονιάς, με εορταστική ατμόσφαιρα που αρχίζει πλέον αρκετές εβδομάδες πριν από τη γιορτινή μέρα, με στολισμό, εξόδους, οικογενειακές συγκεντρώσεις, δώρα, και φυσικά το ωραίο αίσθημα της προσμονής, της λαχτάρας, της αδημονίας για αυτό που έρχεται. Αυτές οι γιορτινές ημέρες δίνουν «υλικό» στα παιδιά, τους δίνουν αναμνήσεις στις οποίες θα ανατρέχουν- και συνεπώς συναισθήματα –τα οποία θα ανασύρουν στις δύσκολες αλλά και στις εύκολες περιόδους της μετέπειτα ζωής τους.


Σήμερα, αυτή η αθώα μαγική ματιά των παιδιών σε σχέση με τα Χριστούγεννα, θολώνει την περίοδο της εφηβείας-αλήθεια ας θυμηθούμε κι εμείς τις δικές αντιδράσεις τις εορταστικές ημέρες. Είναι σχεδόν αναμενόμενο πως ο έφηβος θα βαρεθεί «γλυκανάλατες» χριστουγεννιάτικες συνήθειες. Θα συμμετέχει με γκρίνια στο στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Θα κοροϊδεύει τα μικρότερα αδέλφια ή ξαδέλφια για την προσμονή του Άγιου Βασίλη, θα λέει ότι μόνο τα δώρα αξίζουν, γενικώς θα αντιδρά σε κάθε τι γιορτινό, παραδοσιακό και οικογενειακό! Αλλά και μετά την εφηβεία, τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν τελείως διαφορετικά πράγματα για τους νέους. Οι οικογενειακές συγκεντρώσεις είναι μια αναγκαία αγγαρεία. Οι συνήθειες των εορτών διαμορφώνονται από τους φίλους. Τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά ταυτίζονται με ξενύχτια ή και ταξίδια όσο πιο μακριά γίνεται από την πατρική εστία.


Έλα όμως που η απόκτηση παιδιού, επαναπροσδιορίζει τη σχέση με τα Χριστούγεννα και ανασύρει πάλι την παιδική ματιά απέναντι στη γιορτή. Ποιος νέος γονιός δεν έχει (ξανα)συγκινηθεί με τα Χριστούγεννα, τα δέντρα, τα κάλαντα, τα δώρα, τις μυρωδιές, τα φώτα, τις γιορτές; Ποιος δεν τα έχει (ξανα)δει μέσα από τα μάτια του παιδιού του, δεν τα έχει χαρεί-ίσως και περισσότερο από ό,τι, όταν ήταν παιδί-και δεν έχει (ξανα)θυμηθεί πως ήταν τα Χριστούγεννα και ποιος δεν έχει σχεδιάσει και προγραμματίσει πως θα ήθελε να καταχωρηθούν –με τα πιο τρυφερά συναισθήματα- στον σκληρό δίσκο του παιδιού του;


Οι παιδικές Χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις είναι τόσο βαθιά χαραγμένες μέσα μας, ώστε συγκινούμαστε ακόμα και σήμερα, στο άκουσμα των καλάντων από τα μικρά παιδιά και στις γλυκές μουσικές των ημερών. Πως γίνεται ακόμα, κάποιες μυρωδιές να μας θυμίζουν τόσο έντονα τα παιδικά μας χρόνια; Τα κουλουράκια στο φούρνο, το φρεσκοψημένο τσουρέκι που μοσχοβολάει! Αυτό το μαχλέπι που σου τρυπάει τη μύτη!
Ευτυχώς ο νους-και κατά συνέπεια οι αναμνήσεις-δεν ακολουθούν το σώμα μας, που ανεξέλεγκτα γερνάει.


Αυτά εν ολίγοις (για να μη σας κουράζω)έτσι τα ζούσα έτσι τα έβλεπα και έτσι τα θυμάμαι με μιά γλυκιά νοσταλγία φίλες και φίλοι, τα όσα συνέβαιναν στο τέλος της δεκαετίας του '60 αρχές 70. Βέβαια, τα χρόνια κύλισαν γρήγορα. Οι συνθήκες και ο τρόπος ζωής άλλαξαν πολύ, από τότε που και εμείς ήμασταν παιδιά-και τι παιδιά, θηρία.
Οι παιδικές θύμησες όμως δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν, και κάθε χρόνο τέτοιες μέρες βασανίζουν με έναν γλυκό, νοσταλγικό και ανεξήγητο τρόπο, το νου και την καρδιά μας.


Δυστυχώς, μεγαλώσαμε!


Ελπίζω και εύχομαι, οι νεότερες γενιές να έχουν να θυμούνται κάποιες ανάλογες γλυκές στιγμές των παιδικών τους χρόνων, αντάξιες των προσδοκιών και των ονείρων τους.
Εύχομαι ολόψυχα, σε σας και τις οικογένειές σας: 
"Καλά Χριστούγεννα και ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος".

Χριστιαννάρτς - Δεκέμβριος



Χριστιαννάρτς - Δεκέμβριος


Πολιτισμός / Λαογραφία-Παράδοση Βασίλειος Β. Πολατίδης, Ερευνητής, Μουσικός, Χοροδιδάσκαλος

Για τους Ρωμαίους ο Δεκέμβριος ήταν ο δέκατος μήνας - Decem - μιας και το έτος τους άρχιζε τον Μάρτιο.


Μετά την επικράτηση του Γρηγοριανού ημερολογίου έγινε δωδέκατος μήνας.


Στις 22 Δεκεμβρίου έχουμε τη μικρότερη ημέρα του χρόνου.
Ο μήνας Δεκέμβριος ήταν ο αντίστοιχος προς τον Ποσειδεώνα του Αττικού ημερολογίου.
Το μήνα αυτό οι Ρωμαίοι τον είχαν αφιερωμένο στη λατρεία του Κρόνου Saturnus προς τιμή του οποίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια.

Πίστευαν ότι στις 25 του μήνα ο Ήλιος αναγεννιόταν και αποκτούσε νέες δυνάμεις.

Η Εκκλησία μας έχοντας ως βάση το γεγονός αυτό το οποίο είχε βαθιές ρίζες στη λαϊκή συνείδηση το αντικατέστησε με μία μεγάλη χριστιανική γιορτή. Αυτή ήταν σαφώς η γέννηση του θεανθρώπου Ιησού Χριστού ο οποίος είναι ο ήλιος της δικαιοσύνης. Λόγω της γιορτής αυτής ονομάστηκε στον Πόντο, Χριστιαννάρτς.

Στην Ινέπολη ονομαζόταν Σαρανταήμερος, στην Κερασούντα και την Τρίπολη λεγόταν Χριστιεννάρης, στα Κοτύωρα, Σάντα, Τραπεζούντα και Χαλδία Χριστιεννάρτς, ενώ επίσης σε Σάντα και Χαλδία καλείτο και Χριστιαννάρτς. 

Στη Ροδόπολη λεγόταν Χριστουγεννάρτς.

Μάλιστα τα Χριστούγεννα στον Πόντο έκαιγαν στο τζάκι ένα κούτσουρο για τρείς ημέρες που το ονόμαζαν χριστοκούριν.




Γιορτές Δεκεμβρίου

Αγία Βαρβάρα 4 η του μήνα από τη Μερζιφούντα του Πόντου. Αγιος Σάββας 5 η του μήνα από τη Μουταλάσκη ΝΔ Πόντος.
Αγιος Νικόλαος 6 η του μήνα από τα Πάταρα του Δυτ. Πόντου.
Αγία Άννα 9 η του μήνα. Στον Πόντο λεγόταν και Ανατολή.
Αγιος Μηνάς 10 η του μήνα. Μαζί με τον Άγιο Φανούριο ήταν οι άγιοι της τύχης.
Αγιος Σπυρίδωνας 12 η του μήνα.
Αγιος Ελευθέριος τη 15 η του μήνα. Ο άγιος της ελευθερίας για τους φυλακισμένους και τις έγκυες. 

Χριστούγεννα την 25η του μήνα




Και οι τρείς αυτές ημέρες στον Πόντο λεγόταν Νικολοβάρβαρα.
Μάλιστα εξαιτίας των καιρικών φαινομένων έλεγαν :


Στο Σταυρίν :
«.Άε-Βαρβάρα φύσα, Άε-Σάββα χόντσον
κι Άε-Νικόλα έβγαλλ' το ση δεντρού την τα πάν.»
Στο χωριό Αντρεάντων Αμισού έλεγαν :
«.Άι Βαρβάρα βαρβαρών, Άι Σάββας σαβανών, κι Αι Νικόλας παραχών.»

https://www.facebook.com/vasileios.polatidis




Χριστιανάρτς - Ο Δεκέμβριος στον Πόντο...









Στον Πόντο μετονόμασαν το Δεκέμβριο σε Χριστιαννάρτς από τη γέννηση του Χριστού. 

Το τσουχτερό κρύο, τα χιόνια και οι γιορτές των Χριστουγέννων ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά αυτου του μήνα.

Για τις τρεις γιορτές του πρώτου δεκαημέρου έλεγαν: «Αε Βαρβάρα φύσα, Αε Σάββα τούφ’σον, Αε Νικόλα χιόντσον». Ο μήνας φημιζόταν για τα πολλά χειμωνιάτικα «παρακάθια» (συγκεντρώσεις βραδινές), πότε στο ένα και πότε στο άλλο σπίτι της γειτονιάς. Τη γιορτή του Αγίου Ελευθερίου την τιμούσαν ιδιαίτερα οι έγκυες, για να ελευθερωθούν εύκολα. Όταν μια γυναίκα επισκεπτόταν «έμποδον» (έγκυο) της έλεγε: «Ας σον Αε Λευτέρ’ έρθα, ο Θεός να ελευθερών’ τσε».

Την παραμονή των Χριστουγέννων οι νέοι γύριζαν όλα τα σπίτια της γειτονιάς και έψαλαν το «Καλήν εσπέραν Άρχοντες» και στην ποντιακή, το «Χριστός γεννέθεν! Χαρά’ς σον κόσμον!»

Τα μεσάνυχτα ξυπνούσε τον κόσμο ο γλυκός ήχος των κουδουνιών που χτυπούσε μια παρέα, την οποία όριζε η εκκλησιαστική επιτροπή της ενορίας. Σε κάθε σπίτι μπροστά έλεγε: «Εγνεφίστεν, σκωθέστεν, η εκκλησία και ο Χριστόν λαλεί σας Χριστιανοί».

Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο το στόλιζαν συνήθως τα παιδιά του σχολείου με ξηρούς καρπούς και με ζωγραφιές γύρω από τη γέννηση.



Ανήμερα των Χριστουγέννων όλη η οικογένεια καθόταν στο τραπέζι. Είχαν μεγάλη λαχτάρα για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Σαράντα μέρες νήστευαν αυστηρά, ακόμη και οι άρρωστοι. «Ντό έεις και θα τρώς; Η νεστείαν άλλον καλείον λαρών’». «Γιατί μαντζιρίεις; Ο γουρζουλάς εσέβεσε;».

Μετά από το τραπέζι άρχιζαν τις επισκέψεις. Σε κάθε επίσκεψη έδιναν την ευχή: «Σ’ έτη πολλά και να βοηθά και από καιρού πα».

Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2013

Η κοσάρα. Ένα ποντιακό γαμήλιο έθιμο

Η κοσάρα. Ένα ποντιακό γαμήλιο έθιμο



KOSARA_517147926.jpg
Η κοσάρα του κουμπάρου. Ένα διασκεδαστικό ποντιακό γαμήλιο έθιμο που τηρείται μέχρι σήμερα σε γάμους και βαπτίσεις.
Κοσάρα είναι η κότα στην ποντιακή διάλεκτο. Το έθιμο στον Πόντο ήθελε μια βραστή κότα ολόκληρη με τα πόδια και το κεφάλι, της οποίας έβαφαν το ράμφος και τα νύχια της κόκκινα της και την έντυναν με μια παραδοσιακή Ποντιακή στολή. Από επάνω την στόλιζαν με τούλι και φυσικά της φορούσαν πέπλο και λουλούδια στο κεφάλι.
Την έβαζαν σε έναν δίσκο και κρατώντας την ψηλά οι κοπέλες υποδέχονταν τον κουμπάρο στο τραπέζι. Σχημάτιζαν γύρω του ένα κύκλο και τραγουδούσαν παραδοσιακά Ποντιακά τραγούδια γάμου.
Κατι τότε άρχιζε το παζάρι με τον κουμπάρο. Για να πάρει την κότα έπρεπε να ασημώσει τον δίσκο. Έτσι ο κουμπάρος έβαζε το χέρι στη τσέπη και άφηνε όσα χρήματα ήθελε.
Τότε οι κοπέλες συνέχιζαν το χορό αλλά δεν έδιναν τόσο εύκολα την κότα, κάνοντάς τον να αφήσει αρκετά χρήματα. Τέλος του έδιναν την κότα, τον ευχαριστούσαν, συγκέντρωναν τα χρήματα και τα έδιναν στο νιόπαντρο ζευγάρι.
Σε κάποιες περιοχές του Πόντου την κοσάρα προσέφερε η θεία της νύφης, πάνω σε δίσκο στον κουμπάρο, σαν μεζέ συνοδευόμενη με τσίπουρο, όταν ερχόταν να πάρει τη νύφη από το σπίτι της.
Το έθιμο αυτό σε παραλλαγή, συνεχίζουν να τηρούν οι Πόντιοι σε γάμους αλλά και βαπτίσεις. Μετά το μυστήριο και κατά τη διάρκεια της δεξίωσης του γάμου ή της βάπτισης, ένας άνδρας συνήθως μεταμφιέζεται σε γυναίκα και προσπαθεί να "πουλήσει" την κοσάρα στον κουμπάρο. Γύρω του χορεύουν οι καλεσμένοι και συμμετέχουν στο παζάρεμα. 
Το στόλισμα της κοσάρας δεν γίνεται πλέον μόνο με παραδοσιακή ποντιακή στολή, αλλά μπορεί να έχει σαν θέμα κάποιο από τα ενδιαφέροντα του κουμπάρου ή της κουμπάρας. Όταν πρόκειται για βάπτιση το θέμα είναι παιδικό.
Δείτε βίντεο με στολισμένες κοσάρες...
Τμήμα σύνταξης
Pontos-News.Gr

Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2013

14 βότανα για τις παθήσεις του αναπνευστικού - Ποιο από αυτά συναντάται κυρίως στις Σέρρες

14 βότανα για τις παθήσεις του αναπνευστικού - Ποιο από αυτά συναντάται κυρίως στις Σέρρες


14 βότανα για τις παθήσεις του αναπνευστικού - Ποιο από αυτά συναντάται κυρίως στις Σέρρες

Eνα πολύπλοκο εργαστήρι, κομβικής σημασίας για τη ζωή του ανθρώπου, αποτελεί το αναπνευστικό σύστημα...
Eνα πολύπλοκο εργαστήρι, κομβικής σημασίας για τη ζωή του ανθρώπου, αποτελεί το αναπνευστικό σύστημα. Η λειτουργία του έχει ως αποτέλεσμα την πρόσληψη ατμοσφαιρικού αέρα, την παραγωγή φρέσκου οξυγόνου που αποστέλλεται στην καρδιά και έπειτα διαχέεται σε ολόκληρο το σώμα και στην αποβολή των άχρηστων ουσιών από τον οργανισμό.
14 βότανα για τις παθήσεις του αναπνευστικού
Η απλή αυτή περιγραφή καθιστά σαφή τη σημασία ενός υγιούς αναπνευστικού συστήματος. Παρ' όλ' αυτά, οι παθήσεις του παρουσιάζουν αύξηση τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της ρύπανσης της ατμόσφαιρας και της επιβλαβούς ανθρώπινης δραστηριότητας. Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, άσθμα, βρογχίτιδα, εμφύσημα, φυματίωση, πνευμονία είναι μερικές από αυτές.
Η φύση έχει φροντίσει, όμως, και για το αναπνευστικό σύστημα, αφού στο φαρμακείο της μπορεί κανείς να βρει μεγάλη ποικιλία βοτάνων που αναπτύσσουν αποχρεμπτική και αντιβηχική δράση και άλλα που πολεμούν τις λοιμώξεις των πνευμόνων, το άσθμα, τις φλεγμονές και άλλες συναφείς παθήσεις.
ΕΥΚΑΛΥΠΤΟΣ
14 βότανα για τις παθήσεις του αναπνευστικού
Είναι ένα θαυματουργό βότανο, που χρησιμοποιείται ενάντια στις φλεγμονές του αναπνευστικού συστήματος, καταπραΰνει τον βήχα, ρευστοποιεί τα φλέματα και καταπολεμά το άσθμα. Το αιθέριο έλαιο που περιέχεται στα φύλλα του, το ευκαλυπτέλαιο, αναπτύσσει αντιβιοτική δράση κατά των μολύνσεων του αναπνευστικού, ενώ χρησιμοποιείται και κατά της φυματίωσης. Εισπνοές ατμού (5-10 σταγόνες ευκαλυπτέλαιου σε μια κατσαρόλα με βραστό νερό) βοηθούν στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος και της καταρροής ενώ για την καταπολέμηση του βήχα συστήνονται εντριβές με διάλυμα στο στήθος. Εισπνοές προτείνονται και σε περιπτώσεις βρογχίτιδας και ιγμορίτιδας.

ΘΥΜΑΡΙ
Κατευναστικό στη βρογχίτιδα, τον κοκίτη και γενικά σε περιπτώσεις έντονου βήχα. Το θυμάρι, γνωστό από την αρχαιότητα για τις ιαματικές ιδιότητές του, είναι ένα φυτό με έντονη μυρωδιά, που περιέχει αιθέριο έλαιο (θυμέλαιο), στυπτικές και αντιβιοτικές ουσίες. Η θυμόλη που περιέχεται κατά 40% στο αιθέριο έλαιο του θυμαριού χρησιμοποιείται κατά των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος σε γαργάρες και κατά της χρόνιας βρογχίτιδας, της φυματίωσης και του κοκίτη με μορφή διαλύματος σε κομπρέσες. Το θυμέλαιο χρησιμοποιείται από τον 16ο αιώνα ενώ οι Ρωμαίοι στρατιώτες συνήθιζαν να κάνουν μπάνιο σε νερό με θυμάρι πιστεύοντας ότι έτσι αποκτούν ενεργητικότητα.
ΙΝΟΥΛΑ
Είναι ένα σπάνιο φυτό που μοιάζει με χοντρή μαργαρίτα. Μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι και τα 2 μέτρα και συναντάται και στη χώρα μας, σε ορεινούς και σκιερούς τόπους. Η ίνουλα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τα αναπνευστικά προβλήματα. Οι αντιβακτηριδιακές και οι αποχρεμπτικές της ιδιότητες την καθιστούν ιδανική για αναπνευστικά νοσήματα όπως το άσθμα και τις πνευμονικές λοιμώξεις. Επίσης, από τη ρίζα της κατασκευάζονται φάρμακα ενάντια στη βρογχίτιδα και τη φυματίωση. Για τις ιδιότητές της αυτές χρησιμοποιείτο από τον Χείρωνα, τον Ιπποκράτη και την εποχή του Μεσαίωνα.
ΜΟΛΟΧΑ
Είναι ένα αποτελεσματικό μαλακτικό. Η μολόχα βοηθά στη ρευστοποίηση του φλέματος, ανακουφίζει από τον βήχα και καταπολεμά την καταρροή των βρόγχων. Σύμφωνα με τη βοτανολογία τα φύλλα της, τα οποία περιέχουν, μεταξύ άλλων, ίχνη από βιταμίνες Α, Β1, Β2 και C χορηγούνται σε περιπτώσεις καταρροών και φλεγμονών των αναπνευστικών οδών. Η κατανάλωση αρκετών φλιτζανιών αφεψήματος από τη ρίζα μολόχας ευνοεί τις αποχρέμψεις και καταπραΰνει τις φλογώσεις του αναπνευστικού συστήματος. Τη μολόχα τη χρησιμοποιούσαν πολύ ως τροφή οι αρχαίοι Ελληνες και οι Αιγύπτιοι ενώ οι θεραπευτικές της ιδιότητες είχαν γίνει γνωστές στους Ρωμαίους από το 700 π.Χ.
ΚΡΕΜΜΥΔΙ
Απαραίτητο συστατικό της ελληνικής κουζίνας, ωμό, ψητό, τηγανητό ή βραστό, το κρεμμύδι εκτός από τη γεύση που χαρίζει στο φαγητό χαρακτηρίζεται από πλούσιες θεραπευτικές ιδιότητες. Μεταξύ άλλων, επιδρά ευνοϊκά στο αναπνευστικό σύστημα και είναι πολύτιμο για το άσθμα, τη βρογχίτιδα και τη λαρυγγίτιδα. Στη λαϊκή ιατρική το κρεμμύδι χρησιμοποιείται κατά της φαρυγγίτιδας ενώ θεωρείται το θρεπτικό φάρμακο για κάθε περίπτωση λόγω της μεγάλης θρεπτικής του αξίας. Το κρεμμύδι περιέχει φθόριο, ιώδιο, βιταμίνες Α, Β και C.
ΠΕΥΚΟ
Αποχρεμπτικές και αντικαταρροϊκές είναι οι ιδιότητες του πεύκου που το καθιστούν ευεργετικό για το αναπνευστικό σύστημα. Τα φρέσκα φύλλα του μαζί με τα αρσενικά άνθη του σε βραστό νερό αποτελούν σημαντικό ίαμα που όταν εισπνέεται ωφελεί σε περιπτώσεις βήχα, ιγμορίτιδας, βρογχίτιδας και κρυολογήματος.
ΠΟΥΛΜΟΝΑΡΙΑ
Επειδή τα παρδαλά φύλλα της έμοιαζαν με πνεύμονες, τον 16ο και 17ο αιώνα η πουλμονάρια θεωρήθηκε ότι είναι βότανο που ενισχύει τους πνεύμονες. Οι εικασίες της εποχής- παρά την παράδοξη προέλευσή τους- τελικά επιβεβαιώθηκαν καθώς πρόκειται για ένα αποχρεμπτικό και αντιβηχικό φυτό. Σύμφωνα με τη βοτανοθεραπευτική, το έγχυμα από τα φύλλα της καταπολεμά τις παθήσεις της αναπνευστικής οδού και των πνευμόνων. Η πουλμονάρια περιέχει σε σημαντικά ποσοστά βλεννώδεις ουσίες, μία σαπωνίνη, πυρίτιο, τανίνη και ανόργανα άλατα. Στη χώρα μας συναντάται κυρίως στις Σέρρες και σε σκιερά μέρη της Βορείου Ελλάδας.
ΓΛΥΚΟΡΙΖΑ
Είναι ένας θάμνος που φτάνει σε ύψος το 1 μέτρο και έχει χοντρές διακλαδισμένες ρίζες. Χάρη σε αυτές κατατάσσεται στα φαρμακευτικά φυτά. Δρα ως μαλακτικό των πνευμόνων, αποχρεμπτικό και αντιφλεγμονώδες. Επίσης ελαττώνει τον βήχα και σύμφωνα με τους βοτανολόγους δρα ευεργετικά στο στήθος σε περιπτώσεις κρυολογήματος και πνευμονίας. Ενδεικτικό των ιδιοτήτων της είναι το γεγονός ότι από τον χυμό της ρίζας του φυτού, ο οποίος ονομάζεται γιάμπολη, παρασκευάζονται οι μαύρες παστίλιες για τον λαιμό και το βήχα. Το γλυκοριζικό οξύ που περιέχεται στη γλυκόριζα είναι αντιφλεγμονώδες.
ΝΕΡΟΚΑΡΔΑΜΟ
Είναι φάρμακο κατά της βρογχίτιδας. Ενα βότανο διεγερτικό και αντιβηχικό που δρα, επίσης, ως αποχρεμπτικό σε περιπτώσεις χρόνιου κατάρρου των πνευμόνων. Το νεροκάρδαμο παλαιότερα αξιοποιείτο από τη φαρμακοβιομηχανία, πλέον, όμως χρησιμοποιείται αποκλειστικά στη λαϊκή ιατρική. Το βότανο αυτό περιέχει μεταξύ άλλων ιώδιο και σίδηρο, βιταμίνη C και Ε, αιθέριο έλαιο, κάλιο, θείο, φώσφορο, μαγγάνιο και ασκορβικό οξύ.
ΒΕΡΒΕΡΙΔΑ
Η λεμονάδα που φτιάχνεται με τον χυμό των καρπών της συστήνεται από τους βοτανολόγους κατά των αναπνευστικών παθήσεων ενώ το αφέψημα και το σιρόπι τους χρησιμοποιούνται κατά του βήχα. Οσοι καταφύγουν σε αυτό το βότανο για να ανακουφίσουν το αναπνευστικό τους σύστημα, θα το κάνουν με αρκετή ευχαρίστηση, αφού η βερβερίδα έχει μια ευχάριστη ξινή γεύση και ο χυμός από τις ρόγες της διαλυμένος σε κρύο νερό καταναλώνεται και ως καλοκαιρινό ποτό. Στα χωριά από βερβερίδα φτιάχνουν ζελέ και γλυκά. Οι καρποί και οι σπόροι της είναι πλούσιοι σε βιταμίνη C, σάκχαρα, πηκτίνη, κιτρικό και μηλικό οξύ.
ΜΠΟΡΑΝΤΖΑ
Είναι ένα φαρμακευτικό φυτό κατά της πνευμονίας. Η μποράντζα ή βόραγο όπως την ονόμαζαν οι αρχαίοι Ελληνες δρα, επίσης, ως αντιβηχικό και κατά των πνευμονικών κατάρρων. Το έγχυμα των ανθέων της βοηθά στην αντιμετώπιση της βρογχίτιδας ενώ σιρόπι από τον χυμό της καταπολεμά την πνευμονία. Ο Πλίνιος αποκαλούσε το βότανο αυτό «ευφρόσυνο» γιατί πίστευε ότι διώχνει τη μελαγχολία και καθιστά τους ανθρώπους χαρούμενους.
ΦΛΟΜΟΣ
Είναι ένα φυτό που πολλαπλασιάζεται μόνο του στην Ελλάδα και φυτρώνει σε χέρσα εδάφη, αναχώματα, ξερά λιβάδια, στις άκρες αγροτικών δρόμων ή ανάμεσα σε βράχους. Τα φύλλα και τα άνθη του συστήνονται κατά του πνευμονικού κατάρρου, του βήχα και της αιμόπτυσης. Το έγχυμα από τα άνθη του φυτού δρα ως αποχρεμπτικό και αποσυμφορητικό του ρινικού συστήματος. Εγχυμα από τις ρίζες του συστήνεται κατά του βήχα και των φλεγμονών του λάρυγγα. Ο φλόμος περιέχει πολλές βλεννώδεις ουσίες και σαπωνίνες.
ΙΠΕΚΑ
Αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό στον χρόνιο πνευμονικό κατάρρου, στο ξερό ή υγρό άσθμα, στον κοκίτη και την αιμόπτυση, η ιπέκα κατέχει περίοπτη θέση στο φαρμακείο της φύσης για την ανακούφιση του αναπνευστικού συστήματος. Πολλά φάρμακα κατά της βρογχίτιδας που κυκλοφορούν στο εμπόριο έχουν ως βάση τους την ιπέκα ενώ το βότανο διατίθεται και σε μορφή παρασκευασμάτων όπως σιροπιού ή βάμματος. Σε μεγάλες δόσεις προκαλεί εμετό. Η χρήση της γενικεύτηκε στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα και είναι ένα από τα παλαιότερα βότανα που χρησιμοποίησαν οι Ινδιάνοι στη Βραζιλία.
Η ΛΕΒΑΝΤΑ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΝΕΙ ΤΟΝ ΠΝΕΥΜΟΝΙΟΚΟΚΚΟ
  • Με την εξαιρετική αντιμικροβιακή δράση της θεωρείται ότι εξουδετερώνει τον πνευμονιόκοκκο, ενώ εισπνοές και εντριβή με το αιθέριο έλαιο που παράγει καταπολεμούν βήχα, άσθμα, βρογχίτιδα και λαρυγγίτιδα.
  • Η λεβάντα πήρε το όνομά της από το λατινικό ρήμα lavare (πλένω) και έχει αναρίθμητες θε­ραπευτικές ιδιότητες λόγω της σύνθετης σύστασης του αιθέριου ελαίου της. Οι ανθισμένες κορυφές της λεβάντας περιέχουν αιθέριο έλαιο, ρητίνη, τανίνη και πικρή ουσία.
Πηγή: ethnos.gr

ΠΗΓΗ  http://www.serraikanea.gr/new/

ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ


Η εικόνα ίσως περιέχει: 4 άτομα, , τα οποία χαμογελούν, υπαίθριες δραστηριότητες


ΓΥΡΩ-ΓΥΡΩ ΟΛΟΙ.
Γύρω-γύρω όλοι στη μέση ο Μανώλης και χέρια-πόδια στην αυλή κι όλοι κάθονται στην γη κι ο Μανώλης στο σκαμνί....
Σοφά και αθώα εκείνα τα παιγνίδια που παίζαμε στις αλάνες εκείνες τις εποχές,χαρούμενοι και αθώοι κι εμείς που τα παίζαμε....
Και τα χρόνια πέρασαν και από τότε ως τα σήμερα
γύρω-γύρω όλοι μας παίζει η ζωή,
συνέχεια κύκλους κάνουμε θαρρείς και κυνηγάμε την ουρά μας και το άσχημο είναι πως δεν πιανόμαστε απ' τα χέρια όπως τότε και κάνουμε κύκλους μόνοι μας και ζαλισμένοι...
Και είναι που τις περισσότερες φορές εμείς είναι που καθόμαστε καταγής και τρώμε και χώμα και βρώμικο ψωμί και το σπουδαιότερο είναι πως δεν είδαμε ποτέ κανέναν να κάθεται στο σκαμνί....
Καλή σας μέρα γείτονες κι όσο μπορούμε ακόμα να μαζευόμαστε στο Κυριακάτικο τραπέζι με κουβέντες και με μουσικές Ελληνικές γιατί είναι από τα λίγα πράγματα που εκεί ακόμα χτυπάει η καρδιά της Ελλάδας....

ΤΥΦΛΟΜΥΓΑ

ΤΖΙΖΖΖΖ

ΜΑΚΡΙΑ ΓΑΙΔΟΥΡΑ

ΚΡΥΦΤΟ

ΜΠΑΛΑ-ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ               ΜΠΑΛΑ-ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ
  
ΚΟΥΝΙΑ
Βούλα Παπαϊωάννου, Κορίτσι σε παιδόπολη. 1949. Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.
ΣΦΕΝΤΟΝΑ


Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2013

ΜΕΡΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΜΕΡΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Την Δευτέραν ‘κι δουλεύ’νε οι τεμπέλ’ πώς κετσινεύ’νε;
Άψον τ’ άψιμο σ’ την Τρίτ’ και μη καίει σε το κιρπίτ’
Την Τετράδ’ αν τρως ελάδ’ κόφς και τη δαβόλ’ τ’ ουράδ’.
Θα κοιμούμ’ όλεν την Πέφτ’ τ’ αρνί μ’ κάτς φοούμε κλέφτ’.
Η Παρασκευή κλαμένον λημονεύ’νε αποθαμένον.
Σάββα δέβα ‘ς σην δουλεία σ’ έλα εφτάμε εμείς φιλίας.
Σήμερον έν’ Κερεκή στα ολίγον κι επεκεί.

12 ΜΗΝΕΣ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ

Οι μήνες:

12 ΜΗΝΕΣ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ

Καλαντάρτς καλή χρονία, κόρ’ εσύ εσέν ερία καλαντάρτς και νέον έτος, κόρ’ θα παίρω σε οφέτος
Ο Κούντουρον έν’ λειψός, ποδεδίζω το Χριστό σ’.
Ο Μάρτς φέρ’ τα χελιδόνα κελαϊδούν και λύν’ν τα χόνα
Απρίλτς έρται και περά, τ’ άλλο κλαίει τ’ άλλο γελά.
Έρθεν ο Καλομηνάς, γάλαν φά όσον πεινάς.
Ο Κερασινόν φέρ’ ήλιον και μαραίν’ σε άμον μήλον.
Έρθεν και ο Χορτοθέρτς, έπαρ’ το καγάν’ ‘ς σο χέρτς.
Αύγουστον φέρ’ τα γεμίσα ας σην κορφήν ως τα νύχα. (ΚαιΑλωνάρτς)
Ο Σταυρίτες ρεντσιπέρτς, έναν σπέρτς και δέκα παίρτς.
Ο Τρυγομηνάς φέρ’ ξύλα και μαραίν’ και ρούζ’ τα φύλλα.
Αεργίτες έν’ ζεγκίντς φέρ’ κρύα νερά και πίντς.
Κι ο Χριστιανάρτς φέρ’ κρύον νασάν εκείνον π’ έχ‘ τον βίον.

Hollywood Spot-Euxeinos Pontic Club Of Veria

ΠΙΡΡΙΧΙΖΕΙΝ - ΤΟ ΗΘΙΚΟΝ ΥΠΤΑΤΑΙ

ΠΙΡΡΙΧΙΖΕΙΝ - ΤΟ ΗΘΙΚΟΝ ΥΠΤΑΤΑΙ

Σύμφωνα με γραφές η γέννηση του πυρρίχιου συντελέστηκε κάτω από τα αιματοβαμμένα τείχη της Τροίας.
Ήταν λένε ο Νεοπτόλεμος-Πύρρος, ο γιος του ημίθεου Αχιλλέα που επαρμένος από χαρά για τον θάνατο του Ευρύπυλου τον πρωτοχόρεψε. Στην επικρατέστερη εκδοχή του μύθου, ήταν ο Κουρήτης Πύρριχος που όταν αντίκρισε το νεκρό σώμα του Πατρόκλου, συντετριμμένος από την οδύνη και τον πόνο, άρχισε να ταλαντεύεται στην αρχή αργά και πονεμένα και στη συνέχεια έντονα και ρυθμικά μετατρέποντας τη θλίψη του σε οργή και ξέσπασμα για τον άδικο θάνατο του φίλου του. Οι συμπολεμιστές του, με τον Αχιλλέα παρασύρθηκαν από τον ρυθμό και εκείνο το βράδυ γύρω από τις αναμμένες φωτιές κάτω από τα τείχη της Τροίας, γεννήθηκε ο άγριος χορός που ονοματίστηκε από τα πυρρά μαλλιά του πρωτοχορευτή του....

Για πολλούς αιώνες η φλόγα του πυρρίχιου έκαιγε άσβεστη. Ο χορός χορευόταν σε μεγάλες γιορτές όπως αυτή των Παναθηναίων αλλά και αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης των αρχαίων Ελλήνων.

"Εκμανθάνουσι πάντες εν Σπάρτη, από πέντε ετών πυρριχίζειν."
- Αθήναιος, Επιτομή 2.2.134

Τον πυρρίχιο διασώζουν σήμερα οι Πόντιοι και τον ονομάζουν και Σέρρα από τον ποταμό Σέρρα, ανατολικά της Τραπεζούντας. Κατά τον καθηγητή Ευγ. Δρεπανίδη προήλθε από τη φράση "όρχησις εις ιερά" και από αυτό Σιέρα-Σέρρα. Στον χορό Σέρρα δείχνει ο χορευτής την τέχνη του. Στην αρχή η κίνηση του χορού είναι αργή. ΑΤΣΑΠΑΤ λέγεται το αργό μέρος του. Πάντα με το κεφάλι ψηλά οι χορευτές εκτελούν το κάθε βήμα. Είναι χαρακτηριστικές οι κινήσεις των ώμων. Στο δεύτερο μέρος του χορού βλέπουμε τον ρυθμό να ανεβαίνει. Και εκεί οι χορευτές κρατούν το κεφάλι τους ψηλά. Το δεύτερο μέρος του χορού ονομάζεται ΤΡΟΜΑΧΤΟΝ. Παλαιότερα η σέρρα χορεύονταν κυκλικά ενώ σήμερα την βλέπουμε να χορεύεται με τους χορευτές σε ευθεία παράταξη.








ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ 


Του Κώστα Φωτιάδη,

Καθηγητή A.Π.Θ. - Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας

Tο όνομα Πόντος, ως γεωγραφική ενότητα, στην αρχαιότητα περιλάμβανε τις παράλιες περιοχές του Eυξείνου Πόντου.

Πόντος, κατά τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα και άλλους αρχαίους ιστοριογράφους ονομάζεται η επιμήκης και ευρεία παραλιακή χώρα του Eυξείνου Πόντου, η οποία από χωροταξική άποψη περιλαμβάνει τα εδάφη ανάμεσα στο Φάση ποταμό, κοντά στον οποίο βρίσκεται η σημερινή πόλη Bατούμ της Γεωργίας, και την Hράκλεια την Ποντική. Πολλοί γεωγράφοι και ιστορικοί οριοθετούν τα δυτικά του σύνορα από τις εκβολές του ποταμού Άλυ, κοντά στην πόλη Σινώπη, την πρώτη ελληνική αποικία στον Eύξεινο Πόντο. Στο εσωτερικό η περιοχή εκτείνεται σε βάθος 200 έως 300 χιλιομέτρων, οριοθετημένη από την ίδια τη φύση που τη διαχώρισε από την υπόλοιπη Mικρά Aσία με τις απροσπέλαστες οροσειρές του Σκυδίση, του Παρυάδρη και του Aντιταύρου. Tο ορεινό και άγονο σε γενικές γραμμές έδαφος του Πόντου ευτύχησε να διαρρέεται από τους ποταμούς Άλυ, Ίρη, Mελάνθιο, Θερμώδοντα, Xαρσιώτη, Πρύτανη, Πυξίτη, Kαλοπόταμο και πολλούς παραποτάμους, που αποτελούν ευλογία και πηγή ζωής του τόπου.

H παρουσία των Eλλήνων στην περιοχή του Πόντου χρονολογείται από την αρχαιότητα. Oι Έλληνες θαλασσοπόροι, αφού κατέκτησαν από την εποχή του χαλκού τις ακτές του Aιγαίου Πελάγους, με τα βελτιωμένα ποντοπόρα πλοία τους, αποτόλμησαν να γνωρίσουν και την ανθρωποφάγα θάλασσα του Eυξείνου Πόντου με τις μακρινές και απροσπέλαστες παραλίες και οροσειρές.

Γύρω στα 1.000 π.X. τοποθετούν οι μελετητές την πραγματοποίηση των πρώτων εμπορικών ταξιδιών στην περιοχή αυτή για την αναζήτηση κυρίως χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων. H οργανωμένη αποστολή του Iάσονα και των Aργοναυτών στην Kολχίδα, οι περιπλανήσεις του Oρέστη στη Θοανία του Πόντου, οι περιπέτειες του Oδυσσέα στη χώρα των Kιμμερίων, η τιμωρία του Προμηθέα από τον Δία και η εξορία του στον Kαύκασο, το ταξίδι του Hρακλή στον Πόντο, καθώς και άλλοι γοητευτικοί ελληνικοί μύθοι, που αναφέρονται ειδικά σ' αυτόν τον γεωγραφικό χώρο, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη των πανάρχαιων αυτών εμπορικών δρομολογίων.

Δύο αιώνες αργότερα οι προσωρινοί αυτοί εμπορικοί σταθμοί μετατρέπονται σε μόνιμα οικιστικά κέντρα. Πρώτη η Mίλητος εγκαινίασε την αποικιακή πολιτική στον Eύξεινο Πόντο ιδρύοντας τη Σινώπη, σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση εξαιτίας του καλού λιμανιού της και της ομαλής επικοινωνίας με τις γύρω περιοχές. H Σινώπη με τη σειρά της ίδρυσε το 756 π.X. την Tραπεζούντα, την Kρώμνα, το Πτέριον, την Kύτωρο κ.ά. H Tραπεζούντα οικειοθελώς ως την εποχή του Ξενοφώντα ήταν φόρου υποτελής στη μητρόπολή της Σινώπη. Ως γνωστό κάθε φορά που οι ελληνικές πόλεις της Eλλάδας, αλλά και της Iωνίας, αντιμετώπιζαν προβλήματα υπερπληθυσμού, έστελναν το πλεόνασμα της δημογραφικής ανάπτυξής τους σ' αυτή τη μακρινή ωστόσο παραγωγική χώρα, την οποία ο Πόντιος γεωγράφος Στράβωνας περιγράφει ως εξής: "H πεδιάδα είναι γεμάτη δροσιά και καταπράσινη. Mπορεί και τρέφει αγέλες βοδιών και αλόγων. Έχει καλλιέργειες από κεχρί και ζαχαρόχορτο σε ατελείωτες ποσότητες. Tα πλούσια νερά της περιοχής δεν αφήνουν ξηρασία πουθενά. Oύτε μία φορά δεν έχει αναφερθεί πως έπεσε πείνα σε αυτά τα μέρη. Tόσοι είναι οι καρποί που βγάζει η λοφώδης χώρα, αυτοφυείς και άγριοι, σταφύλια, αχλάδια, μήλα και καρύδια, ώστε κάθε εποχή του χρόνου όσοι βγαίνουν στο δάσος βρίσκουν φρούτα σε αφθονία. Oι καρποί είναι άλλοτε κρεμασμένοι στα δέντρα κι άλλοτε μέσα στο φύλλωμα που έχει πέσει στο χώμα, από κάτω, πεσμένοι σε μεγάλες ποσότητες. H πολλή τροφή επίσης, δημιουργεί τις συνθήκες για πολύ καλό κυνήγι". Mέσα σ' έναν αιώνα οι αφιλόξενες παραλίες του Eυξείνου Πόντου γέμισαν μ' ελληνικές αποικίες. Oι συμπληγάδες πέτρες σταμάτησαν να κλείνουν το Bόσπορο και η θαλάσσια περιοχή έγινε θάλασσα φιλόξενη, "εύξεινος", ελεύθερη και ελληνική.

Mονάχα η Mίλητος απαριθμούσε κατά τον 6ο π.X. αιώνα 75 αποικίες στις παραλίες αυτής της κλειστής θάλασσας. H Σινώπη, η Aμισός, η Tραπεζούντα, η Πιτυούντα, η Φαναγορία, το Παντικάπαιον, η Θεοδοσία, η Xερσόνησος, η Oλβία, η Iστρία κ.ά. έγιναν πολυάνθρωπα και ισχυρά κέντρα με μεγάλη εμποροναυτική δύναμη και πολιτιστική ανάπτυξη. Oι ανασκαφές και οι πλούσιες σε ιστορικά στοιχεία πηγές της κλασικής και μετακλασικής εποχής δίνουν ενδιαφέρουσες μαρτυρίες για την οικιστική οργάνωση, τις οικονομικές δραστηριότητες, τις εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις με τις μητροπόλεις τους καθώς και με άλλες ελληνικές πόλεις αλλά και με τους γηγενείς λαούς. Aπό τον 5ο π.X. αιώνα η περιοχή της Kριμαίας ήταν ο κύριος προμηθευτής σιταριού της Aθήνας. Tο αθηναϊκό κράτος, για να προστατεύσει τα εμπορικά του συμφέροντα σ' αυτή την ευαίσθητη περιοχή, έχτισε κατά μήκος των ακτών της στρατιωτικές αποικίες, εγκατέστησε με 30 πολεμικά πλοία 600 Aθηναίους κληρούχους στη Σινώπη, την Aμισό και σε άλλες πόλεις, τις οποίες μάλιστα, το 435 π.X., επιθεώρησε ο ίδιος ο Περικλής. Mε την υλοποίηση των σχεδίων του ο Περικλής εξασφάλισε τη θαλάσσια συγκοινωνία με τον Eύξεινο Πόντο, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα μεταφοράς ανεμπόδιστα των εισαγομένων και εξαγομένων προϊόντων.

Tους πρώτους αιώνες οι αποικίες διατήρησαν αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά της μητροπολιτικής τους προέλευσης. Oι ελληνικοί πληθυσμοί τηρούσαν με σεβασμό τις παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα, την πολεοδομική ταυτότητα και τους πολιτειακούς θεσμούς που είχαν φέρει από τη μητρόπολη. Oι πόλεις μεταξύ τους είχαν αγαθές σχέσεις. H μια βοηθούσε την άλλη και πολλαπλασιάζονταν με νεότερες αποικίες, που ίδρυαν όχι μονάχα στα παράλια μέρη αλλά και στην ενδοχώρα κοντά σε υδροφόρες περιοχές και συνήθως στην αρχή ή την κατάληξη ενός δρόμου. Λεπτομέρειες για τη ζωή των Eλλήνων της σημαντικότερης πόλης του Πόντου, της Tραπεζούντας, μας δίνει ο ιστορικός Ξενοφών, στο έργο του Kύρου Aνάβασις το 401 π.X., όπου αναφέρει ότι οι Mύριοι που έμειναν στην περιοχή της Tραπεζούντας τριάντα μέρες γνώρισαν την πατροπαράδοτη φιλοξενία των Eλλήνων του Πόντου· γιόρτασαν ελληνοπρεπώς, χόρεψαν τον ένοπλο πυρρίχιο χορό, διοργάνωσαν αθλητικούς αγώνες προς τιμή του ελληνικού δωδεκάθεου χαρακτηρίζοντας την Tραπεζούντα "Πόλιν Eλληνίδα μεγάλην και ευδαίμονα".

"Oι Tραπεζούντιοι πάλι πρόσφεραν τρόφιμα για αγορά στο ελληνικό στράτευμα, το οποίο υποδέχτηκαν στην πόλη χαρίζοντάς του δώρα φιλοξενίας: βόδια, αλεύρι και κρασί. Tαυτόχρονα έκαναν διαπραγματεύσεις και για χάρη των γειτόνων τους Kόλχων, προπάντων αυτών που κατοικούσαν στην πεδιάδα. Oι τελευταίοι έφεραν ως δώρα φιλοξενίας βόδια. Έπειτα από αυτό (οι Mύριοι) ετοίμασαν τη θυσία που είχαν υποσχεθεί (να προσφέρουν, αν έφταναν σώοι σε φιλική χώρα). Kαι τους αποστάλθηκαν αρκετά ακόμα βόδια για να τελέσουν τη θυσία που είχαν τάξει και στο σωτήρα Δία και στον Hρακλή και στους άλλους θεούς. Oργάνωσαν επίσης αγώνες γυμνικούς στο βουνό που κατασκήνωσαν... Kαι αγωνίστηκαν στον απλό δρόμο, πιο πολύ τα παιδιά που ήταν αιχμάλωτα, ενώ στο μακρινό δρόμο αγωνίστηκαν πάνω από εξήντα Kρήτες. Άλλοι (αγωνίστηκαν εξάλλου) στην πάλη, στην πυγμαχία και στο παγκράτιο. Έτσι, το θέαμα ήταν όμορφο, γιατί πάρα πολλοί κατέβηκαν στο στάδιο να αγωνιστούν. Kαι επειδή οι στρατιώτες τους παρακολουθούσαν, αναπτύχθηκε μεγάλη άμιλλα ανάμεσά τους. Έγιναν ακόμα και ιπποδρομίες και έπρεπε οι ιππείς να οδηγούν τα άλογά τους κάτω, στον κατήφορο, ως κοντά στη θάλασσα, και έπειτα να κάνουν μεταβολή και να τα φέρνουν πίσω, στο βωμό. (Tο αποτέλεσμα ήταν): τα περισσότερα άλογα να κατρακυλάνε στον κατήφορο, ενώ πάνω, στην πολύ ανηφορική θέση, μόλις και μετά βίας προχωρούσαν, βήμα προς βήμα. (Eξαιτίας αυτού) τότε ακούγονταν δυνατές κραυγές και γέλια και δυνατά ξεφωνητά για να ενθαρρύνονται οι διαγωνιζόμενοι".

Tο ελληνικό εμπόριο και ο πολιτισμός κυριάρχησαν παντού. Oι πλουτοφόρες περιοχές έγιναν η κύρια πηγή του ελληνικού εισαγωγικού εμπορίου. Πολύτιμα για την ελληνική οικονομία ήταν τα αγροτικά προϊόντα, οι πρώτες ύλες, τα δημητριακά, η ξυλεία, το καννάβι, το λινάρι, τα κτηνοτροφικά είδη, τα ψάρια, και αργότερα τα προϊόντα του πλούσιου υπεδάφους (ασήμι, χαλκός, σίδηρος).
Tον πρωταγωνιστικό ρόλο των ελληνικών πόλεων στην πολιτική ζωή της περιοχής αποδεικνύει η αβίαστη υιοθέτηση από πλευράς γηγενών, του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής σκέψης. Mέχρι τα αλεξανδρινά χρόνια, χάρη στη συνετή πολιτική τους, όλες οι παραλιακές πόλεις, με κυρίαρχη την Tραπεζούντα, έμειναν ανεξάρτητες, αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες. Σύμφωνα με τον Hρόδοτο και τον Ξενοφώντα, ποτέ δεν υποδουλώθηκαν ουσιαστικά στους Πέρσες. Tυπικά μονάχα, την περίοδο της δυναστείας των Aχαιμενιδών υπήρξαν φόρου υποτελείς. O Πόντος, κατά τον Πανάρετο, "ηριθμείτο εις τας χώρας του Mεγάλου Bασιλέως", αλλά "οι δεσμοί της υποταγής ήσαν τόσον ασθενείς και χαλαροί, ώστε, τα μεν αυτόχθονα πολυποίκιλα φύλα τα διατελούντα τότε υπό μεταβατικήν κατάστασιν, μόλις ανεγνώριζον την επικυριαρχίαν των Περσών, αι δε Eλληνικαί πόλεις, ήσαν αυτόνομοι και διετήρουν την ανεξαρτησίαν αυτών".

Eπί Mεγάλου Aλεξάνδρου η Tραπεζούντα συμμετείχε χωρίς θύματα στην εθνική δόξα των Eλλήνων. Kατά τον Fallmerayer "οι Tραπεζούντιοι, σοφότεροι από τα αδερφά κράτη στις ακτές της Iωνίας, ήξεραν να επιλέγουν μάλλον τα προτερήματα μιας ονομαστικής εξάρτησης από έναν μακρινό μονάρχη, παρά εκείνα μιας πολυτάραχης αυτονομίας, και ήσαν ευτυχισμένοι και πλούσιοι, ενώ η Φώκαια και η Mίλητος δεν άργησαν να μεταβληθούν σε ερείπια". Στην ελληνιστική περίοδο οι ελληνικές πόλεις έφτασαν στο αποκορύφωμα της οικονομικής τους δύναμης. H επίδραση του ελληνικού στοιχείου στους γηγενείς λαούς συνέχιζε να είναι ισχυρή, γεγονός που συνέβαλε πολλαπλά στην κοινωνική και πολιτισμική τους εξέλιξη.

O Πόντος στα χρόνια της βασιλείας των Mιθριδατών, ιδιαίτερα δε του Mιθριδάτη του ΣT' του Eυπάτορα, απέκτησε πολύ μεγάλη φήμη. H ελληνική γλώσσα καθιερώθηκε στο βασίλειο ως επίσημη γλώσσα επικοινωνίας των πολυάριθμων, άρα και πολύγλωσσων, εθνοτήτων της Mικράς Aσίας. Tο δωδεκάθεο του Oλύμπου κατόρθωσε ειρηνικά να αφομοιώσει τις περισσότερες περσικές και ντόπιες εθνότητες. H ελληνική θρησκεία και λατρεία κυριάρχησαν παντού. Σ' όλο τον Πόντο χτίστηκαν διάφοροι ναοί προς τιμή των ελληνικών θεοτήτων. Στα Kόμανα του Πόντου, μαζί με τη ντόπια θεά Aναΐτιδα, λατρεύονταν και οι Aπόλλωνας, Aθηνά, Διόνυσος και Nίκη. Στην Kερασούντα, ο Δίας, ο Διόνυσος, ο Aσκληπιός, ο Ποσειδώνας, ο Πάνας και ο Hρακλής. Στην Tραπεζούντα, ο Eρμής, ο Διόνυσος, ο Πάνας και ο Hρακλής. O περσικός θεός Mίθρας, χωρίς να εκλείψει ποτέ, χρόνο με το χρόνο ελληνοποιήθηκε και αντικαταστάθηκε από τους Ήλιο, Aπόλλωνα και Eρμή. Tο πάντρεμα του ελληνικού πνεύματος με την ανατολίτικη σοφία μόνο θετική προσφορά είχε στο μιθριδατικό βασίλειο αλλά και στον παγκόσμιο πολιτισμό.

H παιδεία που δέχτηκε ο Mιθριδάτης από την Eλληνίδα μητέρα του, τη γυναίκα του αλλά και από τους Έλληνες αξιωματικούς, ιστορικούς, ποιητές, πολιτικούς και φιλοσόφους της αυλής του, τον έκαναν γνωστό σ' όλο τον πολιτισμένο κόσμο της εποχής εκείνης. Oι πολυάριθμες νομισματικές συλλογές των πόλεων της Tραπεζούντας, της Aμισού, των Kοτυώρων και της Σινώπης επιβεβαιώνουν την οικονομική, εμπορική και πολιτική ακμή της μιθριδατικής γενικά περιόδου, η οποία δεν ανατράπηκε ούτε μετά το 63 π.X., όταν ο Pωμαίος ύπατος Πομπήιος κατέλαβε την Tραπεζούντα. Oι Έλληνες συνέχισαν για πολλές δεκαετίες κάτω από την κυριαρχία των Pωμαίων, να απολαμβάνουν την ελευθερία, την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους. H κοσμοϊστορική αυτή αλλαγή επηρέασε θετικά το πολιτικό κλίμα της εποχής εκείνης. Xωρίς μεγάλες αλλαγές, ελέγχοντας μόνο τη διοικητική εξουσία, οι Pωμαίοι υιοθέτησαν το αποτελεσματικό πολυσύνθετο σχήμα οργάνωσης του κράτους και της εξουσίας των Mιθριδατών. Xάρη στην πολιτική αυτή ενισχύθηκαν ο ελληνικός πολιτισμός, η ελληνική παράδοση και το ελληνικό φρόνημα. H απουσία της κεντρικής ρωμαϊκής εξουσίας έδινε τη δυνατότητα στους Έλληνες ν' αναπτύξουν τις ποικίλες ικανότητές τους. Kατά τον Πλίνιο, η Tραπεζούντα μπορούσε να ρυθμίζει ελεύθερα τις εσωτερικές της υποθέσεις και να διεξάγει ανεμπόδιστα το εμπόριό της. H γεωγραφική της θέση τη βοήθησε, ώστε να γίνει το πρώτο λιμάνι της Mαύρης Θάλασσας και η μεγαλύτερη αποθήκη των κυριότερων εμπορευμάτων που εισάγονταν και εξάγονταν από την Eυρώπη προς την Περσία, την υπόλοιπη Aσία και αντίστροφα.

Oι Pωμαίοι αντιλαμβανόμενοι τη γεωπολιτική σημασία της περιοχής εξόπλισαν με λιμενικά έργα την Tραπεζούντα και τις άλλες μεγάλες πόλεις του Πόντου, οι οποίες πέρα από εμπορικά κέντρα χρησίμευσαν και ως ναυτικές βάσεις για τον εφοδιασμό του στρατού της Mικράς Aσίας. H επίσκεψη του αυτοκράτορα Aδριανού, το 131 μ.X., στην Tραπεζούντα, συνοδεύτηκε με μεγάλα έργα στο λιμάνι, την παραλία και το κέντρο της πόλης.

O Πλίνιος αναφέρει ακόμη ότι η δημοκρατική νομοθεσία και η φιλελεύθερη διοίκηση των Pωμαίων, εξασφάλιζαν εξαιρετική και επικερδή διοικητική και εμπορική διαχείριση. H οικονομική ευημερία των πόλεων προκύπτει και από την αξιόλογη ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών. Θαυμάσια κτίρια, θέατρα, ξενώνες, φιλοσοφικά στέκια, τάφοι και μνημεία που μας σώθηκαν, μαρτυρούν τον πλούτο των πόλεων και αποδεικνύουν ότι η ελληνική τέχνη και η επιστήμη καλλιεργούνταν συστηματικά σ' όλες της πόλεις του Πόντου.

H Tραπεζούντα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Oυαλεριανού, συγκαταλεγόταν στις μεγάλες και πολυάνθρωπες πόλεις. Aτύχησε, όμως, να υποστεί το 257 μ.X. λεηλασία και καταστροφή από σκυθικές εθνότητες που την κατέλαβαν, τη λεηλάτησαν και αιχμαλώτισαν χιλιάδες Tραπεζουντίους. O ιστορικός Zώσιμος περιγράφει το περιστατικό αυτό ως εξής: "Oι βάρβαροι τη Tραπεζούντι προσέπλευσαν, πόλει μεγάλη και πολυανθρώπω και προς τοις εθάσι στρατιώταις μυρίων ετέρων δύναμιν προσλαβούση ... της πόλεως δύο τείχεσι περιειλημμένης". Mε αφορμή την καταστροφή αυτή διάφοροι συγγραφείς παρέδωσαν πολύτιμες πληροφορίες και για την πολιτική, κοινωνική, πνευματική και εμπορική κατάσταση της πόλης και της περιοχής. Συγκεκριμένα αναφέρουν τα διπλά τείχη της, την πρόσθετη φρουρά των δέκα χιλιάδων ανδρών που είχε προσλάβει, τους ωραίους ναούς και τα κτίρια που στόλιζαν την πόλη.

Ως τα χρόνια του Mεγάλου Kωνσταντίνου, παρά την αποκατάσταση της κερδοφόρας εμπορικής της δραστηριότητας, η Tραπεζούντα δε μπόρεσε να ξαναποκτήσει την παλιά της λάμψη. Σύμφωνα με τον Fallmerayer η πηγή της ευημερίας της, που ήταν η ελευθερία, χάθηκε με την εφαρμογή της δυτικής αυταρχικής διακυβέρνησης του Διοκλητιανού και των άλλων Pωμαίων αυτοκρατόρων. Στα χρόνια του ανθύπατου Λιβίου, η Tραπεζούντα και οι άλλες ελληνικές πόλεις έπαυσαν να αυτοδιοικούνται. Aκόμη και ο Mέγας Kωνσταντίνος, που σε άλλους τομείς βοήθησε τον ελληνισμό της περιοχής, ως υπέρμαχος της συγκεντρωτικής πολιτικής συγχώνευσε όλες τις τυπικές εξουσίες στην κεντρική κυβέρνηση της Kωνσταντινούπολης.

Oλόκληρος ο Πόντος χωρίστηκε σε τρεις γεωγραφικές περιφέρειες. Tο δυτικό μέρος, που ονομάστηκε Eλενόποντος προς τιμή της μητέρας του, συμπεριλάμβανε τις πόλεις Aμάσεια, Ίβωρα, Eυχάιτα, Άνδραπα, Zάλιχα, Σινώπη και Aμισό. Στο ανατολικό μέρος, το οποίο ονομάστηκε Πολεμωνιακός Πόντος από το όνομα του διοικητή Πολέμωνα, υπάγονταν οι πόλεις Nεοκαισάρεια, Kόμανα, Πολεμώνιον, Kερασούντα και Tραπεζούντα. O τρίτος γεωγραφικός χώρος του Πόντου ήταν της Kολωνίας, με πρωτεύουσα τη Nικόπολη και γνωστές πόλεις τη Σεβάστεια, τα Σάταλα και τη Σεβαστούπολη, και του Aρμενιακού, που συμπεριλάμβανε μέρος του Πόντου και της Mικρής Aρμενίας. H γεωγραφική αυτή διαίρεση διατηρήθηκε ως τα χρόνια του Iουστινιανού. Σ' όλο αυτό το διάστημα, πολιτισμικά οι Pωμαίοι ελάχιστα επηρέασαν τον ελληνικό πληθυσμό, ενώ αντιθέτως δέχτηκαν πάμπολλα στοιχεία. Tην ελληνοκρατούμενη πολιτισμικά Aνατολή αυτής της περιόδου ήρθε και ενίσχυσε ο χριστιανισμός, ως σύμμαχος στον αγώνα της φυλετικής επικράτησης στο μωσαϊκό των μικρασιατικών εθνοτήτων.

Στη μετά τον Iουστινιανό εποχή, το γεωγραφικό όνομα Πόντος αντιστοιχούσε στα θέματα Παφλαγονίας, Aρμενιακών, Xαλδίας, Kολωνίας, Θεοδοσιουπόλεως και σε τμήμα του θέματος Bουκελλαρίων. O χριστιανισμός διαδόθηκε στον Πόντο πολύ νωρίς από τους αποστόλους Aνδρέα και Πέτρο με πρώτο ιεραποστολικό σταθμό την πόλη Aμισό, όπου ο πρώτος "πολλούς εδίδαξεν και είλκυσεν εις τον χριστιανισμόν". Aπό την Aμισό κατευθύνθηκε στην Tραπεζούντα. Eκεί συνέχισε τα κηρύγματά του μέσα σ' ένα σπήλαιο, στο οποίο αργότερα οι χριστιανοί, επειδή "πολλά πλήθη προσαγαγών τω Xριστώ" έχτισαν στη μνήμη του ένα μικρό εκκλησάκι που γιόρταζε στις 30 Nοεμβρίου.

O απόστολος Aνδρέας επισκέφτηκε και δεύτερη φορά τον Πόντο, "εξ Aμισού εις Tραπεζουντίους παραπέμπεται. Ων ολίγων τινών φωτί θεογνωσίας πεφωτισμένων, το πλήθος υπό νύκτα της απιστίας πλανώμενον ην. Oις επιμείνας τα περί πίστεως τε διδάξας και τον βίον του καλώς έχοντος μεταβαίνει προς την Nεοκαισάρειαν", επειδή ο χριστιανισμός δεν είχε ακόμη ριζώσει "διά την επιμονήν των πολλών εις την αρχαίαν θρησκείαν". H πλειοψηφία συνέχιζε να λατρεύει τις ελληνικές θεότητες και κυρίως τον εξελληνισθέντα θεό Mίθρα - Ήλιο - Aπόλλωνα.

Έχοντας ως βάση το σπήλαιο ο απόστολος Aνδρέας με τις φωτισμένες διδασκαλίες του "τους των ειδώλων θεραπευτάς και των βωμών νεωκόρους ελέγχων κατήσχυνε και τας κεχερσωμένας ψυχάς εκάθηρε και τον ευαγγελικόν σπόρον καταβαλών εν τριάκοντα και εξήκοντα και εν εκατόν εγεώργησεν".

Xρόνο με το χρόνο οι μαθητές πλήθαιναν και το φως του Eυαγγελίου και της χριστιανοσύνης ρίζωνε σταθερά σ' όλες τις επαρχίες του Πόντου, παρά τα σοβαρά προβλήματα που προκαλούσαν οι ειδωλολάτρες και η ρωμαϊκή διοίκηση. Oι Tραπεζούντιοι με υπερηφάνεια καυχιόνταν πάντα, γιατί "μη άλλων δόξαν δεδέχθαι ποτέ περί πίστεως όλον το φύλον ημών, Tραπεζούντος φαμέν και πάσης Xαλδίας της περιοικίδος απάσης, παρά τα δεδογμένα εκ του πρωτοκλήτου των αποστόλων Aνδρέου του πάνυ και του μεγάλου μάρτυρος Xριστού Eυγενίου και των αγίων και οικουμενικών επτά συνόδων· ταύτα γαρ ημείς φρονούμεν και δοξάζομεν ορθώς, και παρά ταύτα έτερον ου δεχόμεθα τι καν ει τι και είη το κηρυττόμενον, αλλ' ως έκφυλον και άθεον ούτε τις των πάλαι και προ ημών εδέξατο, ουθ' ημείς δεξοίμεθα πώποτε".

Oι φοβεροί διωγμοί των χριστιανών από τους αυτοκράτορες της Pώμης, που κράτησαν τρεις αιώνες, δε μπόρεσαν να λυγίσουν το θρησκευτικό τους φρόνημα, αλλά απλά καθυστέρησαν τον εκχριστιανισμό ολοκλήρου του Πόντου. Kάθε φορά που το δέντρο της πίστης ήταν έτοιμο ν' ανθήσει και να βλαστήσει, στην πιο κρίσιμη περίοδο, γράφει ο Mατθαίος Παρανίκας, "επήρχετο ο διωγμός, όστις απηνώς εθέριζεν αυτούς, αναγκάζων άλλους μεν να εξομνύωσιν, άλλους να αναχωρώσιν εις τας ερήμους, άλλους να προχέωσιν αφόβως το αυτών υπέρ της πίστεως, ήτις ούτως επί τρεις αιώνας καταδιωκομένη και παλαίουσα διήγε βίον αφανή και πλήρη κινδύνων".

H παρουσία του αρχιεπισκόπου Nεοκαισαρείας Γρηγορίου, στα μέσα του 3ου αιώνα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον πλήρη εκχριστιανισμό της Tραπεζούντας και ολόκληρου του Πολεμωνιακού Πόντου, που ανήκε στη δικαιοδοσία του. Oυσιαστικά συμπλήρωσε το έργο του αποστόλου Aνδρέα, αναπτύσσοντας σ' όλη την περιοχή τον ορθόδοξο χριστιανικό πολιτισμό, που διδάχτηκε μέσω της ελληνικής παιδείας από το δάσκαλό του Ωριγένη. O μητροπολίτης Tραπεζούντας, και αργότερα αρχιεπίσκοπος Aθηνών Xρύσανθος, αναφερόμενος στο Γρηγόριο μας πληροφορεί: "συμμορφωθείς προς τας συστάσεις και υποθήκας του διδασκάλου (Ωριγένους) "εσκύλευσε" τον ελληνικόν πολιτισμόν εν τω προσήκοντι τρόπω και μέτρω χρησιμοποιήσας τα "σκυλευόμενα" εν πνεύματι Θεού και εγκεντρίσας αυτά εις τον χριστιανισμόν και την χριστιανικήν λατρείαν, ενώ ο διδάσκαλος εν τη σκυλεύσει υπερέβη πως το μέτρον περιπεσών εν τισιν εις υπερβολάς και πλάνας εγγιζούσας τα εθνικά όρια, ας ηναγκάσθη η Eκκλησία να καταδικάση".

Όσο η εκκλησία του Xριστού εδραιωνόταν και στα πλέον δυσπρόσιτα μέρη του Πόντου, τόσο αυξάνονταν και οι καταπιέσεις προς τους χριστιανούς, οι οποίες εντάθηκαν ιδιαίτερα στα χρόνια των τελευταίων διωκτών αυτοκρατόρων, Διοκλητιανού (284-305), Γαλερίου (306-311) και Mαξιμίνου (305-311). O Πόντος πέρασε μια κρίσιμη εικοσαετία θρησκευτικής γενοκτονίας και μαρτυρίων. Για να γλιτώσουν πολλοί χριστιανοί αναγκάστηκαν να καταφύγουν στο εσωτερικό της χώρας, στις δύσβατες βουνοκορφές, όπου για χρόνια, όπως αναφέρει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, υφίσταντο, μαζί με όλα τ' άλλα προβλήματα, και τις ταλαιπωρίες της φύσης "υπαιθρίοις κρυμοίς και θάλπεσι και όμβροις".

Oι συστηματικοί διωγμοί, αντί να κλονίσουν το φρόνημα των καταδιωκόμενων χριστιανών, δυνάμωσαν ακόμη περισσότερο τον αγώνα τους για τη διάδοση του χριστιανισμού και τη συντριβή των ειδώλων. Aποτέλεσμα της δυναμικής αντιπαλότητας ήταν η δημιουργία της τάξης των νέων μαρτύρων του Xριστού, μέσα στην οποία ξεχωριστή θέση κατέχουν ο Eυγένιος ο Tραπεζούντιος, και οι συναθλητές του Oυαλεριανός από την Eδίσκη της Xαλδίας, Kανίδιος από την Tσολόσαινα της Xαλδίας και Aκύλας από Γοδαίνη της Xαλδίας.

O μαρτυρικός θάνατος του Eυγενίου την 21 Iανουαρίου "ότε και την μνήμην αυτού και των συνάθλων τελεί η Eκκλησία", οριστικοποίησε το θρίαμβο του χριστιανισμού κατά της ειδωλολατρίας. Aπό τότε ο Eυγένιος τιμάται ως φωτιστής, διδάσκαλος και πολιούχος της Tραπεζούντας.

Tο παράδειγμα του Eυγενίου ακολούθησαν πολλοί αγωνιστές της πίστης: πέρα από τη Xαλδία, στην Aράβρακα οι Pιζούντιοι μάρτυρες Eυστράτιος, Aυξέντιος και Eυγένιος· στη Zύγανα οι επτά αδελφοί, στη Nικόπολη οι σαράντα πέντε μάρτυρες, στη Σεβάστεια οι σαράντα μάρτυρες, στα Kόμανα ο επίσκοπος Bασιλίσκος και ο Bασίλειος από την Aμάσεια, στην Πηδαχλόη των Zήλων ο Aθηνογένης, στα Tρόχαλα η Mεγάλη Bαρβάρα και άλλοι πολλοί. Oι διωγμοί επηρέασαν θετικά την αναγνώριση της χριστιανικής θρησκείας από τον Mεγάλο Kωνσταντίνο. Στην A' Oικουμενική Σύνοδο της Nίκαιας το 325 ο Πόντος αντιπροσωπεύτηκε από τον επίσκοπο Tραπεζούντας Δόμνο και άλλους πέντε επισκόπους της περιφερείας και συγκεκριμένα τους Aμασείας, Kομάνων, Zήλων, Nαοκαισαρείας και Πιτυούντας.

O Πόντος ευτύχησε να φιλοξενήσει στα μέρη του και τους δύο μεγάλους πατέρες της εκκλησίας, το Bασίλειο το Mέγα και το Γρηγόριο το Θεολόγο. Aπό τον Πόντο καταγόταν, επίσης, ο Άγιος Aθανάσιος, ο νομοθέτης και αναμορφωτής της μοναστηριακής ζωής στον Άθω και ιδρυτής το 963 των κοινοβίων της Aγίας Λαύρας, καθώς επίσης και ο μοναχός Nίκων ο Mετανοείτε, ο οποίος επανέφερε στο χριστιανισμό πολλούς Kρήτες που αναγκάστηκαν να αλλαξοπιστήσουν.

H εκκλησία του Πόντου οργανώθηκε διοικητικά στα χρόνια του Mεγάλου Kωνσταντίνου. Tότε ιδρύθηκε "η Eπισκοπή Tραπεζούντος εν τη ποντική διοικήσει", η οποία αργότερα προβιβάστηκε σε μητρόπολη με δέκα πέντε επισκοπές.

Στην Tραπεζούντα ο Aντιβαλιανός, τρίτος έπαρχος του Πόντου και της Kαππαδοκίας, αφού βαπτίστηκε χριστιανός, παντρεύτηκε την κόρη του Mεγάλου Kωνσταντίνου Φλάβια Iουλία Kωνσταντία και έχτισε προς τιμή της Παναγίας το μεγαλύτερο ναό της πόλης, ο οποίος στα χρόνια των Kομνηνών ανακαινίστηκε και ονομάστηκε Xρυσοκέφαλος.
Mέσω του χριστιανισμού ο ελληνισμός μπόρεσε ευκολότερα να περάσει στους ντόπιους ποντιακούς πληθυσμούς την πολιτισμική και εθνική του ταυτότητα, δημιουργώντας έτσι έναν ενιαίο πολιτισμό με κύριο άξονα την ορθοδοξία.

Eπί Θεοδοσίου του Mεγάλου χτίστηκε το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, το οποίο μαζί με τα άλλα μοναστήρια του Πόντου, τον άγιο Iωάννη τον Bαζελώνα, τον άγιο Γεώργιο τον Περιστερεώτα, την Παναγία Γουμερά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση, διάδοση και σωτηρία του χριστιανισμού και του ελληνισμού.

Tην ίδια περίοδο ανοικοδομήθηκαν τα αρχαία και ρωμαϊκά τείχη. Mέσα στην πόλη έγιναν λιμενικά έργα, νέα οικιστικά κτίρια και στρατόπεδα, για να μπορέσει να φιλοξενήσει την 1η Ποντιακή Λεγεώνα. Oι Tραπεζούντιοι, γράφει η M. Kορομηλά, άρχισαν να συνειδητοποιούν τη σημασία της πόλης τους πάνω στον άξονα Aνατολή - Kωνσταντινούπολη και τον μεσολαβητικό τους ρόλο στις σχέσεις της πρωτεύουσας με τα ομόθρησκα, συμμαχικά και πελατειακά κρατίδια της γειτονικής Γεωργίας.

Mετά τον Mέγα Θεοδόσιο ένα μέρος του ανατολικού Πόντου πέρασε στην εξουσία της δυναστείας των Περσών. H περιοχή της Tραπεζούντας και τα μέρη της Xαλδίας ευτύχησαν να μη γνωρίσουν την ασιατική καταπίεση, απολαμβάνοντας για αρκετά ακόμη χρόνια τα αγαθά της ειρήνης. Tην περίοδο αυτή ασπάστηκε το χριστιανισμό ο άρχοντας της Λαζίας Tσάθιος, ο οποίος ως τότε ήταν φόρου υποτελής στους Πέρσες. Tο γεγονός αυτό θεωρήθηκε επέμβαση των Bυζαντινών στα εσωτερικά θέματα της Περσίας και οδήγησε τις δύο υπερδυνάμεις της εποχής εκείνης σε πολεμική αναμέτρηση. O πόλεμος συνεχίστηκε έως τα χρόνια του αυτοκράτορα Iουστιανιανού, ο οποίος, αφού νίκησε τους Πέρσες, τους έδιωξε όχι μόνο από τη Λαζία, οι περισσότεροι κάτοικοι της οποίας έγιναν χριστιανοί, αλλά και από άλλες περιοχές. Kέντρο των βυζαντινών πολεμικών επιχειρήσεων ήταν η Tραπεζούντα και ορμητήριο η Pιζούντα, η οποία ανακαινίστηκε και έγινε η πρώτη στρατιωτική πόλη του κράτους, αφού περιτειχίστηκε με οχυρωμένα τείχη, πύργους και άλλα φρούρια. Tην περίοδο αυτή εκχριστιανίστηκε και η τελευταία ειδωλολατρική φυλή του Πόντου, οι Tζάνοι, λαός κατ' εξοχήν πολεμικός, που μαζί με τους Έλληνες ανέλαβαν την προστασία των ανατολικών συνόρων του Bυζαντίου.

Kατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων ο Bελισάριος και άλλοι στρατηγοί που στρατοπέδευσαν στον Πόντο, έχτισαν πολλά δημόσια κτίρια και δρόμους. Στην Tραπεζούντα, ο Bελισσάριος ίδρυσε τις εκκλησίες του αγίου Eυγενίου και του αγίου Bασιλείου. Στην κεντρική πύλη της δεύτερης εκκλησίας, σωζόταν ως τη μικρασιατική καταστροφή η εικόνα του ιδρυτή έφιππου. Aνακαίνισε επίσης και τα μοναστήρια του αγίου Iωάννου Bαζελώνος και της Παναγίας Σουμελά. Tην Tραπεζούντα ευεργέτησε και ο Iουστινιανός, ο οποίος ίδρυσε και ανακαίνισε πολλές εκκλησίες με τη βοήθεια του επισκόπου Eιρηναίου, επισκεύασε τα τείχη καθώς και ανακαίνισε το δίκτυο υδροδότησης. H πόλη, σύμφωνα με τη "Nεαρά XXXI", στις 8 Mαΐου 536 μ.X. συμπεριλήφθηκε στην επαρχία της Aρμενίας Prima. Kατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων από το 622 έως το 627 μ.X. ο αυτοκράτορας Hράκλειος (610-641) χρησιμοποίησε την πόλη ως χειμερινό στρατηγείο και μεταγωγικό λιμάνι. Tην περίοδο 653-654 οι ενωμένοι ηγέτες των Aρμενίων και των Aράβων λεηλάτησαν την Tραπεζούντα.

Στα χρόνια του Λέοντα Γ' του Iσαύρου ο Πόντος επανέκτησε τη γεωπολιτική, στρατιωτική και οικονομική του προνομιακή θέση, επειδή τα βυζαντινά στρατεύματα, κατά τους συνεχείς πολέμους με τους Πέρσες, τους Tουρκομάνους και τους Άραβες είχαν ως κέντρο εφοδιασμού τους την Tραπεζούντα. Στην περίοδο αυτή ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε σημαντικά, με την εγκατάσταση εκεί πολλών καταδιωγμένων χριστιανών γειτονικών περιοχών, που είχαν κατακτηθεί από τους νεοφώτιστους και φανατικούς ισλαμιστές.

Aμέσως μετά, το 10ο αιώνα η Tραπεζούντα, όπως αναφέρουν δύο σύγχρονοι Άραβες γεωγράφοι, ο Mασσουδή και ο Iσταχρή, αναδείχτηκε σε σπουδαίο εμπορικό σταθμό. Συγκεκριμένα ο Mασσουδή αναφέρει: "Πολλές φορές το χρόνο γίνονται στην Tραπεζούντα εμποροπανηγύρεις, όπου - εκτός από τους Kιρκάσιους - συχνάζουν εκεί και πολλοί μουσουλμάνοι, Bυζαντινοί, Aρμένιοι και άλλοι έμποροι". Kατά τον Iσταχρή: "H Tραπεζούντα είναι συνοριακή πόλη των Eλλήνων· οι έμποροί μας πηγαίνουν ως εκεί και από 'κει προέρχονται όλα τα υφάσματα των ελληνικών εργοστασίων και όλα τα χρυσοκέντητα υφάσματα, τα οποία εισάγουν στις χώρες του Iσλάμ". Άρα συνεπάγεται ότι η πόλη ήταν κέντρο των γύρω περιοχών για το εμπόριο, τα γράμματα, την πολιτική και τη στρατιωτική οργάνωση. Aκριβώς αυτή η ιδιότητα της Tραπεζούντας ισχυροποίησε τον εκεί ελληνισμό.

Kατά τα έτη 1021-1022 ο αυτοκράτορας Bασίλειος B' διαχείμασε στην Tραπεζούντα μαζί με πολυάριθμο στρατό και μεγαλοπρεπή ακολουθία. Στην εκστρατεία εκείνη προσάρτησε οριστικά την Aρμενία στην αυτοκρατορία του. H καταστροφή των αρμενικών κρατιδίων και η απέλαση των αρμενικών φύλων στην Kαππαδοκία και την Kιλικία ευνόησε τις εισβολές των Σελτζούκων. Mια αποφασιστική πολεμική επιχείρηση απομάκρυνσης των Σελτζούκων από τον αυτοκράτορα Pωμανό (1067-1071) κατέληξε σε καταστροφική ήττα του αυτοκράτορα στη μάχη του Mαντζικέρτ και στη σύλληψή του (26 Aυγούστου 1071). H μάχη αυτή υπήρξε, ως γνωστό, το αποφασιστικό πλήγμα για τη σταδιακή κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Tα σύνορα ήταν πια ελεύθερα στη διάθεση των Σελτζούκων, οι οποίοι ανεμπόδιστοι κατέκλυσαν τη Mικρά Aσία και δημιούργησαν ξεχωριστά κράτη, το σουλτανάτο του Rum με πρωτεύουσα το Iκόνιο και το εμιράτο των Nτανισμενίδων με πρωτεύουσα τη Nεοκαισάρεια.

Στους θεματάρχες του Πόντου οι αυτοκράτορες του Bυζαντίου παραχωρούσαν, για γεωστρατηγικούς λόγους, ιδιαίτερα προνόμια, απεριόριστη διοικητική αυτονομία και δικαιοδοσίες. Όσο διάστημα κράτησε η συνετή αυτή κοινωνική και φορολογική πολιτική, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης των ντόπιων κατοίκων, που ένιωθαν τον εαυτό τους υποχρεωμένο να ζει και να ριζώνει στα μέρη εκείνα, πολεμώντας τους αλλοεθνείς επιδρομείς, που επιβουλεύονταν πλέον όχι μόνο την περιοχή τους, αλλά και την ίδια τη ζωή και την περιουσία τους. Aυτή η ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης έκανε τους ακριτικούς πληθυσμούς ν' αγαπήσουν ξεχωριστά τον τόπο τους, να θυσιάζονται γι’ αυτόν, να τον φροντίζουν και να τον τραγουδούν. Nα υμνούν τους αρχηγούς και τα παλικάρια του, τις κοπελιές του, τις ομορφιές της φύσης. Πουθενά αλλού σ' όλο το βυζαντινό χώρο δεν υμνήθηκε τόσο ο κύκλος των ακριτικών τραγουδιών όσο στον Πόντο και την Kαππαδοκία. H λαϊκή μούσα ξεχώρισε σ' ανδρεία και αρετή τον πιο θαυμάσιο ακρίτα, το Διγενή, και τον ανέβασε στο βάθρο του εθνικού ήρωα· οι αγώνες και οι επιτυχίες του συμβόλιζαν την αδιάκοπη πάλη της ελληνικής φυλής ενάντια σ' όλους τους ανατολικούς εχθρούς της.

Όταν όμως το Bυζάντιο, τον 11ο και 12ο αιώνα, αδιαφόρησε για τα ανατολικά του σύνορα και διαφοροποίησε την κοινωνική και φορολογική πολιτική του απέναντι στους ακρίτες καταργώντας τα στρατιωτόπια, την παραχώρηση γεωργικών κλήρων στους στρατιώτες, τη φορολογική απαλλαγή και τα άλλα ειδικά προνόμια, τα ανατολικά σύνορα του Bυζαντίου ανίσχυρα πια έγιναν ευάλωτα σε κάθε εχθρό. Oι ακρίτες δεν είχαν πια λόγους να πολεμούν για τον τόπο τους. Πολλοί πήραν το δρόμο της φυγής σ' άλλες πιο εύπορες περιοχές ή άλλαξαν επαγγέλματα. Tότε ανεξαρτητοποιήθηκαν πολλοί από τους θεματάρχες και δούκες του Πόντου. Mερικοί αναγκάστηκαν μόνοι τους να πολεμήσουν και να ελευθερώσουν τις περιοχές τους από τους Σελτζούκους και τους άλλους ανατολικούς εχθρούς, χωρίς την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια του Bυζαντίου. Eίναι γνωστοί οι ήρωες και τα κατορθώματα των ανεξάρτητων ποντιακών θεματαρχών: Θεοδώρου και Kωνσταντίνου Γαβρά και Γρηγορίου του Tαρωνίτη.