Δευτέρα 8 Ιανουαρίου 2018

Η Δεσκάλα

Η Δεσκάλα


Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

Ζήσης : Παιδία, οψέ είδα τη νέαν δεσκάλαν σον πακάλ’ τον Βάνιαν κ’ ελιγώθα, ετσαρτίλιζεν σα χρώματα!

Λόλα : Κιααα…Ατόσον έμορφος αν έν’…Ας κρεμάνουμ’ σα κατσία τσ’, ματιζίνισα και κόκκινα ραφίδεα

Ζήσης : Με το κοντόν τ’ αχούλ’ν ατ’, ο χοντροχείλ’τς πα, ο πακάλ’τς, έλεεν ατεν: -Εσύ κοπέλα μου έχεις, πουσουντούς ευμορφίαν, άμα, το τσαντάχι σου, κοπέλα μου, πάντα γομάτον πρέπει να είναι.

Έλλη : Πακάλ’, εμπόρ’, μαυραγορίτ’! Ούλ’ απολεμούν να γαμούν', τον γεωργόν τον άκλερον…

Μίμης : Ούλ’τς χορτάζ’ ψωμίν κι ατός βελόν και ράμαν! Επλέθυν’ναν κ’ οι περεκεντέδες, χωρίς να σπέρν’νε… Εγομώθα’νε με γέννημαν!

Άννα : Με τ’ έναν σταλαμίταν νερόν, απολιγών’ατον. Η κοιλία τ’ ταντανίζ’ κι ατός τα κιντέας ευλογίζ’! Θύφτ’ κι απέσ’ σα πιπερλία τα χαμ’νά τα λάχανα και ταουλών’ την κοιλίαν ατ’…

Λόλα : Σπέρ’, γουλών’, θερίζ’ με το δρεπάν’ ατ’ και μεταλλίκ’ τσακωμένον κ’ ευρίεται απάν’ ατ’.

Μίμης : Οι παλαλοί αν κ’ έσαν’… Οι αχουλούδες πως θα εζήν’ναν’;

Ηλίας : Όπ..σστ! Ποίστεν οφιδίων λάφ’, έρθεν! Ευλογημέντσα …Η ερχομέντσα…

Δασκάλα : Άααα!!! Τι γλώσσα είναι αυτή που μιλάτε; Πόντια! Πρέπει να προμηθευτώ… Μπαααα-μπινιώτη! Εμένα παιδάκια με λένε. Μέλη…

Ηλίας : Γλυκύν όνομαν έχ’ς κυρία…Φογούμεν, ζαχαχαρών’νε τα χείλεα μ’.

Δασκάλα : Αυτό που θέλω από σένα, είναι να βγάλεις τον σκασμό σου… Εσύ εκεί πίσω, γιατί σκύβεις στο θρανίο; Πανσέληνο έχεις ή το ραμαζάνι σου;

Έλλη : Άφ’ς μεν, κυρία, να σύρω μαναχέσα τον πόνο μ’…

Δασκάλα : Που πονάς;

Έλλη : Ήμπεαν θέλω πονώ! Ση γούλας ΄κ’ ερούξεν…

Δασκάλα : Χαλασμός κυρίου, τίποτα δεν καταλαβαίνω. Αλήθεια, Έλλη, από που ήρθε η γιαγιά σου από τον Πόντο;

Έλλη : Ας σα Γαυγάμηλα κυρία! Κι ολίον πα λιφτέσσα…Τικλεεύκεται πουρνού-πουρνού σο ΄κονοστάσ’ τη προφήτ’ Λία και μουρδουλίζ’...Άγιε μ’, γιατί ΄κί βρέεις; Ντ’ έπαθαν τ’ άλογα σ’; Ντ’ έπαθαν τα τεκίρεα τουν;

Δασκάλα : Άλογα; Γαυγάμηλα; Τεκίλα; Μπάς κ’ είναι Μεξικάνα η γιαγιά σου; Δική σου εκεί, φασαριατσή;

Ηλίας : Ας σο Πόζ-τεπέν!

Δασκάλα : Και που βρίσκεται αυτός ο Πόζτεπές παιδί μου, ξέρεις;

Ηλίας : Απάν’ ας σην Τραπεζούνταν…

Δασκάλα : Και η Τραπεζούντα που βρίσκεται; Ξέρεις;

Ηλίας : Αφ’κά ας σο Πόζ-τεπέν.

Δασκάλα : Λοιπόν, καλά μέχρι εδώ. Να δούμε τι ξέρετε από ανάγνωση... Ανοίξτε όλοι το παλιό αλφαβητάρι. Διάβασε Έλλη…

Έλλη : Άμον χοχόλεα φάθουνταν αβού τα γράμματα, κυρία...Πι, πί, πί, το παπί, το κιφάλι μου πονεί…Πι, πι, το παπί, άλλος τρώει κι άλλος κουντεί…

Δασκάλα : Αααα! Ζωήρεψες Έλλη; Κουντεί...Τι είν’ αυτό πάλι; Ράτσα από σκυλάκι ή κασέρι Ολλανδίας;

Ζήσης : Άρκον σο πλακίν, αρκοπλακοπατεί και πατεί...

Δασκάλα : Τι είναι αυτό πάλι; Όρκος, πλακί, πατεί…Πολύ τον μούστο πατάτε εδώ μέσα και θα τον ξινίσετε…

Ηλίας : Κυρία, κυρία, να διαβάσει η Λόλα η λοστάρα…Πέντε βούδεα έναν ζευγάρ'…Σκυλία πουλεί, κατούδεα αγοράζ'!

Δασκάλα : Διάβασε, Λόλα…Το Νινί!

Λόλα : Ν’ αγιάζ’ τη κυρού σ’ η ψή! Τ’ εύκολον έβαλλες μεν…Έλα, νινί, έλα, έλα νινί νάνι, Ι , ι, ι …Ο, ο, ο…Τον Ηλίαν αγαπώ!

Ηλίας : Ατέ κυρία, ζαγκάρ μαγκάρ καλατσεύ’ κι ήντεαν κρούει σον νου ν ατ’ς λέει… 

Συνεχίζεται χαχαχα Sp Ama

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Αρ’ αχά ξάν’, λα, λα, Λόλα

Αρ’ αχά ξάν’, λα, λα, Λόλα

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.
Δασκάλα : Μίμη, τι έχεις; Φαίνεσαι πολύ απογοητευμένος!

Λόλα : Και σα κουσούρεα, γαπατεμένος, κυρία!

Άννα : Νέπ’σα, ντό λές; Αΐκον γιοσμάν, τελίκανλην και μασχαρεάνον χεαρίφ, καμίαν έβγαλεν η τάξη; Και τ’ απιταχτέρ’ και το σολίκ τη χωρί’ πα!

Λόλα : Ατά τα κουρφίας λες ατα, γιατί μακρογουλιάσκεσεν και τερείς ατον απέσ’ σ’ ομμάτεα

Δασκάλα : Έλα, έλα, συνεχίζουμε! Τι θέλετε να κάνουμε αυτήν την ώρα;

Λόλα : Εκδρομήν καλέ κυρία…Πάμε ση Τιλλή τα Πλακία, ελέπουμ’ και τα καρτάλεα πως πετούν’νε αψηλά…

Έλλη : Ναι, καλέ κυρία, ακεί μανάχον ακούω γαβαλί’ λαλίαν και χτηνίων μουγκανίματα…Μουυυ έκανε η αγελάδα…

Ζήσης : Ελύεν το χτήνον κ’ εβόστεν κ’ επρέστεν…

Έλλη : Ν’ ακούσω κυρία θέλω και σόρ σόρ τα νερά…

Ζήσης : Ας σα πολλά τ’ ακούσματα κι σώεις να πορπατείς, αναθεμάσε σορσότενα!

Δασκάλα : Τιλλή πλακία...Τί είναι αυτά πάλι; Φέτα Μετσόβου; Για παντρεμένη σαρδέλα;

Έλλη : (τραγουδάει) Χαψία βάλον σο πλακίν, εσέν λέγω κυρία, στάξον κι ολίγον λάδοπον, ας γίν’ταν μερακλία 

Δασκάλα : Με την φαντασία που έχεις, γλυκιά μου, Έλλη…Αν θα τραγουδούσες και στο ωδείο, οι συμμαθητές σου, δεν θα ΄βλεπαν την πόρτα να φύγουν… ( Η πόρτα ανοίγει απότομα και μπαίνει ο επιθεωρητής)

Λόλα : Ώι! Ναϊλλοί ΄πή ΄κ’ ευρέθεν…καλλιστεία θα στένωμεν απόψ’

Επιθεωρητής : Καλημέρες, καλημέρες… 

Μίμης : Κύριε ΄πιθεωρτή ...Άμον τ’ Αερί΄ τ’ άψιμον, φουλαριστός εσέβες.

Επιθεωρητής : Τ’ εμέτερον, τ’ εμέτερον κ’ εσύ; Μα τι κάνετε εδώ, κυρία; Καθόλου σεβασμός στην τάξη… 

Δασκάλα : Καινούργια είμαι, κύριε επιθεωρητά, σήμερα ήρθα κ’ εγώ… 

Επιθεωρητής : Μα, κυρία μου, ΄θαρρείς και σε Κούρτικο χωριό μπήκα…Κιφάλια, ποδάρια, ταραγά! Εξάπαντος θα χολοσκάσω εδώ μέσα!

Λόλα : Κυρία! Κυρία! Έμπαισεν έναν χοχόλ σ’ ομμάτεα μ’, έρχουμ’ ατουκά, φυσάς α;

Δασκάλα : Έλα, παιδί μου, να δούμε τι θέλεις επιτέλους; 

Λόλα : Κυρία, ατός, ντο πιτσίμ’ άνθρωπος έν’; Καμίαν ΄κί γελά; Θα σύρω τουρτούρεα, απέσ’ σον κόλφον ατ’, α;

Δασκάλα : Λόλα, άντες πάνε κάτσε κάτω… 

Λόλα : Καλέ, κύριε, ντ’ έπαθες και πάς κ’ έρχεσαι; Και κουντείς και τσάπαν τα ποδάρα σ’; 

Έλλη : Καλά λέει σεν, κύριε! Ολίον πα στα… Αγναμάης είσαι; Γιάμ’ η δεσκάλα επέρεν τ’ αχούλι σ’;

Επιθεωρητής : Για να δούμε, παιδάκια, έχετε καθόλου μυαλά για γράμματα; 

Ζήσης : Γράμματα, σπουδάματα, τη Θεού τα Πράματα!

Επιθεωρητής : Γκιών, γκιών! Ο γκιώνης... (Απότομα στριφογυρνάει και δείχνει με το δάχτυλο τον Μίμη) Τι πουλί είναι ο γκιώνης;

Μίμης : Ας ατό ντ’ ελάλεσες, κύριε! Αυτής της γνώμης είμαι!

Επιθεωρητής : Σκάσε, μαγκούφη! Βασιλιάς δεν είμαι, κορώνα φορώ, ρολόγι δεν έχω, τις ώρες μετρώ! Τι είναι; (Δείχνει τη Λόλα).

Λόλα : Είπ’ατο ση θεία μ’ την Ευτέρπην, κύριε! Αδά πα θα πρέπ’ να λέγ’ α;

Επιθεωρητής : Θα το πεις κουκουβάγια κ’ ένα χορό θα κάνεις. Τι είναι; 

Λόλα : Τη γαιδιρί’ η καϊπανά...Κύριε! 

Επιθεωρητής : Την μεσελέ σ’ κ’ εγνάεψα, κοπέλα μου! Πέει ατο μίαν κι άλλο. 

Ελλη : Μπράβο, Λόλα! Πολλά ίεψεν ατό, τον βασιλιακόν...

Επιθεωρητής : Μάνα μ’, σγουρός βασιλικός, πλατύφυλλος και δροσερός... Ποιος τον επότιζε παιδί μου; (Δείχνει Έλλη).

Έλλη : Η βασιλομήτωρ, κύριε…Επότσε να, εποβρότσε να κ’ εμάντζ’ εμας πα!

Επιθεωρητής : Βρέ! Έσια ούλ εσέκ…Μες το δάσος περπατώ, τριγυρνώ και τραγουδώ, λύκε λύκε, είσαι εδώ; Ο νού’ σου, εδώ να σαλαχανεύει, κοτζοκέφαλε, εδελέγ’ α, εγώ πα! Τίκ-τακ, τικ –τακ, χτυπάει το ωρολόγι…Τι ώρα είναι; (Ρωτάει τον Ζήση)

Ζήσης : Κοφτόν και γολάϊ λογαρίαν. Η ώρα έν’, η ώρα έν…να σ’κούμεν και φεύω, κύριε! 

Επιθεωρητής : Η ώρα έν’, η ώρα έν’…Να σύρω τα ωτία σ’ και τετέ λέγω σεν και φύγ’α! Σεράντα λόγιων βρούλας, θα έρταν’νε σ’ ομμάτεα σ’

Ζήσης : Έρθεν η ώρα ν’ αλμέγω τα χτήνεα, κύριε, άμα εσύ, με τ’ έναν τσιπούχ', όλτ’ς ΄κί λαλείς! Εμέν μ’ άλλο μάτ’ τερείς…

Επιθεωρητής : Σουτ, βέτρον, κά’θκα ατουκά, τούλωσον! Χιόνι έπεσε πολύ, κρύο κάνει στην αυλή…Κοκκινίζει η μύτη μας, τρέχουμε…Που τρέχουμε παιδί μου; (Δείχνει Έλλη).

Έλλη : Βρέχ’, χιονίζ’, βουρκανίζ’…Για τ’ εσέν η οκά τρακόσια τρέχ’... Κύριε!

Επιθεωρητής : Λέγε! Κοκκινίζει η μύτη μας, πού τρέχουμε;

Ελλη : Γιαβάσεα-γιαβάσεα, κύριε, να στοχάσκουμεν! Εγώ, κύριε, μανάχον όσταν ουρνούται ο σκύλον τ’ Αρναούτ’, κρούν’ τα ποδάρεα μ’ σα γόλεα μ’ και τρέχω, να προφτάνω και το μάθεμαν…

Επιθεωρητής : Ντίν, ντάν, ντίν, ντάν, χτυπά η καμπάνα…Πότε χτυπά η καμπάνα; (Δείχνει Λόλα).

Λόλα : Να αγιάζ’ η ψή’σ’, κύρ’ ΄πιθεωρτή! Τ’ εύκολον ερώτεσες… Έξεργον πα, κρούει, σα κηδείας πα κρούει, σα χαράντας κρούει και μίαν, όσταν εκάεν τ’ αχερών’ τη πάππο μ’…άγρεα εντώκεν!

Επιθεωρητής : Εκατόν φοράς γουρπάντς, από μεγάλο τζάκι θα είσαι εσύ;

Έλλη : Τα τζάκια ντο καπνίζ'νε, κύρ’ δεφυντή, αν εμάειρευαν…Κανείς πεινασμένος ΄κί θα έτονε… 

Ηλίας : Κύριε, εμέν τηδέν ΄κ’ ερωτάς, επουσμάνεψα ντ’ έρθα…

Επιθεωρητής : Στα ολίγον, αχμάκι, έ αχμάκι, σκέτο κουρσούμι είσαι! Με τ΄ εσάς απόψ’ αδά, εχάθεν τη στοματί’ μ’ το τάτ…

Ηλίας : Καλά ζείς, κύρ-΄πιθεωρτή! Παραδίων πα ζόρ’ κ’ έχ’ς…Όσον δι’ εμέ…Έναν χαράν και πέντε κλαίητα, απόψ’.

Επιθεωρητής : Νέπουτση, ντο έχ’ς και βαρκίεις;

Ηλίας : Νέπουτση ΄κ’ είμαι, κύριε…Νέπουτσος ένουμ’νε!

Έλλη : Μω την πίστη σ’ και το έργος! Τα πανταλόνεα ντο λαΐσκουν…Ούλ’ αγούρ' ΄κί φάθουνταν, άπα πα πα πα!

Μίμης : Εσύ κύριε κι άλλο πονετικός είσαι ας σην δεσκάλτσαν θέλω να…

Επιθεωρητής : Σκάσε Ζευζεύκη…Αξάν θα κυλίεις κάν’ναν παραστράγκαλον
Μω την πίκρη σ’! Ενενήντα εννέα κι αλλ’ έναν εκατόν, το στόμαν ατ’, τουτούτ τουτούτ…

Άννα : Και με την μανιβέλαν, κλώθεα, κύριε!

Επιθεωρητής : Τράντα δράμεα πα μακρά να είσαι, αξάν ακούς α! Τουτούτ, τουτούτ…

Μίμης : Ούτε έναν κοτέρ φουχνέρ ψωμίν κ’ ευρίεται αδαπέσ’, επείνασα! Να υπάγω κύριε εις το σπίτι μου;

Επιθεωρητής : Τετέ, λέγω σεν και φύγ’α! Αχά η πόρτα, φύγ’α! 

Μίμης : Εχαριστώ κύριε, τατού, τατού, τατού (φεύγει)

Ζήσης : Εγώ πα, κύριε, να πάω ση χαλέν; Θέλω να ζουλίζω, έναν στριφτόν τσίκαριν, να σύρω δύο νεφέσεα…

Επιθεωρητής : Τσάπαν σον φέγγον μ’ υλάεις, εσύ πα…Καθκά σ’ ωβά σ’ και χουλί’ατα…

Ζήσης : Γεφύρεα θα λαγγεύω, κι αλήορα θα φεύω, α…

Επιθεωρητής : Αν τρώς την σαπλακέαν, χίλεα βρούλας χρώματα, θα έρταν’νε σ’ ομμάτεα σ’. Νέπε, αν εκάπνισεν ατόσον πολλά, η τεπέ σ’, δέα γλύσον μανάχος το κιφάλι σ’ …(Φεύγει και ο Ζήσης) 

Έλλη : Κύριε! Κύριε! Να πάω κ’ εγώ, πίνω ολίον νερόν; Όλεν την μέραν φασούλεα ντ’ ιβόριζαμ’, εξεράθεν η γούλα μ’...

Επιθεωρητής : Να πας κορίτσι μου! Να πάς! Γκιουλέ – γκιουλέ! Αλλά πολύ νερό μη πίνεις…Γιατί το τισέκι σου…Πάντα λουλούτσι θάναι.(Γελάει).

Έλλη : Μη κολολεύς μεν, κύριε και χλί, χλί γελάς… 

Επιθεωρητής : Μα τι πάθανε και όλοι φεύγουν, κυρία Μέλη;

Δασκάλα : Εγώ, κύριε, δεν ηξεύρω…Ατόσην ώραν…Αγρόν αγοράζω…

Λόλα : Εγώ, πα…Έχ’ κι αντρίζω…Και τ’ αναγνωστήρ’ ξεφυλλίζω!

Επιθεωρητής : Άντε! Βουρ-πατλασού! Ο Θεόν, να πολυχρονιάγ' σας και με απογόνους! (Φεύγει κι Λόλα χαμογελώντας και με υποκλίσεις, στην πόρτα…)

Λόλα : Εγώ γελώ πα…Άμα πάω πα! Το βούι βούι, εσέβεμεν!

Επιθεωρητής : (Με χειρονομία) Δέα, δέα! Δέα φα, πία και τρουτσάρτσον.

Άννα : Ώι! Νασάν εκείνον που κάθεται και τα τσαρούχια τ' πορπατούν! 

Επιθεωρητής : Ντό θέλ’τς και ντ’ αγαπά σ’, πουλί’ μ’. Η ζωή κοντόν εν’…Δέα όπου σύρ’ η ψή σ’…

Άννα : Αλήθεια, να υπάγω κύριε; ( φεύγει τραγουδώντας) Αρ’ αχά, ξάν, Λά, λα Λόλα…Τα παπούτσεα μ’ δίχως σόλαν και τ’ αχούλ’-ιμ’ γυροκλώσκετεν, άμον την παρταόλαν….

Επιθεωρητής : Να υπάγεις, παιδί μου, να υπάγεις…Άμα όσταν ελέπω σεν αδέβαστεν…Γουρζουλάν ελέπω! 

Ηλίας : Κύριε…το κωδών κ’ εντώκα!

Επιθεωρητής: Βρε ούστ απ’ αδά, πορδοσκαφιδέα, δε’α χάθ’, αλήωρα

Δασκάλα: Αχ! Και τι ωραία που μείναμε, λίγο μόνοι!

Επιθεωρητής: Τα πουλία σα κοκκία κ’ εγώ σα πιτσιμπλία!

Συνεχίζεται…χαχαχα Sp Ama

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Σώγαμπρόν !


Σώγαμπρόν ! Για να στεριών’ η Χαρά τ’ εμόν, ση ακριβείας τον καιρόν, θα στέν’νω γιοφύρ’... σο Δαφνοπόταμόν! χαχαχα! 
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.


Άψιμον έχω απέσ’ ση ψη μ’ κι ας ση τεπέν καπνίζω
Ντ’ εθέλ’να νέικον παλλικάρ’, εγώ να ΄ύναικίζω
Ας έτρωε μ’ ο γουρζουλάς, ας έτρωε μεν λύκος
Εσουμαδεύτα άχαρον, πρωτού να κλίνω τ’ είκοσ’
Ν’αϊλλοί’ εμέν το σώγαμπρον, ση χώραν σπιτομένος
Σύρ’νε το γεργανόπο μου, σ’κούμαι σασουρεμένος
Όλ’ πολεμούνε ση ζωήν, για την χαράν και μόνον
Κ’ εγώ ελοξοδρόμεσ’α, ση πεθεράς τον νόμον
Απέσ’ σ’ οσπίτ’ τηδέν ΄κ’ ευτάει, πάντα έν’ απλωμέντσα
Φάζω, ποτίζ’ ατεν εγώ, την πολυχρονεμέντσαν
Άμον μουμούλ’ κοιμούμ’ εγώ κι ατέ λαγκεύ’ και σ’κούται
Εσόκεψεν το κατοθύρ’, θέλ’ κι ούλεα ν’ αφουκρούται
Όντες σύρ’ το ρωθών’ ατέ, ΄θεαρρείς μοτόρ τρομάζει
Εφτά κότεα χασίλ’ πως ψέν’, ους να κατασταλάζει
Απάν’ ση σκάλαν κάθεται, τα μαλλόπα τ’ς χτενίζει
Άμον το βούδ’ ντο στέκ’ σο κάσ’, τερεί και μουγκανίζει
Το χέρ’ ν ατ’ς σ’κών’, επίταξεν, φόρτ’σον και το γιοργάνι
Σύρον ίσα και την μαλάν, σο ζαρωτόν τουβάρι
Αναφουλτούλτ’σον το τισεάκ, ντώς α με τα κοπάλεα
Σύρον ατο και κρέμασον, σον ήλον σα τσατάλεα
Τη κάμαραν μαλέζωσον, κόπρον, κοκκίνοχώμαν
Το κουρελόπον σο μιντέρ΄, οξούκεσ’ τίναξόν α
Τα σκεύεα, τα χαλκώματα, βγάλον ας σα αμπάρεα
Να παρλαεύ’νε σο ταρέζ’, τρίψον’ με τα σαχτάρεα
-Γάρη τη μάνα σ’ πέει ατεν, να κρατεί το ξερόν’ ατ’ς
-Πολλά ψηλά επέταξεν, τσακώνω το φτερόν’ ατ’ς
Πολυβολείων βοετόν, π’ ακούγ’ ατεν τρομάζει
Εσκύλοκίφαλίασεν, τον κόσμον συνταράζει
Φουρνελο-πεθερίτσα μου, τη λογοδιαρροίας
Χωρίς λουκούμ’ ανατινάεις, όλεα τα γειτονίας
Το μουντσουρλούχ’ εσέν ιεύ’, να κλίνει το στομόπο σ’
Γης-Μαδιάμ’ μπλίκ μπλίκ φουρνέλ’, έντον αξάν’ ο τόπος
Θεαρρείς κι αστράφ’νε ση σειράν, ρεβόλεα σα αλώνεα
Ζουλίζ’ γαϊδίρεα, λάσκεται, με τ’ άσπρα πανταλόνεα
Σο χωρίον εχάλασεν, τα πέντε μαχαλάδες
Βούδεα ποι κ’ έχ’, επάρτ’εατεν, γοσέψτεν τ’ αραπάδες
Ας σα πετσία τ’ς τουμπελέκ’, ήντσαν ευτάει και κρούεια
Ση Δύσην σην Ανατολήν, ο κόσμον πως θ’ ακούει α
Άμον μαχάν’ ντο ξάφτ’ καρβών’ και σκών’ καυτόν αέραν
Αρ’ με τ’ ατέν σ’ έναν οσπίτ’, κυλίζω την ημέραν
Κι άμον πρωζύμ’ σο ζούμωτρον, ντ’ εφούσκωσεν κ’ ενήβεν
Κι άμον επίσημον φουτίν και φτου κι απόθεν ΄ξήβεν
Την γούλαν πα εγόμωσεν, έναν καράβ’ ζινίσεα
Θαρρείς και καλεσμέντσα έν’, σο γάμον, σα φωτίσεα
Και σο παστόν ζωγραφιστόν, τρικέφαλον οφίδι
Τη χούντας το πουλίν πα εχ’, απάν’ σο δαχτυλίδι
Πούτρας πολλά σα κάτσοπα τς, τα ζαρογουλιασμένα
Τα βρακοζώνεα τς σο πατσάχ’, λαστιχοζουλισμένα
Εγράφτεν και σο Σύλλογον, σην «Ένωση Κυρίων»
Ώι, τινινί-σιχτί-μινί, γιασίρ τη γιασιρίων
Πρεσμέντσα πάντ’ ασσό φαΐν, γομάτον η κοιλία
Γιοσμάνα άγουρος ατέ, θα χτίζ’ τη Ρωμανίαν
Κερέτσ’ απέσ’ ατ’ς ΄ κί αναλεί, από παντού φουχνέαν
Όθεν στρογγυλοκάθεται, έχ’ οφιδί’ φωλέαν
Άμον κοσσού ντ’ εβγών σ’ αλών και σο τσαμούρ’ γομούται
Ήντεαν να λέγω για καλόν, αμάν αποχασμούται
Ατέ ανθρώπ’ς νε τον Θεγόν, κανείναν ΄κι φογάται
Ποίος ποπάς ατσάπα σ-ιμ, ατέν ξομολογ’άτεν
Εσάρεψεν το κάρδοπο μ’, σεράντα λόγιων βρούλας
Τη θανατίων το σκοινίν, ετάεψεν ση γούλα μ’
Νέγαμος όσταν έμ’νε γω, λέει μεν να λές μεν «μάνα»
Μίαν θα λέγ’ ατο κι ατό, τ’ αχούλ’ όντες θ’ εχάν’να
Άλλο ΄κί ονοματίζ’ ατεν, το ψόπο μ’ κατακαίει
Χίλεα τρακόσεα ψέμματα κι άλλα πενήντα λέει
Τ’ αψύν τ’ οξύδ’ το σκεύος καίει , άλλο πα ΄κί χολώνω
Χέζω ντο λέει η πεθερά μ’, τον ήλο μ’ ΄κί ματώνω😀😀😀

Sp Ama: -Δε με νοιάζει, ό,τι γράφω κι αν τα παίρνουν κι ό,τι θέλουν να τα κάνουν, η ενασχόληση με την ποντιακή λαογραφία, είναι απέραντη κι ωραία!


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Το μαχάν’ και το αγμόν’…

Το μαχάν’ και το αγμόν’…
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.


Ολ’ οι μαστόρ’, οι μετεντζήδες, ετοπλάευαν’ απαδά κι απεκεί’ τ’ απομεινάρεα σιδέρτα κ’ έξαφταν’ σο μαχάν’ κ’ επεκεί’ εντούν’ναν σο αγμόν’, να ευτάγ’νε γεωργικά εργαλεία και χρήσιμα τη οσπιτί’ σκεύεα! Ολόερα, ας σο μαστορείον τη μαχανί’, πολλοί σεϊρτζήδες άρεζαν κ’ ετέρ’ναν το έργον! Μαχάν’ και μαχανά (δικαιολογία), εύμορφα λέξεις, αρχαία, μηχανή, μηχανεύομαι…
Το μαχάν για τ’ ατοίν’τς ποι ΄κ’ εξέρ’νε, έτον τη τεμερτζή (σιδηρουργού) το φυσερόν, έναν πετσίν άμον τουλούμ’, με δύο ξύλενα κοντά ραβδία απάν΄ κολλημένα, εφούσκωνες κ’ εξεφούσκωνες να εβγάλ’ τον αέραν εμπροστά ας σο καμίν’ με το καρβών’, για να βράζ’ και να πυρών’ το σίδερον, κόκκινον άμον τ’ ιχώριν ωβού (αρχαίον ιχώρ, αίμα θεού) ώσπου να ΄βγάλ’ αστράκια! Ση βράσην, κολίεται το σίδερον, λέγ’νε. Σα κεπία και σ’ ορμάνεα ολόερα, οι μετεντζήδες έβρηκαν κ’ ετάευαν, άσπρον άργιλον σο μυτίν τη μαχανί’, να μη ξάφτ’ και λύεται! Ας σον άργιλον θυμούμαι ντ’ έπλαθαμ’ κ’ έψεναμ’ εμείς πα, τα πίλας και με τ’ ατά, έπαιζαμ’ και το φιδάκι απάν’ σο χώμαν, ώσπουτα είδαμ’ ατο επεκεί’ επιτραπέζιον παιχνίδ’ κ’ επαίρ’ναμ’, δώρον, με τ’ αστεράκια τη χλωρίνης, Κλινέξ! Μαχάν, είχαν κι οι χαλαϊτσήδες ντ’ εχαλάγιωναν τα σκεύεα και τα κουτάλεα!
Το αγμόν’, έτον έναν επίπεδον σίδερον, βαρύν’ και σ’ άκραν στρογγυλόν κώνικον μυτίν κ’ εντούν’ναν απάν’ τα ξαμμένα σιδέρτα κ’ επεκεί σο νερόν, ενεζβύν’ναν, (αρχαίο, ανασβέννυμι)! Είχεν κ’ έναν τρυπίν απάν’, να στεριών’νε καλά τα σιδέρτα! Το αγμόν’ έτον καρφωμένον απάν’ σ’ έναν χοντρόν κούτσουρον και ολόερα καρφία, να κρεμάν’ ο τεμερτζής τ’ εεινού τα εργαλεία! Ση μαχανί’ το μαστορείον, εγροίκανες την αξίαν, ας σο έργον τη τεμερτζής, γιατί όλεα εταίριαζαν με τα ευλογίας τη χωρί’! Αρ’ για τ’ ατό, ύμνεσαν κ’ ετίμεσαν οι αρχαίοι τον θεόν, Ήφαιστον και καν’νάν, εργοστάσιον ’κ’ επορεί να ευτάει, όσα το χέρ’ έμορφα ευτάει! Ας τερούμ’, άμα, ντ’ εμαστόρευεν ο τεμερτζής! Εποίν’νεν τρανά καρφία, κλειδία, τρανά ψαλίδεα, μαχαίρεα, καλπετήν για τη δοντί’ το βγάλσιμον και τανάλιας, τσακούτσεα, μαλάδεας, μουντσουρλούχεα, τροχούλεα για τ’ αραπάδας, κάγγελα, σάτσεα κ’ εμπροστίας για τα δεμέσεα και τα τσορέκεα, ζευλία, (αρχαίο ζεύγλη), κερεντήν, κόσα (αρχαίο κείρω), θερισματί’ δρεπάνεα, δικέλεα, τα τσάπας (αρχαίο, δικέλλιον), μακέλεα, κασμάς (αρχαίο, μακέλλη) κωδώνεα, (αρχαίο, κώδων) για τα μωρά κουνιστά κουνία, πέταλα για τα άλογα, τοκάδες πιλέμ εποίν’ναν κ’ έλεεν είνας σο χωρίον εμουν, ο Στάθιον: - Το ζωνάρ’ έτον’ αρχοντίαν, ση χαράν ο γαμπρόν έπρεπε να φορεί ζωνάρ’. Ο Βασίλ’ς είχεν όμορφον ζωνάρ’ κι όλ’ τ’ εκεινού επαίρναν σον γάμον. Γάϊδαρον πα όποιος εζήτανεν ας σην κάτιναν, να πάει χαμαιλέτεν, έλεεν επεκεί: -- Τ΄εμόν το γαϊδίρ’ άμον το ζωνάρ’ τη Βασίλ’ έντον’νε. Εποίν’ναν και αλέτρεα και όποταν ο γεωργόν εσπέρ’νεν, κανείν’ναν κ’ αφήν’νεν να περάν’ εμπροστά ας σ’ αλέτρ’, εθάρρ’νεν πως θα εκόπουτον η ευλοΐα τη χωραφί’ και θα χάν’, τη ζαχράν, την εσοδείαν. Εποίν’νεν και γινία, με τ’ ατά εμείς, ταεμένα με σύρμαν ση γούλαν. εντούναμ’ απάν’ το κατσκάρ’ την πέτραν με τα παγωμένα χέρεα, για να ψάλουμ’ δυνατά τα Κάλαντα και όλ πα, κάτ’΄εδίν’ναν, κανείς ΄κ’ έλεεν, ατό το αγνεάρ: -Να τα πούμε; Ο τεμερτζής, εποίν’ εμας και κιλιντάρεα και με τ’ έναν χοντρόν τέλ’, εκύλιζαμ’α κ’ έτρεχαμ’, «τσέρκι» κάποιοι λέγ’να, το αρχαίον πα έν’, κρηκιλασία…Τα καλά τα ημέρας, τη Λαμπρής σον Πόντον, επέγ’ναν σον τεμερτζήν, για να δουλεύ’ και να λιμάρ’ τη πεταλί’ το καρφίν κ’ επεκεί’ να θήκ’νε απάν’ το παρότ’, να κρούγ’ν α σα σκληρά λιθάρεα κ’ εβγάλλ’ κρότον, όντες εντούν’νεν η καμπάνα…Τον Αδάμ, τον Αδάμ…Εκ’σα ότι, ατό τ’ έθιμον εποίν’ναν α, να ξυπνούν οι παλαιοί ντ’ έφυγαν ας σην ζωήν κι ατοίν πα να γιορτάζ’νε την Ανάστασην!!! Ση μαχανί’ το μαστορείον, αράευαμ’ και τα ρουλεμάνεα, για τα κουρσουμένια πίλας, αλλά να ευτάμεν και πατίνεα και τα περισσέματα σύρματα, καρουτσάκια!
Το παχσίς τη τεμερτζή, έτον’νε η παρά και τα κεσίμεα, δηλαδή επαίρ’νεν και κοκκία, λαζούδεα, κρουθάρεα, φασούλεα! Έμορφα, έμορφα…

(Αφιερώνετε, στον δημοφιλή άνθρωπο του πολιτισμού, τον Μετενλή, τον δικό μας άνθρωπο, Νίκο Ξανθόπουλο)
Sp Ama


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Αροθυμίγ’α...

Αροθυμίγ’α...


Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

Ψηλά ραχιά και πράσινα, φιλώ και χαιρετώ σας
Τ’ οσπίτ’ εσείς χουλένετεν και χάρην εχρωστώ σας

Εσέβ’α σα απάτητα, όθεν γεννούν τ’ αγρίμεα
Κούκος λαλεί, λαλώ κ’ εγώ, «τσ’ Ευδίας» τα τσαλίμεα

Εκαλοκάτσα ση σερίν, σ’ oμάλ’ κουρίν εκνέστ’α
Ολίγον θ’ αναπάουμεν, νασάν εμέν ’κ΄ εζέχτ’α

Τη Πέμπτη μέραν βλόεσεν, θεός το καθησίον
Άμα το άπλωμαν τ’ εμόν, πως εν’ κι άλλο καλλίον

Τερώ τα μέρμυγκας πως πάν’, ση ρίζαν τη οξέας
Πως τοπλαεύν’ε το φαΐν, παν’ κ’ έρταν σα φωλέας

-Που πας αφέντη μ’ μέρμηγκα, φουριόζος φορτωμένος;
-Φαΐν παμ’ για τον χειμωγκόν, κανείς μ’ εν’ πεινασμένος

Γαρσί΄ μ’ πα στέκ’ είνας αβτζής, με το τυφέκ’ σ’ ωμία τ’
Μολύβ’, καψόλ, παρότ’, βοά, εκόπεν η λαλία μ’

Είναν περδίκαν πλουμιστήν, σουμαδεύ’ με μανίαν
Τα πουλόπα τ’ς, ν’ αϊλλοί΄, ν’ αϊλλοί΄, θα σύρ’νε ορφανίαν

Τινάεν σον αέραν, ρουζ’, σουμά τ’ εβγών’ η ψη ατ’ς
Το ταίρ’ν ατ’ς θ’ αραεύ’ εατεν, τσι θα φαζ’ τα πουλία τ’ς

Τη ορφανίας συμφορά, σ’ αγλώσσωτα πουλόπα
Επέμ’ναν αναχάπαρα, αφώλετα τα ψόπα

Πουλόπο μ’ ολιγόζωον, παρχαρολαλημένον
Κανείς ΄κί ξέρ’ ντο ΄ίνεται, ση μοίρας το γραμμένον

Ο κόσμον μαύρος κι άδικος , τ’ άγρα όλεα σκοτούνταν
Τοι ορφανίων το κισμέτ’, πόνεα ντο ΄κί λαρούνταν

-Ό,τι σκωτώνεις νε αβτζή, πασκίμ χαρίεις α ο Χτίστης;
Φουρκίγ’α κ’ εφτυλάκισα, μω τ’ έργος και την πίστης

Τ’ ορμάνεα εντιβόεσαν, με τ’ άγρεα μ’ τη λαλία μ’
Τα καραγάτσεα έτριξαν, θα βγών’νω ας σα πετσία μ’

Χρόνος εμπαίν’, χρόνος εβγαίν’ κι όλεα πως αναλάζ’νε
Κι άμον κοσσάρα σ’ αξινάρ’, ο εις τον άλλον σπάζ’νε

Σο δασωμένον το ραχίν, ο νους αροθυμίεν
Τον Πόντον τον ανάσπαλτον, τον Πόντον ντ’ ορφανίεν

Πατρίδα μ’ τ’ ορμανόπα σου, με τα ποταμοάκρεα
Ποίον να λες, ποίον να κλαις, αμάν γομούσαι δάκρεα

Τα αίματα ντο έτρεξαν, απέσ’ άγρα τ’ ορμάνεα
Κυλίγαν’ και επότσαν’νε, τη θάλασσαν τη Μαύρεν

Βαθέα ρίζας και τρανά, σον Πόντον ξεριζώθαν
Χαλάσματα, καψίματα, ταφόπα βεβηλώθαν

Ξεριζωμέν’ αδά κ΄εκεί, μωρά βασανισμένα
Πάπον προς πάπον κράτεσαν, κειμήλεα ματωμένα

Δώρον αντίχαρον χαράς, εφέκαν την αντρείαν
Τη Ηλ’ αχτίναν τ’ έμορφον, είδεν την αδικίαν

Τα δέντρα μαυροφόρεσαν, άλλο κι καλατζεύ’νε
Ατόσα χρόνεα δαίβανε, την ρίζαν αραεύ’νε

Κάτ’ έπαθαμ’, Σουμέλα μου, χάθεν η πίστ’ κι εγάπη
Εμορφον λέγ’νε το κακόν την ώραν κλώθ’ φαρμάκι

Κάτ’ έπαθαμ’ χαμαίμηλον γελούμ’ χωρίς αιτίαν
Επρόδωσε μας η παρά, ώμνυσμαν αδικίαν

Κάτ’ `επαθαμ’, Ακρίτα μου, τον κόσμον ΄ποίκαν μάγια
Ματωβαμένον έν’ η γής, λάβαρα καταμάγια

Κάτ’ έπαθαμ’, νε Μάραντε, ο νόμον γους ντωγμένον
Τα βογγετά αμέτρητα, τάμαν αρωστημένον

Κάτ’ έπαθα ρίζαμ’, Κωστή, με τ’ εμέν καλατζεύω
Θολόν αχούλ’ μεθυματί’, τ’ «Αναστορώ» χορεύω

Καραγατσί’ είχαμ’ δύναμην κι αντίλαλον σ’ αστέρεα
Σα χέρεα μου εκράτ’ν αμεν, λουλούδεα αντί μαχαίρεα

Κι άλλο καλλίον ΄ζήναμεν, ση πάτριδας τα χρόνεα
Πουλόπα ξάϊ κ’ ετρόμαζαν, εκόνεβαν ζυγόνεα

Ούλ’ εθαρρείς έναν έμ’νες, ευσπλαχνικόν το γαίμαν
Κανείς τα «θεία» ΄κ’ έβριζεν, φογούσαν κι ας σο ψέμαν

Τα χελιδόνεα κλώσκουνταν, εμείς πάμεν και πάμεν
Ο κόσμον τσίπ’ εφτώχυν’νεν, το νόημαν εχάθεν

Θεέ μ’ πουλόπ’ ανέστησον κι όχι την ανθρωπότην
Τ’ αχάντεα όντες λουλουδούν’, ποίσον καινούργιον νιότην

Sp Ama

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Με τη αράχνης το πανίν και το πόστ τη αιιδί’…

Με τη αράχνης το πανίν και το πόστ τη αιιδί’…
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.
Πως λέγ’ν ατο ελλενικά, ένουμ’ν απόψ’ κομμάτεα
Στίχους ν’ ευτάγω ιατρικά, εκόρωσα τ’ ομμάτεα μ’

Τα γιατροσόφεα μ’ είν’ πολλά κι όλεα είν’ με βοτάνεα
Ο Ιπποκράτης τη Ματέν, σωρεύ’ ας σα ορμάνεα

Τη προγατί’, τη αιιδί’, το πόστ’ φρεσκογδαρμένον
Χουλέν’ χουλέν να θήκ’σ ατο, σο χέρ’ το τοχτωμένον

Ο πόνον ας σην ύπαρην, αν κρούει και σην κοιλία σ’
Να κείσαι ανάσκελα και θέκ’ς, λαλάτσεα κρύα κρύα

Κοιλία σ’ αν πονεί’ πολλά, βράσον νερόν με μέλι
Γαλεάχουλεαν θα πίντσ’ατο κι αμάν ισεάζ’ τ’ ιντέρι

Τ’ αράχνης το πανίν να βάλ’τς, σο χέρ’ το ματωμένον
Το γαίμαν άμαν σταματά, τ’ αραχνοκεντεμένον

Κρομμύδ’ με τ’ άλας και τ’ ελάδ’, χούλεσον σ’ έναν σκεύος
Θέκον’ ατο σο χερόπο σ’, σο τοχτωμένον μέρος

Σο τσίλτεμαν ζορίεσαι, γάραμ’σον βράσον πί’α
Κ’ ίλλεαμ’ και τα χουλάμπια, τη λαζουδί’ μαλλία

Ήντσεαν τη νύχταν σο κρεβάτ’, τσιλτεύ’ και ΄κί νοΐζεα
Δος πουρπουλεάντσεα λαγουδί’, με το νερόν να πίν’εα

Το χέρι σ’ όντες σκίεται, πονεί τ’ αφωρισμένον
Για θέκον τ’ αλατί’ γατράμ’, για το τιτίν κομμένον

Κι άν κρούς σ’ ομμάτ’ ολόερα, βράσον έναν ωβόπον
Έπαρ’ τ’ ασπράδ’ και σάρεψον, σο μαυρισμένον τόπον

Σο Μάρτ’ το ασπροκόκκινον, ο ήλον ΄κί μαυρύν’νει
Τύλτ’σον σ’ έναν το χερόπο σ’, το ζουλιχτόν ραφίδι

Τα δεάκρεα ας σα κλέματα, τα φρεσκοκλαδεμένα
Θέκον απάν’ σ’ ομμάτοπα σ’, όντες είν’ πονεμένα

Όλ’ εατά ΄νασπάλλ’ατα, ρακήν όντες θα πίν’νω
Τ’ ομμάτεα μ’ κι αν ετόχτωσαν, εγώ δεάκρεα ΄κί κ’χύνω

Άλλ’ παίζ’νε την ζουρνάν ατουν, τρώγ’νε, πίν’νε, χορεύν’νε
Κι άλλ’ κλαίγ’νε και φτουλίουνταν, σασεύ’νε κι απομέν’νε


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Το...Σύρσιμον τη νύφεας

Το...Σύρσιμον τη νύφεας


Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

Το κλέψιμον! Ατό σοχούγια ΄κ’ ’ίνουσουν, οι παιδάντ’ σα 16 να ΄υναικίζ’νε και τα κορ’τζόπα, σα 14 να αντρίζ’νε. Ο γονέας άμα, πάντα με τον φόβον, γιαμ σύρ’νε την θεγατέραν ατ’! Ο νέον, τζεαχεάλτ’ς, η σεβντά τρανόν, με τοι φίλτ΄ς ν ατ, έστεναν μαεστρίαν τ’ έργον, πως θα κομπών’νε το κορ’τζόπον! Γαρηδίων πιλέμ λώματα εφόρ’ναν και καραούλ πα έστεναν σα χωραφάκρεα ολόερα, άμποτε πάει σην κάμασην! Κι απ’ υστερ’νά τη δουλείας; « Έπαιζαν εναξάι τα μούστας, εκράτ’ναν χολήν, κι όντες η κόρ’ εκάτ’σεν κά, όλ’ ίευαν» Άμα, στα, στα, σε κάποια χωρία, ας ση γαμπρού μερέαν ΄κ’ εθέλ’ναν ατεν σ’ οσπίτ’ κι όσταν επαίγ’ναν σην εγκλεσίαν, ατέ επαίρ’νεν τα λώματα τς κ’ επέγ’νεν σ’ οσπίτ’ ν ατουν κ’ εκάθουτουν σ’ έναν γωνίαν, σ’ έναν κεοσεάν, απ’ εκεί ΄κ’ ελατάριζεν, μέχρι να έλεγαν ατεν: Θέλωμε σεν…
Τα χωρισμοχάρτεα, αραιά, που και που και ν’ αϊλλοί’ σ’ ατόν ντο είχεν το καπαγεάτ’! Με τα φουρνόξυλα, τα καταμάγιας, άμον λάβαρα, παρέλασην εποίν’ναν οι χωρέτ’, ολόερα σ’ οσπίτ’, ΄ίνουσουν ρεζίλ’, σ’ ομμάτεα τη χωρί’!!!

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Η Χαβουσαντεία…

Η Χαβουσαντεία…

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

Με τ’ υλιστόν και βούτορον, εγώ ΄κί θα χορτάζω
Αφού η σεβντά πουλίεται, ας πάω αγοράζω

Ανάμεσα σα έμορφα, την ψη μ’ εγώ ας χάνω
Ας όλιον το καλίον εν’, σικίμ’ κι αν αποθάνω

Ο πετεινόν κρούει το φτερόν, ΄ξήβεν περιοδείαν
Ένα δεάρ’ φίλεμαν θα παίρ’, ας σην χαβουσιαντείαν

Τα σαλτανάτεα π’ αγαπά, κάθαν βράδον φουρτζίζει
Ση απαντήν και τη σεβντάς, τα παραάς τσανίζει

Σο «Μαύρον γάτον», έμπαισα, τ’ ομμάτεα μ’ γορδουλώνω
Τερώ αδά, τερώ ακεί, τη γούλα μ’ πα ζαρώνω

Την καμέλαν ερώτεσαν, η γούλας ζαρωτόν έν’
Μέρ’ κάν’ναν ίσιον έχω γω, η ράχια μ’ πα λιφτόν έν’

Έρθεν το χτήνον ση βοσκήν, παρχάτ΄ς κρατεί η μάνα
Ακόμαν ΄κ' εγιαρλάσεψα, θ' εβγάλ’ν εμεν το γάλαν

Άμον χαψία ντο στιβάεις, απέσ’ σα τενεκέδας
Κορ’τζόπα εικοσάχρονα, φιλίουν σα περτέδας

Γκέλ γκιουζελί μ’, σεακεάρ’ ελμά, μαλαματοζινίσα
Έλα σουμά μ’ κάθ’κα σο γιάν’, τέαμον νισαλίσα

-Ήρθες σ’ εμέ με όρεξη, κοντά μου για ν’ «αράξεις»
-Αν δε κεράσεις τίποτα, δε προχωράμ’ σε πράξεις

Εσύ κέρασμαν ντ’ αραεύ’ς, ας είναν παντρεμένον
Κά’θκα σ’ ωβά σ’ χουλί’ατα, γεράν έχω ανοιγμένον

Κ’ έρχουμ’ πουλί μ’ σο κέρασμαν ΄κ’ έρθα να γονουσεύω
Απόψ’ εγώ ερέτσωσα και εύκαιρος ΄κί φεύω

Το κέρασμαν ανάσπαλον, τρανόν έχουμεν κρίσην
Σο χρέος ΄πατουρεύταμεν, γάμεσ’ εμας η δύση

Ασσό κεράεις κι απυστερ’νά, αλλού πάγ’νε συρίζ’νε
Τη άγουρονος το μουράτ’, σο πίτς φυτίλ’ κρεμίζ’νε

Κόκκινον πορφυρόν κραγιόν, στραβό πασαλισμέντσα
Σακουλεμένον το σπαλέρ’ και στενοβρακωμέντσα

Άνιφτος και κατάνιφτος, ψιψίκα μυρωμέντσα
Αν ΄κι ιδρών’ ο κώλος-ις, ψωμίν ΄κ’ εβγάλτ’ς καϋμέντσα

-Έχω τρία κουτσούβελα, τη γαλατί΄ αιθέρας
-Άντρας σ-ιμ εχρωστά πολλά κ’ εγέντονε αέρας

Πουλί μ’ κ’ εσέναν συμπονώ, μ’ ευτάς μ’ αδά και κλαίω
Τ’ εμά τα τέρτεα είν’ πολλά ΄κί θέλω ΄γω να λέω

Κορ’τζόπα εικοσάχρονα, έρθαν σουμά μ’, σο γιάν’ιμ’
Επέραν μύραν κ’ έτρεξαν, να τρώγ’νε από πάν’ ιμ’

Κορτ’ζόπα αδύναμα μικρά, άσπρα κι αλατζαλία
Απόψ’ όλεα κεράζ’ατα, θ’ εφτάγω ανθρωπίαν

Πόμπας πιοτά εκύλ’τσα ξάν’ κ’ έναν πα ΄κί μονάζω
Συντρομάζ’νε τα γόνατα μ’ και πικραναστενάζω

Τ’ ωτία μ’ κρεμαμένα είν’, άμον πόρτας χαλκάδας
Ερχίνεσεν τσατσοφωτίζ’, ση γάρην μαχανάδας

Ν’ αϊλλοί ' εμέν τον αβανάχ’, ντ’ έρθα σα μαϊσσάδας
Την τσόπεα μ’ επελάφρυναν, ενίφταν τα παράδας

Μη κλαις κιφάλι μ’ ντ’ έπαθες, κλάψον ντο θα παθάνεις
Θα χτουπανίεις σεν η γαρή σ’, θα μελανών’ τ’ απάνι σ’

Ενούντσα, επενούντ'σα ξάν’, ο ποντοπλανεμένον
Το πανταλόν’ ιμ’ το καλόν, εύκαιρον τινιαγμένον

Τα γιουλτουρούμεα ο ουρανόν, απάν’ ιμ αν κρεμίσει
Τ’ αποψεζ’νόν το άψιμον κι άλλο πολλά βρουλίσει

Αχά, και ντο εθέλ’ν’ αδά, η κάλη μ’ αναμένει
Ο σκύλον με το ύλαγμαν, μανάχος θ’ απομένει

Που θα εβγαίνει τ’ όνομα σ’, καλίον ΄βγαίν’ ο κώλος
Ση γειτονίαν αύριον, θα ΄ίνεται ξαν’ «ντόρος»

Πόσα φοράς ενούντσα γω και είπα γω εμέναν
Κάθ’κα σο κώλος και μη πας σα κόρ’τζοπα τα ξένα

Ση πόρταν λάχ’ κ’ έχ’ η γαρή, αποπέσ' τα ανοιγάρεα
Μ’ αοίκα πίσκα πράματα, χαλάουν τα ζευγάρεα

Ό,τι κι αν λές για μαχανάν, τ’ αφ’κά της κομπονίζεις
Κι αν θ’ αλευρούται ο πεντικόν, η κάτα ξάν’ νοΐζει

Ξημέρωσεν, αλήωρα κ’ εντώκα ΄γω την πόρταν
-Άνοιξον, γάρη, άνοιξον, και ντ’ έπαθα ερώτα

-Τσι είσαι, εσύ, νε σκύλ’ υίε, αμέ χαθ’ μαγαρίαν
-Είμαι τη μεσονύχτ’ ο υιόν κ’ έχασα την στρατίαν

Sp Ama…Συνεχίζεται,,,χαχαχαα


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Τη φέγγονος σημάδεα, είναι τ’ εμά τα δεάκρεα…

Τη φέγγονος σημάδεα, είναι τ’ εμά τα δεάκρεα…





Ο Φέγγον κ’ Ήλον έσαν’ νε, αδέλφεα αγάπημένα, 
εσέβαν τ’ άστρα ανάμεσα, πιάσταν’νέ σα χέρεα! 

Ο Ήλον ο αυτίχολος, ΄παίρεν την καταμάγιαν, 
τον φέγγον ΄ντώκεν, ΄μάτωσεν κ’ επέμ’ναν τα σημάδεα! 

Τα λίβεα ΄σ’κώθαν’ απ’ ακεί’, βρεχία ΄κί βαστάζ’νε, 
κ’χύν’νε τ’ εμά τα δεάκροπα κι απάν’ σ’ ηήν σταλάζ’νε! 

Ποτάμ’ θολόν το όρωμαν, το βίωμα μ’ μικρόν εν’, 
το φως έρθεν σο σκαλοπάτ’, ο φόβο μ’ μυστικόν έν’…
Sp Ama



ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Ση γεαϊλεάν! (Τη γη που παίρνει ο ήλιος, το παρχάρι, σ’ άλλα μέρη)

Ση γεαϊλεάν! (Τη γη που παίρνει ο ήλιος, το παρχάρι, σ’ άλλα μέρη)
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

Το βίον όλον εβγάλ’ν αμεν ση γεαϊλεάν. Εποίν’ναμε μαντζίραν, εδουρβάνιζαμε, εποίν’ναμεν τα τάνεα, τυρία. Ας ση χτηνί’ το γουρσάχ εποίν’ναμε μαγιάν, εκόλιζαμε σο δίλαβον, εσακουλίαζαμ’α κ’ έστεκεν έναν ημέραν, επεκεί έκοφταμ’ α φελία κ’ εχουλίαναμ’α σο τηγάν’, εζούμωναμ α καλά σο σισκεάτς κ’ εθέκ’ναμ’α σο κουτίν. Το πρόσωπον ΄ίνουσουν άμον κασέρ’. Αγούρ’ ση γεαϊλεάν κ’ έσανε, εποίν’ναν δουλείας σο χωρίον, μαναχόν τσοπάν’, Κούρτ’, ελάσκουταν εκέσ’.
Τη Χαπάντονος ο Κούρτ’ τσοπάνον, π’ έλεγαν ατον Πούρο, έναν βράδον ένοιξεν το καλύβ’ τη Ταχμαζίνας και γάλεα - γάλεα επίασεν και σύρ’ το ποδάρ’ν ατ’ς, ατέ εγνέφ’σεν κ’ ετσάΐξεν γαΐμεα. Εσέβεν απέσ’ τη Χαμπάντων η Χριστίνα, η σχωρεμέντσα η κουμπάρτσα μ’ κ’ επεκεί κι άλλ’ γαρήδες. Με τα γαζούχεα, εποίκαν ατον πόστ σο ξύλον.
Εείνο έτον, τσοπάν’ άλλ’ ση γεαϊλεάν ΄κ’ εφάνθαν’. Παστρικός και φοβερός κόσμος…
Όταν εγόμωνεν 15 Αυγουστί’, εφόρτωναμε σ’ έναν την αραπάν το βίον, βουτούρτα σα κοβλάκια κι απάν’ έστρωναμ’ τη αϊιδί’ το πόστ, εκράτ’ν ενα σερίν, σην άλλ’ την αραπάν’, εφόρτωναμ’ τα κρεβάτεα, τα ξύλα και τ’ έναν και τ’ άλλο. Αΐκα χάλεα και χαψία με κιφάλεα!

Κερεκή τη Τζαμούς γενν. 1890 Καρακούρτ-Κάρς

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Σον χορόν επαραδόθ’α, ατός πάει μεν σα βήματα μ’!

Σον χορόν επαραδόθ’α, ατός πάει μεν σα βήματα μ’!

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.
Εγώ όντες έμπαινα σο χορόν, ο χορόν αμάν εκέρδιζ’εμεν! Ας ση χαρά μ’ το πολλά, εθεαρρείς και μεθυσμένος έμ’νε, επέταΝ’να! ΄Κ’ εξέρ’να ντο εποίν’να! Πολλοί εμέν έλεγαν, ατά εσύ πως εγροικάς κ’ ευτάς ατα; Κ’ εγώ έλεγα, σέγκιταμ εξέρω, σον χορόν επαραδόθ’α, ατός πάει μεν σα βήματα μ’, ατός δείχ’μεν την στράταν κι ατός ήντεαν θέλ’ ευτάει μεν! Τη τραβωδί’ ο σκοπόν απ’ υσερ’νά ντ’ έστεκεν κ’ εντάμαν ο χορόν, ήθελαν να δειξίζ’ατ’ς, αλλά εγώ, εμέν καλά καλά κ’ εγροίκαν’να, ντ’ εποί’να και πώς να δείχ’ατ’ς; Πρωτοχορευτής στον Ποντιακό σύλλογο του χωριού, ο Πάνος, το 1961 πήρε το πρώτο βραβείο, στο πανελλήνιο φεστιβάλ ελληνικών χορών.
Η συνέχιση των χορών και των μουσικών παραδόσεων αποτελούν ιερή υποθήκη των πατεράδων τους, που ξεριζώθηκαν από τον Πόντο με τη λύρα στο χέρι και το τραγούδι στο στόμα. Ο γιος του Νίκος, η κόρη του Δέσποινα και τα εγγόνια του, Πάνος και Πάνος και Χρήστος και ο δισέγγονος του, Νίκος, συνεχίζουν κι αυτοί το τραγούδι, τον χορό και το παίξιμο των παραδοσιακών οργάνων, λύρα, γαβάλ, κλαρίνο…

Ξεριζομέν’ αδά κι ακεί, μωρά βασανισμένα, πάππον προς πάππον κράτεσαν, κειμήλεα ματωμένα...

Πάνος Γεωργιάδης, Αργυρούπολη Δράμας, 1934

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Τα κάτας εξενίτεψαν…

Τα κάτας εξενίτεψαν…

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

Νύχταν ημέραν πολεμώ κι άμον τον σκύλον τρέχω
Ντο είδα και ντο επέρασα κι ακόμαν ντο θα ελέπω

Όλεν τον βίο μ’ έφαγαν, άλλο τιδέν ΄κ’ επέμ’νεν
Τα κάτας εξενίτεψαν κι πεντικοί χορεύν’νε! 

Νασάν εμέν και το λαό μ’, τον πολλά πικραμένον
Θωρεί’ το μήλον κόκκινον κι απέσ’ εν σαπεμένον

Το πασαπόρτ’ιμ έτοιμον, τα ναύλα μ’ πα δοσμένα
Σα ξένα σ’ ανεγνώριμα, φεύω, ’περφανεμένα! 

Τ’ εμέτερον η γενεά, ΄πλάστεν για ξενιτείαν
Ους να λες δόξα σοι ο Θεός, πρόφτασον Παναΐα

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Προσονείδ’…

Προσονείδ’…

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.


Σον Πόντον ’κ’ έβριζαν καμίαν τα Θεία, άμα, ο εις τον άλλον, εκόλιζεν προσονείδεα κι όντες εγούζευαν κ’ εφούμιζαν, αρ με τ’ ατά, αποχολεάσκουσαν…
«Ωι! αναθεμά σε, Πορτολόζ, Τσινίκα, Τράτσο, Τσουντσουρούκ, Λιφτέ, Καραπέτσο, Τρακάτσο, Κεβεζέα…» Και ποίος ΄κ’ είχεν ατότες προσονείδ’ (παρατσούκλι); Έλεγαν κι άλλα, έναν τη σειρίν… 

Αβανάκ’ς, Αχμάκ’ς, Βιντέας, Γανταρίνα, Γορδίλτ’ς, Καζανοκέφαλε, Κακανίτσο, Καρσανάς, Καταμάγια, Καχλέας, Κιαλίτσος, Κιοπέκ’, Κιόρτ’ς, Κλαστέας, Κοπρομούμουλον, Κουντσογούλ’, Κούρτο, Κουτούζος, Λογκούρτ’ς, Λοπούτ, Μαλεζά, Μανέα, Μότζον, Νερεξία, Πέλελες, Περεκεντές, Πορδαλάς, Πούμπουρον, Σαχτάρτ’ς, Σεφτελε, Πελτέκ’ς, Τάλασον, Τεβεκέλη, Τεπεκιόης, Τζαγάνα, Τζάντζαρε, Τοπάλτ’ς, Τριγωνοκέφαλε, Τσαπράζ’, Τσαχούρτ’ς, Τσιλόπιστον, Τσιράχαντον, Τσιχτσιράνον, Τσουρούκ’ς, Φουτέας! Τοπούζ', Τριγωνοκέφαλον, Καζανοκέφαλον, Τιτίζης, Τανκαλάκ’ς, Μιξεας, Κατακεφαλος, Σέφτελος…

Τα μωρά πα, όντες εθύμωναν, έλεγαν: «Άλλο δε α περάσεις από την αυλή μας. Άλλο δε σε μιλάω, άλλο δεν σε δίνω τίποτα...»

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Κρητικά - Ποντιακά , ίδιος ύμνος!

Κρητικά - Ποντιακά , ίδιος ύμνος! 


Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.
Κρήτες και Πόντιοι, ίδιος ύμνος, συγγενικές σκέψεις και πόθοι και τραγούδια, με θείο δώρο, του Μουσηγέτη Απόλλωνα, την λύρα!
Λυράρηδες και λαουτιέρηδες, με τα τραγούδια τους, σαγηνεύουν την ψυχή και ανασταίνουν ομορφιές του παρελθόντος, ακόμα κι από την ομορφιά του Ομηρικού μύθου, γιατί η Μνήμη, η Μνημοσύνη, η μάνα των Μουσών για τους αρχαίους, θύμιζε την χαρά και τον πόνο του παρελθόντος.
Τραγουδούν την λεβεντιά, την χαρά και την λύπη, τους καημούς της ξενιτιάς, την πίστη στην πατρίδα, τον έρωτα της ζωής και την πανέμορφη φύση, που την εκφράζουν με πεντακάθαρες εικόνες.

Ο ήλιος οντέ πρωτοβγεί, ντρέπεται να προβάλει
Γιατί τόνε θαμπώνουνε τ’ αγγελικά σου κάλλη

*Τ’ αρνί’ μ’ απάν΄ και σον παρχάρ’ χαμαίμηλον σωρεύει
Ο ήλον όντες είδεν’ α, ΄κί θέλ’ να βασιλεύει

Εκειά που χύνουν το γυαλί και βγάνει το κρουστάλλι
Εκειά να ζγουραφίσανε, τ’ αγγελικά σου κάλλη

*Εκείνα τα πετούμενα, τ’ ουρανού τα πουλόπα
Εκείνα εζωγράφ’σανε, τ’ ομματί’ σ’ τα πλουμόπα

Ο γάμος γίνεται χαρά! Σε γιορτές και παρέες, απλοί άνθρωποι ξεφεύγουν από τις σκοτούρες της καθημερινής ζωής, με τις γλήγορες τοξαριές της λύρας και με χορό και με τραγούδι. Με την ζωντάνια τους και τις τρεμουλιαστές κινήσεις τους, Κρήτες και Πόντιοι, ενώνουν, χέρια καημούς και όνειρα και λάμπει το ελεύθερο της ψυχής και πάλλετε το σώμα κι η καρδιά και το πνεύμα, δεμένα κυκλικά, με λύρα!

Ίντα το θέλ’ η μάνα σου τη νύχτα το λυχνάρι
Απού ΄χει μες στο σπίτι τζης τον ήλιο το φεγγάρι

*Εσέν που έχ’ τη σκύλ’ ο γυιόν ντο θ’ ευτάει και το γάζι
Ας θήκ’ς απέσ’ σο μεσοχάμ’ κι κόσμος ας φωτάζει

Οντό σ’ εγέννα η μάνα σου χρυσά ΄σαν τα σκαμνιά τζης
Και σ’ έκαμε ομορφότερη απ’ όλα τα παιδιά ντζης

*Εσέν’ π’ εποίκεν η μάνα χρυσόν εν’ η κοιλία τς
Κ’ εποίκε σε παντέμορφον ας ούλα τα παιδία τ’ς

Και στην κρίσιμη ώρα, με τη λύρα στο χέρι και το τραγούδι στο στόμα, συνταράζεται η συναισθηματική τους ψυχή απέναντι στον παγωμένο χάρο κι εκδηλώνεται με τραγωδίας, που περιέχουν πολλές ευχές και χρήσιμες συμβουλές.

Θέλω στον τάφο μου χορό, με δυνατό λυράρη
Να νιώσει ο χάρος ένοχος, που ήρθε να με πάρει!

*Και με το κεμεντζόπο μου, σον Αδ’ θα κατηβαίνω
Εκεί παραπονέματα, έναν βράδον ΄κί μένω

Τση μαύρης γης χρωστώ κορμί και ΄νους παπά παράδες
Και μιας μικρής μελαχρινής, κάμποσες μαντινάδες

*Τον ουρανόν χρωστώ την ψή μ’, τον Αδην το κορμόπον
Κ’ εσέν κορτσόπον ντ’ εχρωστώ και τυραννίεις το ψόπο μ’
Sp Ama



ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Η μακρέσσα η γαϊδάρα…

Η μακρέσσα η γαϊδάρα…
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.
Μικροί τρανοί, σχολείον έπαιζαν κι ολόερα πα, πολλοί σεϊρτζήδες, εγλενεύκουσαν, εγέλαναν! Απ’ αρχής εβάλ’ναν ποδάρ, ποίον ομάδα θα κάθεται, κά! Είνας πα, ντ’ έλεγαν, «Μάνα», ετικλεεύκουσουν τίκια σο τουβάρ’ και αναμείνεν τον πρώτον, ας σην ομάδαν ντ’ έχασεν, σκυφτά ας σα μέσα τ’ να αγκαλεάζ’εατον κι απ’ οπίσ’ ας σ’ ατόν, οι άλλ’ πα ση σειράν, σκυφτά και τα κιφάλεα απέσ’! Είνας, είνας οι άλλ’, οι νικητές, με την φόραν ελάγκευαν ση ράχιαν ατουν κι μάνα έλεεν : -Τσανταλίνα, Μανταλίνα και σον κώλος η σωλήνα, πόσα είν’ ατα; Ο πρώτον, ο «σκυφτούλης», αν εύρηκεν πόσα δάχτυλα έσκων’νεν ψηλά η μάνα, ατότες έχαν’ναν οι άλλ' κ’ εκάθουσαν κά’, αν όχι, αξάν’, τη…καλκεματί’…
Ωρεάσον ανασπάλω, οι νικητές έχαναν, αν κάποιος ας σην ομάδαν ατουν, ακούμπανεν το ποδάρ’ν ατ’, σην ηήν! Σο τέλος την νύφεαν επλέρωνεν πάντα…η «Μάνα», ας σα πολλά τα χαζατρίας ατ’ς! Και κάλκεμαν» ση ράχιαν και λάχτας και «μούστας κι ανάποδα σιλεάδας» και ντώσιμον με το γαϊσ’ και ουρνέματα με λαλίαν ζου! Γκαααααααα! Και τα γέλτα, πόλικαααα…

Η φωτογραφία από το Γυμνάσιο Δράμας!


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Γιοχ, γκιουζέλ, γκέλ, γκέλ !

Γιοχ, γκιουζέλ, γκέλ, γκέλ ! 


Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.
Γουρπάν’ ση ψή σ’, καλόν κορίτσ’ και πως θα έρχεσεν σ’ αντάμωμαν; Πασάς ΄κ’ είμαι, ούτε κι αφέντας, ούτε και γοματοκουταλάτες! Είνας λέβεντόερος ασκετής, είνας χερίφ’ς παντέφτεχος, τσαγκαλοκρεμαμένος! 
Μακρύν μυτήν, φαρδύν κατσήν, ποδάρεα άμον ζυγόνεα! Τ’ αχούλ’ πα, εναξά αβανακωτόν, σ’ ωτί μ’ σο ζεβρόν σουμά, βοά! 
Σο δεξόν τ’ ομμάτ’, έβγαλα κρουθάρ’! Τα δόντεα μ’ πα, απ’ άκρας, χλατς χλατς, ρουζ’νε! 
Τσαπουτεμένα λώματα, καμίσ’, τενταλλαπάν γιαχάδες, φουλτούρ-φουλτούρ ο άνεμον δεάν’ από απέσ’! 
Η οτά μ’, σ’ άκραν τη χωρί’, ακράνοιχτον γερίν, κερπίτσια σοχρεμένον! Τα κιρέτσεα εκρεμίαν, τουβάρεα ασουάεφτα, πουλίων κρυφτερίτσας! Με τα φτερία τσουπώνω τα τρυπία! Τρανόν ταλγάν! Όλεα, σο στέρνο μ’, κάθουν’! 
Χρόνον, άμον κουβάρ' κυλίεται, άμα, ημέρα μ’ με τα πόνεα, εύκολα ΄κί δεάν'. Το καγάν’ πα, ΄κί κόφτ’, κόρκον, τα κιντέας ολόερα ετράνυν’ναν, άμον τα μαλλία μ’, καφούλεα, σγουρά κι άμον μαρούλεα, σο σκαφίδ’, κατενίζω το κιφάλι μ’! 
Σο ταρέζ’, παλαλωτά οπερ’σινά ραγούγια, αποθέρ’τσαν την πίστεα μ’, άμα, ν' αϊλλοί εκείνον πη ΄κ' επορεί να πίν’ κι ας σα πετσία τ’ σύρ’! Σην ταβάν’ τα τσίρεα εστύπωσαν! Τα κρομμύδεα, έφαγαν τα λακότεα… Το ντουρβάν’ και το μουντσουρλούχ’ τη Σουμαδίας, σο μεσοδόκ’! Ατέ πα ποζίκα ΄κί γεννά, γάλαν πα ΄κί κατηβάζ’! Εδέκ’ ατεν κι αγιασμόν, έσβυσα σο γινίν καρβώνεα για τ’ ομμάτ’, αμά γιοχ, σο πουγάν’ κ’ έρται! 
Τη Αερ’ τη καβαλέρ’ εικόναν, γιάν γιανά, σο καρφίν καρφωμένον, άμα θυμίαμαν καμίαν ΄κ’ εδώκα!
Το χαλκοπούλ’ ση φουφούν, εύκαιρον και νε πα, εγάνωσα! Έναν πεσκίρ, κούπα σκεπάζω τ’ υλιστόν, ας σα πολλά τσορτάνεα, ΄ματώθαν’ τα γριντζίλεα μ’
Η γειτόντσα μ’ έν! Αφήνω σεν! Μουμούλ’ κατενόπλαστον, ήμαρτα, κάθαν ημέραν, τσαΐζ’, βαρκίζ’ και χλιμιντρίζ’, οξουκέσ’ το μιντέρ' κρατεί! Έξεργος ποι δουλεύ...τα παράδας ίνταν οφίδεα και φορθάκας! Ας σα πετσία τς τουμπελέκ’ ήντσαν ευτάει και κρούεια, ση Δύσην σην Ανατολήν ο κόσμον θα ακούεια…
Γιοχ, γκιουζέλ, γκελ γκελ, σον τόπος απόμ’νον, αληορώ πα, να πάω κοινωνήζω, άμα η ραγού, για τ’ όλεα τα δουλείας εν', κοινωνίαν πιλέμ' γίνεται, άμα όντες πίν’τσα πολλά, ο νούς-ιμ', ημπορεί σ’ εσέν να εν'…😀😀😀

Sp Ama!


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Άρ’ αχά, ξάν’, ντ’ έκ’σα…

Άρ’ αχά, ξάν’, ντ’ έκ’σα…
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

-Εσύ θα λάσκεσ’ οξουκέσ’ και θα ευτάς σκυλότας κ’ εγώ θα τρέχω σο σαβάχ’, ν’ ανοίγω σεν τα πόρτας! Απέσ’ σ’ οσπίτ΄΄κί βάλωσεν, μεθύστακα, χαμένε, εκέσ’ μέρ’ έσ’νε δε’α ΄ξάν’, σκυλία περιμένε! Δέα κοιμού και σο μαντρίν, μαζί με τα μουσκάρεα, σ’ άλλ’ την βραδύν θα φάζωσεν, τριφύλλεα και χορτάρεα! Άμον το άναλον χαβίτσ’, τατ’ ΄κ’ έχ’ς άλλο απάν’ις κι άμον κλεμένος Μάρτ’ς έρθες, κόρκον και τ’ αξινάρ’ ις! Πέει μεν καζανοκέφαλε, τσι, πλύν’, στρών’ και τσι φάει σεν, πουλώ σε σο παζάρ’ γαϊδάρ’, ν’αϊλλοί’ πη θ’ αγοράεις σεν! Με το βελόν’ σωρεύ’ ατα και με τ’ ιφτιέρ χαρτσεύεις, δέ’α χάθ’ ανευλόγετε, εμέν μη γιανασεύεις….

Εγώ πα, ντο να έλεγα, ο άχαρον! Αχ Χρυσούλα μ’, αδά είσαι; Έσυρ’ατο ση θρησκείαν…Ο τρουλοκρεμαμένον...

- Με το λιζκέρ’ εχτάλευα, τη χωραφί’ τα μήλα, εβράδυνεν ο βραδεανόν κ’ εγώ κ’ επαίρα μύραν! Τσαΐεις’ απάν’ σο κατωθύρ’ και θα γνεφίζ’ η μάνα σ’, ση λειτρουγίαν θα πάγω, σα πρώτα τα καμπάνας! Το καπαέτ’ τ’ εμόν τρανόν, συγχώρεσην γυρεύω, ευτάγω όρκον κι όμνυσμαν, άλλο ΄κί τσουλτουρεύω! χαχαχαχα!

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

...παρακαθίων…

...παρακαθίων…
Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.


Θεώνα : Έι κιτί, γλυκέα παρακάθεα! Ας τ’ έβρεχεν κ’ εχιόνιζεν, με τα κλεφτοφάναρα σ’ έναν το χέρ’ και με το παστόν σ’ άλλο, οι γραιάδες, ετοπλαεύκουσαν αδά σ’ οσπίτ’! Εγονούσευαν, επασταλίαζαν καπνά, ελανάριζαν μαλλία και με τα χερομύλεα, εποίν’ναν και τα πλιγούρεα! Έλεγαν κ’ αινίγματα:

-Έναν χουλιαρέαν βούτορον, τον κόσμον όλον κανείται...

-Σινίν χαλαγιωμένον, σα τσιλίδεα φορτωμένον…

Ιστόριζαν και πονεμένα ιστορίας, για τον ξεριζωμόν κ’ εγώ ας σο νού μ’, ατά ΄κ’ εβγάλω! Πουλί μ’, όσταν έλεε μεν η καλομάνα μ’ κ’ έσπιγκ’εμεν σην εγγάλεαν, εθεάρρ’να όλον ο κόσμον τ’ εμόν έν! Απέσ’ ιμ’ πα, έλεγα, ατσάπα, πότε α τρανύν’νω, ν’ ευτάγω κ’ εγώ παρακάθεα! Άμα, όσταν ευρίουτουν και κανένας άγουρος κ’ έλεεν παραστράγκαλα, για να χατεύν’ατον, έκ’χυν’ναν οπίσ’ ατ’, ολίον άλας και σην πόρταν πα, ετικλέευαν το φορκάλ’, τεάμ μαϊσιρλούκ’, για να σ’κούται και φεύ’! -Μω την πίστη σ’! Πότε θα ελέπουμ’ την ράχιαν ατ’; Έλεαν… 

Κλήμαντον : Στα, στα, επαίρες ατο και ΄κί στέκ’ς, τελεμονήν πα ΄κ’ έχ’ς! Εγώ πα, με την σερέφτεν, αποχιονάτιζα το δώμαν! Χιονοτόπ’ κουμούλαν, εποίν’να το χιόν’ αφ’κά και τα χάταλα, ελάγκευαν απάν’…Τα φουρνία πα, τι χωρί΄, έξαφταν ολόερα κ’ η μύρα, παντού επλούτουν! Ψωμία, λαβάσια, τσορέκια, κολόθεα, χριστόψωμα! Οι αρθώπ’, χαρεμέν’, κανείς ΄κ’ έλεεν εσύ έχ’ς, εγώ ΄κ’ έχω, όλ’ ίσα είχαμ’, τ’ οσπίτεα τ’ απέσ’, τεμιζλεεμένα! Ο Θεόν, να πολυχρονέζ’ μας και καν’νάν κακόν μ’ ελέπουμεν και καν’νάν πα, μ’ ανασπάλ’…ατώρα…

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

ΜΝΗΜΕΣ

ΜΝΗΜΕΣ

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.

…Όλα με θυμίζουν… 

Μετά από καιρό, πήγα και στο σπίτι μας το πατρικό, το ακατοίκητο, με τα συνταγμένα δωμάτια δεξιά και αριστερά και άρχισα να ανοίγω τις πόρτες, με τα κλειδιά που ήταν πάνω στις κάσες και περασμένα στο άσπρο πλακέ το λάστιχο! Το τρυπητό κλειδί της κρεβατοκάμαρας, με τη σαραβαλιασμένη πόρτα, κάθε φορά που το `πιανα, δεν ξέρω γιατί, το γύριζαανάποδα και το σφυρούσα δυνατά. Τώρα που παρασκούριασε , δεν το ρισκάρισα καθόλου. Άλαλοι τοίχοι και άχαρα ντουβάρια κι ανάμεσα κι εγώ ανήμπορος να δώσω κάποια ελπίδα, στην κλεισούρα και στη σιωπή, του χωριού! Το σεντούκι, στέναζε, από τα παραφορτωμένα «τισέκια και γεργάνια» και μέσα, που μύριζε ακόμα την ναφθαλίνη, ριγωτές πιζάμες, χειροποίητα σεμεδάκια, ιατρικές ακτίνες και μια χαρτονένια κάσα, με καρτ-ποστάλ και παλιές φωτογραφίες κι ένα γράμμα του παππού με την καλλιγραφία του! -Πρώτον έρχομαι να μάθω τα καλά της υγεία σας, δεύτερον, όσον δι’ εμέ, αν ερωτάτε, είμαι πολύ καλά, το αυτό επιθυμώ πάντοτε και δι υμάς…Το καθιστικό δωμάτιο, με τα πλεκτά κουρτινάκια στα παράθυρα, παράξενο που ήταν λαμπίκος και μοναχά κοντά στην εμαγιέ ξυλόσομπα της Κοζάνης, εκεί που παραμόνευε το φαΐ της η χαϊδεμένη γάτα, υπήρχε λίγη σκορπισμένη στάχτη, που έδειχνε συνειρμό σπιτικής ζεστασιάς. Ποια ζεστασιά; Εδώ βαθμοί, Νευροκοπίου, λέμε! Δυο ξύλα λεπτά μονάχα στη φωτιά και… ξυλιάζαμε κι από πάνω το «πλακίν», που το παίρναμε αγκαλιά τυλιγμένο στην πετσέτα, να ζεστάνει και τα ποδαράκια μας, στην σκοτεινή κρεβατοκάμαρα! Στον λουλακί τοίχο, με τις πολλές τρύπες από τα ξηλωμένα καρφιά, ο καθρέφτης με τα χρωματιστά παγώνια έγραφε Καλημέρα και στην κοχυλένια κορνίζα της θρυλικής Δόξας Δράμας, που κορνιζάρισα κάποτε στην εκδρομή στα Μετέωρα, οι ποδοσφαιριστές της...Ξεφτίσανε πλέον! Πάνω στο «ταρέζι» του άλλου τοίχου, το κουρδιστό ρολόι σταμάτησε ώρα οχτώ κι από πίσω, όρθια στηριγμένα δυο φθαρμένα ροκ δισκάκια, το silver train με τους Rolling Stones και το el Berebito με τους Los Alcarson. Ξένοι ρυθμοί που δεν ταίριαζαν με τους πόθους μας, γιατί ποτέ δεν καταλαβαίναμε την γλώσσα τους, αλλά μόδα ντεεε! Στον νεροχύτη, κάτω από το παρδαλό «πεσκίρι», ήταν αραδιασμένα ο «τζεβζές», το «υλιστέρ’» για τα μακαρόνια, το «χαρατσοτήγανο που τσιρτσίριζε τις τηγανιές πατάτες, το «γαβλαεμένον τας» που βουτούσαμε τα «κερέτσια» των ψωμιών στο γάλα του σχολείου και «γιαν γιανά», προς τον γκριζοπογιατισμένο τοίχο, το «τσάνικον», που με επίταζε μ’ αυτό η μάνα Μαραντάβα, λέγοντας μου: «Γουρπάν’τς να ΄ίνου’μαι, δέβα με τ’ αβούτο το τσάνικον και φέρεν έναν τενίμ’ νερόν, να ποτίζουμ’ το κυδών’».
Στα μεγάλα συρτάρια της χειροποίητης κρυσταλλιέρας, τα μικρά ασήμαντα πράγματα, πάντοτε με συγκινούσαν.
Μέσα στο μεταλλικό κουτί με τους ζωγραφισμένους παπαγάλους, η κιτρινισμένη χαρτοσακούλα έγραφε, Φρέσκος μυρωδάτος καφές, Μόκα - Μαραγκοζίδη, Κάτω – Νευροκόπι! Και μέσα, αντί για καφέ, είχε όμορφα πολύχρωμα κωνικά κουμπιά, που παίζαμε μ’ αυτά, το «ντουβαράκι» πάνω στους πέτρινους γυαλιστερούς τοίχους. Στις χαραμαδιές του συρταριού, ήταν σφηνωμένες δεκάρες και πενηντάλεφτα, κέρματα της «Πάρτα Όλα» και ένα ασημένιο, παστωμένο στα πλαϊνά, κέρμα του Ποσειδώνα, που τόχαμε για «Μάνα», στο κουδουνητό και στο μισοφέγγαρο που παίζαμε μπροστά από το ραφτάδικο του Θεοφύλακτου και το κουρείο του Θεόφιλου, που ασκούσε τέχνη μαεστρίας, στις βούρτσες του, στα ψαλίδια του και στις ψιλές, χοντρές τις χτένες του!Ανάκατα εδώ και κει, φουρκέτες, το τσακμάκι με το φυτίλι, μια ...αναποδογυρισμένη απολιθωμένη «ταχτάπιτη», το μικρό μπουκαλάκι που φτιάχναμε σαπουνόφουσκες με Τάϊτ, μια ανοξείδωτη κουρσουμένια αλυσίδα που καθάριζαν τα όπλα τους οι οπλίτες των ΤΕΑ, η βελούδινη «χτουπουλισμένη» πορφυρένια μαργαρίτα με καρφίτσες και τις παραμάνες που θύμιζαν χορό «γιάγκα» γαντζωμένες στην σειρά πάνω στο τριγωνικό κίτρινο υφασμάτινο φυλαχτό, μια μεζούρα τυλιγμένη γύρω από την «δαχτυλήθρα», που ήτανε ενθύμια των μαθημάτων της οικοκυρικής σχολής με το «αργαστέρ’» της προίκας της μάνας μου και με το πατρόν λευκό χαρτόνι. Στον αργαλειό, που τρίζανε όλες του οι ξυλοδεσιές, καθώς η υφάντρα περνούσε τη σαΐτα με το υφάδι και μετά έσκυβε να πιάσει το χτένι και το έσερνε και το χτυπούσε δυνατά… Μέσα στα χειμωνιάτικα νυχτέρια που τα φώτιζαν αγιοκέρια, οι χρυσοχέρες του χωριού μας, έπλεκαν τα προικιά τους. Στα λανάρια καθότανε η Αννούλα, στα στημόνια η Μαιρούλα και ύφαιναν με την σαΐτα, την λαβωμένη την καρδούλα. -Να βγουν τα υφάδια γλήγορα, να ράψω τα προικιά μου, γιατ' ο καλός μου βιάζεται, βιάζεται να με πάρει! Στο σκοτεινό κελάρι, ο σουβάς έπεσε και στις γωνιές του ταβανιού προεξείχαν οι μύτες από τις καρφωμένες παράλληλες βέργες. Μέσα στο γυφτοπλεγμένο ψάθινο πανέρι, υπήρχαν δυο ποντικοφαγωμένα περιοδικά, του μικρού ήρωα και του μικρού σερίφη, που τα σιγανοδιαβάζαμε πάνω από δέκα και με κάποιο φόβο, βάζοντάς τα ανάμεσα στα σχολικά, γιατί οι γονείς μας τα θεωρούσανε γκαγκστερικά βιβλία. Οι μανάδες μας έριχναν, στα πανέρια αυτά τα άπλυτα ρούχα για να πάνε να τα πλύνουνε, στις γούβινες πέτρες στο ρέμα της θείας Οσίας. Κάθε πρωί τα αηδόνια, έδιναν εκεί, ένα γλυκό ρεσιτάλ και τον χειμώνα, άστραφταν οι αχτίνες του ήλιου πάνω στα παγωμένα κρυστάλλινα «παγούρια» των δέντρων, θυμίζοντας τα «καθρεφτάκια τσέπης» των παιδιών που τα στέλνανε καταπάνω σου, για να σε θαμπώσουν. Πάνω στον ξύλινο «σοφρά» με τα χαμηλοσκαμνόπα, στεκότανε όρθια η «χλαγού» που έπλαθαν μ’ αυτήν οι μανάδες μας τα κουλουράκια και τις πίτες και κάπου κάπου και τις...πλάτες μας. Τα ανήλιαγα αυτά κελάρια, στέναζαν κάποτε από τους χοιρινούς γαβουρμάδες, τα «τσίρια» για «χοσάφια», τις τάβλες με τα «τσορτάνια», τις μπομπότες, τα κιούπια με τα «λαχανόστυπα», τα σακούλια με τα «πατίτσια», τα βάζα με τα πετμέζια και την θρεψίνη, τις αρμαθιές των καλαμποκιών που τα τρίβανε για να μας τα δώσουνε, όταν ψέλναμε δυνατά τα Κάλαντα, χτυπώντας με το παγωμένο χέρι την «κατσκαρένια» πέτρα επάνω στο υνί του αλετριού, που κρεμότανε με σύρμα από τον λαιμό μας. Στο μαλεζωμένο μπαλκόνι του σπιτιού με το κοκκινόχωμα του λόχου, ο σκεβρωμένος και ταλαιπωρημένος καφετί καναπές, θύμιζε βραδιές που καθόμασταν και βλέπαμε τ’ ολόλαμπρο φεγγάρι πως μεγάλωνε πίσω από το «δρανίν τη μπάρμπα «Γιάννε», που έβγαζε τεμπέλικα τον καπνό του προς τον ουρανό. «Δύο φοράς τον χρόνον, πιάν’μεν η οκνία…Αλλά τ’ αφώτιστον απ’ έξ μήνας κρατεί μεν», έλεγε ο θυμόσοφος του χωριού μας. Στο μπαλκόνι γινότανε και το «τίζεμαν τη καπνού» και το «τσατσάλισμαν τη λαζουδί’», με πολλά κεράσματα, κοτσομπολιά, τραγούδια και κρυφές, ερωτοματιές. Ακούγαμε και τους λύκους, να ουρλιάζουν από μακριά και έψαχναν οι κάτοικοι για να βρούν’ τις χαμένες αγελάδες που δε γύρισαν απ’ το «βοσκίον», να ακούσουνε κάπου, σε κάποιο μέρος, τα κουδούνια τους! Κάτω στις σκοτεινιασμένες αποθήκες που μύριζαν μούχλα και διέγερση, τα γκαλαπαλίκια κουλουβάχατα εδώ και κει. Μικρός όταν τα έβλεπα την νύχτα, φοβόμουνα, γιατί νόμιζα πως έπαιρναν την μορφή στοιχειών και τεράτων. Ο Ζορζοβούλτς, ο Χοτλάχς, η Τσαζού, το Τιλισίμ’, ο Μπαμπούλας…Αργά κατάλαβα, πως δεν υπάρχει στον κόσμο μαγεία, παρά μονάχα... η βλακεία... « Τα κιρέτσεα εκρεμίαν, το γερίν ακράνοιχτον». Οι σάπιες «τσατάλες» που κρατούσανε τις μπουγάδες και τα βαγόνια των καπνών, ήταν ακουμπισμένες στον τοίχο με τα πλίνθινα «κερπίτσια», που τα φτιάχνανε με τελάρο μαεστρίας, ψηλά στο βουνό, κοντά στις άγριοκερασιές. Ανάμεσα στα σάπια κανάβινα σακιά και μια ποδοσφαιρική φανέλα. Η μωρουδίστικη λυγάτη κούνια, που φτιάχτηκε στο σιδεράδικο του θείου Τίμου, με το «αμόνι» και το «μαχάνι» του. Στο σιδεράδικο αυτό, ένιωθες τότες, την πραγματική αξία του αντικειμένου, γιατί ταίριαζε απόλυτα με τις ανάγκες του χωριού. Στο κεντρικό «στουλάρι, σο μεσοδόκ’» της αποθήκης, κρεμότανε ένα σκασμένο λάστιχο ποδηλάτου και ανάποδα τη «λουσιματί’ το σκαφίδ’», που μόλις το «σάχπωσα» με το δεξί μου χέρι, ξεπετάχτηκε μέσα από τα «ταλασόφυλλα» και τις «κουτούνες λαζουδίων», ένα τρομαγμένο ποντίκι και όπου φύγει φύγει…«Τα παιδία και αν κλαίν’νε, ας πάν’ κλαίν’νε, το νερόν μίαν, γαλέχουλεν έν’», έλεγαν οι γιαγιάδες, όταν έτριβαν δυνατά τα λερωμένα πετσιά μας σ’ αυτήν τη σκάφη. Η μαυρισμένη «καταμάγια τη φουρνί’» με τα κουλουριασμένα «τέλια», ακουμπούσε κι αυτή πάνω στις κοφτερές στραπατσαρισμένες λαμαρίνες που ξηλώθηκαν από το αράνι της αυλής και κάθε φορά που έβρεχε, την έβρισκα από κάτω, γιατί οι σταγόνες της βροχής, τις σιγομουρμούριζαν ρομαντικά και κρέμαγα θυμάμαι από κάτω το μικρό ραδιοφωνάκι, να πιάνει πιο καλά την Άμφισσα και τον Ευγένιο Σπαθάρη!

Λαός που την παράδοση ξεχνά και δεν θυμάται, στον λήθαργο του μαρασμού, παντοτινά κοιμάται… Sp Ama


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ

ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ 

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.


Στο πίσω μέρος του καφενείου, συναντιόντουσαν τα κορίτσια με τ’ ασημένια γέλια και τα χτενίσματα παλιάς μόδας και παίζανε με τις ώρες, τα «Σκλαβάκια», το, 
«Γκέο βαγκέο», το, «Μαντηλάκι», το, «Δεν περνάς κυρά Μαρία». 
Η Ζωή, η Ιφιγένεια, η Αραβέλλα, η Φαρφουρή, η Βιργινία, η Λουίζα, η Ναυσικά, η Ζωγράφα, η Μαγδάλα, η Λιζέτα, η Βενέτα, η Αντιγόνη, η Βάλια, η Ανυσσία, η Θεανώ...Σπάνια ονόματα, όμορφα, ποιητικά κι αρχαία, ίσως και κάτι να σημαίνουν για το χωριό μας! Σήμερα κοιτάζεις γύρω σου, απογοητευμένος, κανένα παιχνίδι, κανένα όνειρο, καμιά ελπίδα, άκρα του τάφου σιωπή…

Τα ευλογίας τη χωρί’ ΄κ’ ενέσπαλα μ’ καμίαν
Άσπρα σπιτόπα με αυλήν, ξωκλήσεα σα ραχία

Με τα πουλόπα στείλ’ν ευχήν, με τ’ άνεμον υίας
Με τη εγάπ’ς τη δύναμην, εντούν’ναν τα καρδίας

Κρύα νερά τρεχούμενα, απέσ’ σην ευωδίαν
Ζεστόν ψωμίν πινακωτής, φαΐα σα φουρνία

Κ’ έναν κορτ’ζόπον γνωστικόν και πολλά νουνιγμένον
Χιλέμορφον, παντέμορφον, τη Ήλ’ το ευδιασμένον

Το ξίαστρον τη ουρανί’, βρεχήν έτον κι αέρας
Ηλ’ φώταγμαν Ανατολής κι όλεν το φως τη μέρας

Μεσανυχτί’ σο παρακάθ’, οι γέρ’ αναστορούν’νε
Αγαπημένα ζουν’ γερούν’, τον Πλάστην όλ’ υμνούν’νε

(Αφιέρωμα στη Πόπη και στον Τάσο) Sp Ama

ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ

Τα φύλλα αλλάζουν, φθινοπώριασε…

Τα φύλλα αλλάζουν, φθινοπώριασε…

Φωτογραφία του Σπύρος Αμάραντος.


Γνωσία : Όλε τα καλά τα περεκέτε, εκάτσαν’ατα κά! Κι ατσάπα καμίαν θα κείμες ίσα, Γούλη;

Γούλης : Σα παλαιά τα χρόνεα Γνωσία, και ντ’ έμορφα ο πρόεδρον τη χωρί’, τ’ απιταχτέρ’ ολονών έτον, σο παρούσεμαν πιλέμ εβοήθανεν και ας ση σέβασην, ούλ’ εσ’κούσαν αν’, κι ατώρα, όντες περάν’ από σουμά… Σεράντα νομάτ’ βλαστημούν’ατον.

Γνωσία
: Ναι άμα, για εκείν’ς τοι συνδικαλιστές, καμίαν τιδέν ΄κί λές; Εκούρτεσαν καλαμπουκί’ στελίν’ κ’ εστάθεν σην γούλαν’ ατουν…

Γούλης
: Οι ψοφεμέν’ νύχια κ’ είχαν να τσαφίουσαν, κι ατώρα αλείμματα τρέχ’νε ας σα γούλας ατουν, ας σα έτοιμα ντο τρώγ’νε…

Γνωσία
: Τ’ άλλα τ’ αρνία σπάουνταν και τ’ άλλα μαρουκούνταν!

Γούλης : Μανάχον οι άχαροι, οι ποπάδες, έκ’σες, Γνωσία, εύραν την πελιάν ατουν! Εκορδυλέεν η γλώσσα τουν, πυκνοκουρτούν, γιαμ και πως, θ’ αλλάζ’νε φύλλον!

Γνωσία
: Μώ-γα-τεν, αχά κι ατό! Εφθινοπωρίασαν; Άμα, εσύ πα, Γούλη, γουρπάν να ίνουμαι, τέρεν και σουλουπεύτ’ ολίον κι όσταν εβγών’τς σο μεϊτάν, ας λέει ο κόσμον: -Αχά κ’ είνας άνθρωπος! Με τ’ ατά τ’ αλατζαλία τα λώματα σ’, έναν ράμαν να ξυλών’τς, σερράντα εμπάλε κρεμίουνταν.

Γούλης : Οσήμερον, άμον πολλά ευκαίρωσες, Γνωσία... 

Γνωσία
: Κιααα, ντα φτάμ’, όσον το τινάεις τ’ αλευρωμένον το τσουβάλ’, ατόσον πολλά εβγάλ’…

Γούλης : Και ζατίμ, εγώ πα, ντ’ εθέλ’να και με τ’ εσέν, εγονούσευα! Ας πάω σα καφενεία, τ’ εμά τα μεγαλεία…Εβόρας, ποτία και ρακία.

Γνωσία
: Ένα γαϊφέν κανέναν κεράεις; Τα τσόπες ις, ας τ’ έβγωσαν ατά τ’ αφωρισμένα τα μνεμόνια, με τα τέλε έχ’ς ατα δεμένα…

Γούλης : Ατά τα μνεμόνια, Γνωσία, ους να τσουρούται ο ήλον, σα τσόπεας εμουν και απάν σα κιφάλ’εμουν πα θα στέκ’νε! Πολλά πα θα ΄νεγκάζ’ νε τ’ αχούλ’ τ’ εφτωχού…

Γνωσία
: Έι κιτι, νιάτα μου! Πουλόπα εκόνεβαν ζυγόνε κι ατώρα…Τσάχ’ τσούχ’, άμον πιπίλε, φτωχά δεάν’νε τα χρόνε!

Γούλης : Για τ’ ατό λέγω σεν, Γνωσία, τα καλά τα περεκέτε, θέλ’νε νόστιμα σερπέτε! Έλα κάθκα σα γόνατα μ’ κι ας παίζω σε…Μελίτσαν και γαλίτσαν..

Γνωσία
: Τούλοσων! Α φυσώ και κοσσαρεάζω τ’ απάν’-ι-σ’! Τα κατσίας πα, ήμαρτα, τίκια κι άμον σεούτε, ελέπ’ατα κ’ η τρίχα μ’ σκούται…

Γούλης: Εσύ πα, με το ζεφειρωμένον το καμίσ’, πάντα τα τρανά τα καφάσε τερεί σ’;

Γνωσία
: Κόψον, κόψον ομούτ’. Τη στοματί’ μ’ το τάτ’…Εσύ καμίαν ΄κί θα παίρ’ τς...

Γούλης: Δός α, δός α, τον ζεγκίν τον Σαντέτεν. Το μυτίν ατ’ κουδούκ’ σελέκ’ κι άμον τη πιρίφτεν στέκ’, χο,χο,χο!

Γνωσία
: Δε’α, δε’α, πί’α τη ρακής! Πίντς και πολλά μη κελαηδεί σ’…

Γούλης
: κι ας πάω, Γνωσία! Μίαν ζατίμ εγάπεσα Σαντέτσαν και σεράντα νομάτ’ ασ’ ατείντς, ερούξαν με τα κατσκάρε αποπίσ’-ιμ’.😀
Sp Ama


ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ 
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ